Επιμέλεια
Μαριάνθης Βάμβουρα-Γιάνναρου
www.marianthiv.blogspot.com
vamvouramar@gmail.com

Όπως είναι ήδη γνωστό, μία κορυφαία και πολύ αγαπημένη σύγχρονη Ποιήτρια η Κική Δημουλά, τιμήθηκε για το σύνολο του έργου της με το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας 2010. Σε παρελθόντα χρόνο έχουμε πάλι κάνει αναφορά στη μεγάλη ποιήτρια.
Το σημερινό σημείωμα αποτελεί ένα μικρό, παραμικρό, ελάχιστο αφιέρωμα στη γυναίκα που με το λόγο της ακουμπά στην ψυχή και το νου μας, ανοίγοντας ατραπούς για να περιδιαβεί η σκέψη.
Η Κική Δημουλά γεννιέται το 1931 στην Αθήνα όπου και ζει μέχρι σήμερα. Παντρεύτηκε το μαθηματικό και επίσης ποιητή Άθω Δημουλά, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά. Εργάστηκε είκοσι πέντε χρόνια στην Τράπεζα της Ελλάδος (1949-1974) και ήταν μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού του Συλλόγου Υπαλλήλων της Τράπεζας, Ο Κύκλος.
Από το 2002 είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1972 τιμήθηκε με το Β\' Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Το λίγο του κόσμου», το 1989 με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Χαίρε ποτέ» και το 1995 με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή «Η εφηβεία της λήθης». Η Association Capitale Europeenne des Litteratures τη βράβευσε, το Μάρτιο του 2010, με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας στο πλαίσιο της πέμπτης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Λογοτεχνίας.
Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά, τα πολωνικά, τα βουλγαρικά, τα γερμανικά και τα σουηδικά.
Η μοναξιά, ο χρόνος, η απουσία, το καθημερινό βίωμα ως σύλληψη στιγμιαία, αποτελούν έννοιες και λέξεις που κυριαρχούν στην ποίησή της. Σαρκάζει πολλές φορές και αυτοσαρκάζεται με λέξεις απλές, κοινές, καθημερινές που όμως μέσα από την τέχνη του λόγου της αποκτούν άλλη διάσταση. Η Δημουλά έχει την ικανότητα να « παίζει» στο χρόνο με το αφηρημένο και να το προσωποποιεί. Ακροβατεί ανάμεσα στο ον και στο μη ον, κάνει αντικείμενη τη μνήμη και φιλοσοφεί μέσα από το παιχνίδισμα όλων αυτών πολλές φορές.
Συλλογές της
Ποιήματα 1952
Έρεβος 1956, Στιγμή 1990
Ερήμην Δίφρος 1958, Στιγμή 1900
Επί τα ίχνη, Φέξης 1963, Στιγμή 1989
Το λίγο του κόσμου 1971, Νεφέλη 1983, Στιγμή 1900
Το τελευταίο σώμα μου, Κείμενα 1981, Στιγμή 1989
Χαίρε Ποτέ, Στιγμή 1988
Η εφηβεία της λήθης, Στιγμή 1994
Ενός λεπτού μαζί, Ίκαρος 1998
Ποιήματα ( Συγκεντρωτκή έκδοση ), Ίκαρος 1998
Ήχος Απομακρύνσεων, Ίκαρος 2001
Ο Φιλοπαίγμων μύθος, Ίκαρος 2004 (Ομιλία κατά την τελετή αναγόρευσής της ως μέλους της Ακαδημίας Αθηνών)
Εκτός σχεδίου, Ίκαρος 2005 (πεζά κείμενα)
Χλόη θερμοκηπίου, Ίκαρος 2005
Συνάντηση Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κική Δημουλά, Ίκαρος 2007 (Ανθολογία με ζωγραφικά σχόλια του Γιάννη Ψυχοπαίδη)
Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως, Ίκαρος 2007
Τα εύρετρα, Ίκαρος 2010


Μια γεύση από τα ποιήματά της

« Εν μέσω λογισμών και παραλογισμών
άρχισε κι η βροχή να λιώνει τα μεσάνυχτα
μ αυτόν τον πάντα νικημένο ήχο
σι, σι, σι.
Ήχος συρτός, συλλογιστός, συνέρημος,
ήχος κανονικός, κανονικής βροχής.

Όμως ο παραλογισμός
άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση
μού μαθε για τους ήχους.
Κι όλη τη νύχτα ακούω και διαβάζω τη βροχή,
σίγμα πλάι σε γιώτα, γιώτα κοντά στο σίγμα,
κρυστάλλινα ψηφία που τσουγκρίζουν
και μουρμουρίζουν ένα εσύ, εσύ, εσύ.

Και κάθε σταγόνα κι ένα εσύ,
όλη τη νύχτα
ο ίδιος παρεξηγημένος ήχος,
αξημέρωτος ήχος,
αξημέρωτη ανάγκη εσύ...» γράφει στα « Πάθη της βροχής»

Κονιάκ μηδέν αστέρων

Χαμένα πάνε εντελώς τα λόγια των δακρύων.
Όταν μιλάει η αταξία η τάξη να σωπαίνει
―έχει μεγάλη πείρα ο χαμός.
Τώρα πρέπει να σταθούμε στο πλευρό
του ανώφελου.
Σιγά σιγά να ξαναβρεί το λέγειν της η μνήμη
να δίνει ωραίες συμβουλές μακροζωίας
σε ό,τι έχει πεθάνει.

Ας σταθούμε στο πλευρό ετούτης της μικρής
φωτογραφίας
που είναι ακόμα στον ανθό του μέλλοντός της:
νέοι ανώφελα λιγάκι αγκαλιασμένοι
ενώπιον ανωνύμως ευθυμούσης παραλίας.
Ναύπλιο Εύβοια Σκόπελος;
Θα πεις
και πού δεν ήταν τότε θάλασσα.
(από τα Ποιήματα, Ίκαρος 1998)

Παίζει με τις λέξεις, παίζει με τις έννοιες, αλλάζει το γένος των ονομάτων και γράφει το αξεπέραστο

Ο πληθυντικός αριθμός
Ο έρωτας,
όνομα ουσιαστικόν
πολύ ουσιαστικόν,
ενικού αριθμού,
γένους ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού,
γένους ανυπεράσπιστου.
Πληθυντικός αριθμός
οι ανυπεράσπιστοι έρωτες.

Ο φόβος,
όνομα ουσιαστικόν,
στην αρχή ενικός αριθμός
και μετά πληθυντικός:
οι φόβοι.
Οι φόβοι
για όλα από δω και πέρα.

Η μνήμη,
κύριο όνομα των θλίψεων,
ενικού αριθμού,
μόνον ενικού αριθμού
και άκλιτη.
Η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη.

Η νύχτα,
όνομα ουσιαστικόν,
γένους θηλυκού,
ενικός αριθμός.
Πληθυντικός αριθμός
οι νύχτες.
Οι νύχτες από δω και πέρα.
(από τα Ποιήματα, Ίκαρος 1998)

Πέρασα
« Περπατώ και νυχτώνει.
Αποφασίζω και νυχτώνει.
Όχι, δεν είμαι λυπημένη...» δηλώνει και καθηλώνει.

Ακροβατεί ανάμεσα στη μνήμη και τη λήθη. Σαρκάζει και δυναμιτίζει τις έννοιες με φιλοπαίγμονα διάθεση.

Η εφηβεία της λήθης
Περιμένω λίγο
να σκουρήνουν οι διαφορές και τ\' αδιάφορα
κι ανοίγω τα παράθυρα. Δεν επείγει
αλλά το κάνω έτσι για να μην σκεβρώσει η κίνηση.
Δανείζομαι το κεφάλι της πρώην περιέργειάς μου
και το περιστρέφω. Όχι ακριβώς περιστρέφω.
Καλησπερίζω δουλικά όλους αυτούς τους κόλακες
των φόβων, τα αστέρια .Όχι ακριβώς καλησπερίζω.
Στερεώνω με βλεμμάτινη κλωστή
τ\' ασημένια κουμπάκια της απόστασης
κάποια που έχουν ξηλωθεί τρέμουνε και θα πέσουν.
Δεν επείγει. Το κάνω μόνο για να δείξω στην απόσταση
πόσο ευγνωμονώ την προσφορά της.

Αν δεν υπήρχε απόσταση
στον ενικό θα μας μιλούσε η νοσταλγία.
Οι σπάνιες τώρα ντροπαλές της συναντήσεις
με την πληθυντική ανάγκη μας
μοιραία τότε θ\' αφομοίωναν
την αλανιάρα γλώσσα της συχνότητας.

Αντιλαμβάνεται το ασυμβίβαστο των πραγμάτων στο πέρασμα του χρόνου και το ομολογεί.

Ασυμβίβαστα
Όλα τα ποιήματά μου για την άνοιξη
ατέλειωτα μένουν.

Φταίει που πάντα βιάζεται η άνοιξη,
φταίει που πάντα αργεί η διάθεσή μου.

Γι αυτό αναγκάζομαι
κάθε σχεδόν ποίημά μου για την άνοιξη
με μια εποχή φθινοπώρου
ν αποτελειώνω.

Η επιλογή έστω και ελάχιστου δείγματος από το έργο της Δημουλά γίνεται επίπονη μπροστά στο φόβο να αδικηθεί έστω κι ένα ποίημά της. Με το ζεστό της λόγο αντιστρέφει, συλλαμβάνει το χρώμα, την κίνηση, τα αρώματα, τις απλές καθημερινές σκηνές της ζωής και τις κάνει αντικείμενες, έτσι ώστε να ηλεκτρίζει τον αναγνώστη και να τον φιλοξενεί στις πτυχές της διανόησής της.

Ας έχουν, λοιπόν, τον τελευταίο λόγο για δω οι στίχοι του ποιήματος «Τα εύρετρα» από την τελευταία ομώνυμη συλλογή της ποιήτριας.

Τα ευρετρα
Τα ξεφύλλιζες, κοντοστεκόσουν κάθε τόσο
διάβαζες τάχα κάτι σε διαπερνούσε
αδιάβαστες κρυφογελούσαν οι σελίδες

μετά τα ζύγιασες όλα στη χούφτα σου
σα να ήταν κέρματα
χοντρικά τα εξετίμησες
ουκ ολίγα είπες
έκπληκτος πώς τ΄ απέκτησες με ρωτάς.

Υποκριτή, γραμμή δε διάβασες
αλλιώς θα το΄ βλεπες
το γράφω εδώ μέσα πρώτο πρώτο

τα εύρετρα είναι
εσύ μου τα έδωσες
επειδή σε βρήκα

σε μέτρησα και ήσουνα πολλά
ξαναμετρώ κι ήσουν αλλιώς
το άφησα να είσαι κι απ τα δύο
δε σου αφαίρεσα ούτε μία
απ΄ τις χιλιάδες ωραιότητες που είχες
ούτε μισή απ τις πολύτιμες ασκήμιες σου
κόσμε.



Από τη Γενική Διεύθυνση Σύγχρονου Πολιτισμού

Βραβεία Λογοτεχνίας

Ανακοινώθηκαν από τη Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του υπουργείου Πολιτισμού τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2010, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2009.
Το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας απονέμεται στην Κική Δημουλά για το σύνολο του έργου της.
Ακόμη στον Παντελή Μπουκάλα απονέμεται το Βραβείο Ποίησης για το έργο του με τίτλο «Ρήματα», εκδόσεις Άγρα.
Το Βραβείο Διηγήματος απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Παναγιώτη Κουσαθανά για το έργο του με τίτλο «Λοξές ιστορίες που τελειώνουν με ερωτηματικό», εκδόσεις Ίνδικτος.
Η Βασιλική Ηλιοπούλου τιμήθηκε με το Βραβείο Μυθιστορήματος για το έργο της με τίτλο «Σμιθ», εκδόσεις Πόλις.
Το Βραβείο Δοκιμίου Κριτικής απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Άγγελο Χανιώτη για το έργο του με τίτλο «Θεατρικότητα και δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Το Βραβείο Χρονικού Μαρτυρίας απονέμεται κατά πλειοψηφία στο Γιώργο Βέη για το έργο του με τίτλο «Από το Τόκιο στο Χαρτούμ: Μαρτυρίες, συνδηλώσεις», εκδόσεις Κέδρος.
Όλα τα παραπάνω Βραβεία απονέμονται κατά πλειοψηφία, ενώ το Βραβείο Περιοδικού απονέμεται εξ ημισείας στα περιοδικά «Το Δέντρο» και «Διαβάζω» για τη συμβολή τους στην προβολή και διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας.
Η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας αποτελείται από τους:
1) Μαστροδημήτρης Παναγιώτης, Πρόεδρος, Ομότιμος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κριτικός
2) Αθανασόπουλος Ευάγγελος, Αντιπρόεδρος, Καθηγητής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών
3) Ανδρειωμένος Γεώργιος, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
4) Πάτσιου Βασιλική (Βίκυ), Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών
5) Δημακοπούλου Χαρίκλεια, Κριτικός Βιβλίου, Δημοσιογράφος, Νομικός
6) Σχινά Αικατερίνη, Κριτικός Βιβλίου
7) Λεονάρδος Γεώργιος, Συγγραφέας
8) Νιάρχος Θανάσης, Ποιητής, Δοκιμιογράφος
9) Χατζηαντωνίου Κώστας, Συγγραφέας
Σημειώνεται ότι είναι η τελευταία φορά που τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία απονέμονται με βάση τις διατάξεις του ν. 2557/1997. Από την επόμενη χρονιά και εφεξής, θα εφαρμοσθεί η νέα νομοθεσία, η οποία αναμόρφωσε ριζικά τον εν λόγω θεσμό (άρ. 40 του ν. 3905/2010).