Ο καρκίνος του μαστού έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια και εμφανίζεται ολοένα και πιο συχνά. Στις ΗΠΑ το 2004, οι νέες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού στις γυναίκες ήταν 217.000 περίπου. Σήμερα, στη χώρα αυτή ζουν περισσότερες από δύο εκατομμύρια γυναίκες με καρκίνο του μαστού. Στην Ελλάδα αναφέρονται 4.500 περίπου νέες περιπτώσεις το χρόνο, ενώ υπολογίζεται ότι 1 στις 8 γυναίκες παγκοσμίως θα παρουσιάσει καρκίνο μαστού σε κάποια φάση της ζωής της. Ωστόσο, οι μέθοδοι διάγνωσης και θεραπείας έχουν εξελιχθεί τόσο, ώστε να είναι δυνατή η διάγνωση της νόσου σε πρώιμο στάδιο, τότε που μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Να σημειώσουμε ότι ολόκληρος ο Οκτώβρης ήταν αφιερωμένος στον καρκίνο του μαστού, με πολλές εκδηλώσεις και δρώμενα σε όλη τη χώρα. Για τον εν λόγω τύπο καρκίνου, μιλήσαμε με το Βασίλη Βενιζέλο, MD, MPhil (UK), FACS, Διευθυντή Χειρουργικής Κλινικής Μαστού του Νοσοκομείου Metropolitan.

Ο Β. Βενιζέλος θεωρεί, μεταξύ άλλων, πως όλες οι γυναίκες που παρατηρούν κάποια αλλαγή στο στήθος τους πρέπει να απευθυνθούν άμεσα σε ειδικό. Το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η μακροχρόνια χρήση αντισυλληπτικών, η μειωμένη σωματική άσκηση, η μεγάλη κατανάλωση ζωικού λίπους, το στρες, είναι μερικές από τις αιτίες εμφάνισής του.  Απαραίτητη κρίνεται η μαστογραφία κάθε χρόνο.

Κε Βενιζέλο, τι είναι ακριβώς ο καρκίνος μαστού και πώς εμφανίζεται; Πόσοι είναι οι ασθενείς στη χώρα μας;

Ο καρκίνος μαστού είναι η σοβαρότερη και συχνότερη αιτία θανάτου στις γυναίκες και προσβάλλει κάθε χρόνο τουλάχιστον 4.000 νέες ασθενείς στη χώρα μας, όπου δεν υπάρχει δυστυχώς, ακόμα κάποια επίσημη καταγραφή. Εμφανίζεται συνήθως με τη μορφή ενός σκληρού όγκου στο μαστό ή σε τυχαίο έλεγχο σε ασυμπτωματικές γυναίκες. Όπως σε όλες τις κακοήθειες, πρόκειται για μία ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή κάποιων ελαττωματικών κυττάρων, τα οποία αναπτύσσονται εις βάρος των υγειών με τις γνωστές σε όλους μας καταστροφικές συνέπειες.

Πώς γίνεται ο προληπτικός έλεγχος και πόσο τακτικά πρέπει να διεξάγεται; Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται;

Σε ασυμπτωματικές γυναίκες, με ελεύθερο οικογενειακό ιστορικό, θα πρέπει να γίνεται μία μαστογραφία, ψηφιακή αν είναι δυνατό, κάθε χρόνο ή το αργότερο κάθε 18 μήνες, μετά την ηλικία των 40 ετών. Ειδικά δε για τις γυναίκες μεταξύ 50-75 ετών, μετά δηλαδή την εμμηνόπαυση, ο ετήσιος έλεγχος θεωρείται απαραίτητος και το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Η αξιολόγηση της μαστογραφίας θα πρέπει να συνοδεύεται με κλινική εξέταση από ειδικό μαστολόγο ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.

Υπάρχουν συμπτώματα στον καρκίνο μαστού; Ποια είναι αυτά που θα μας οδηγήσουν στον ειδικό, με δεδομένο ότι συχνά πυκνά οι γυναίκες τα αγνοούν;

Οποιαδήποτε γυναίκα ψηλαφίσει κάτι στο μαστό της ή δει κάποια αλλαγή στο δέρμα όπως εισολκή, οίδημα, τραχύτητα, εικόνα σαν φλούδα πορτοκαλιού με συνοδό φλεγμονή, αιματηρό έκκριμα από τη θηλή ή ό,τι άλλο γενικώς δεν προϋπήρχε και την προβληματίζει, θα πρέπει να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό χειρουργό μαστού που θα την κατευθύνει στη σωστή απεικονιστική εξέταση και διερεύνηση της βλάβης μέχρι αυτή να ταυτοποιηθεί.

Υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες μιας γυναίκας να πάθει καρκίνο μαστού;

Παρόλο που δεν έχει αποδειχτεί, όπως και για τις περισσότερες κακοήθειες, κάποιο συγκεκριμένο αίτιο εμφάνισης του καρκίνου μαστού, ωστόσο υπάρχουν κάποιοι παράγοντες, οι οποίοι είναι μη αντιστρεπτοί όπως το κληρονομικό ιστορικό, η έκθεση σε ακτινοβολίες, γενετικοί παράγοντες κ.ά., αλλά υπάρχουν και αντιστρεπτά επιβαρυντικά αίτια που μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου μαστού και τα οποία αξίζει να διορθωθούν όσο πιο έγκαιρα γίνεται. Τέτοια αίτια είναι το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η μακροχρόνια χρήση αντισυλληπτικών, η μειωμένη σωματική άσκηση, η μεγάλη κατανάλωση ζωικού λίπους, το στρες κ.ά.

Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό πρέπει να υποβληθεί μια γυναίκα σε γονιδιακό έλεγχο για μεταλλάξεις που σχετίζονται με τον καρκίνο μαστού;

Τα άτομα που είναι φορείς των παθογόνων μεταλλάξεων έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε νεαρή ηλικία. Όσοι, λοιπόν, έχουν περισσότερα από ένα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά, θα πρέπει να ελεγχθούν για κληρονομούμενο καρκίνο.

-Συγγενείς α' βαθμού που νόσησαν από καρκίνο μαστού ή ωοθηκών

-Συγγενείς α' βαθμού που έχουν νοσήσει από καρκίνο σε ηλικία < 50 ετών

-Δύο ή περισσότεροι συγγενείς στην οικογένεια με διαγνωσμένο καρκίνο

 -Ο ίδιος τύπος καρκίνου να έχει διαγνωσθεί σε διαφορετικά μέλη της ίδιας οικογένειας

-Περισσότεροι από ένας καρκίνος να έχει διαγνωσθεί στο ίδιο άτομο

-Ένας σπάνιος καρκίνος να έχει βρεθεί σε ένα ή περισσότερα μέλη της ίδιας οικογένειας.

Δύο γονίδια, το ΒRCA 1 και BRCA 2 (Breast Cancer Gene 1 και 2) γνωστά και ως BRACA 1 και 2, βρέθηκε ότι έχουν πολύ σημαντικό ρόλο στον κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Οι γυναίκες φορείς των μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA 1 έχουν 85% πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο μαστού και 65% καρκίνο ωοθηκών μέχρι τα 70 τους χρόνια. Τα αποτελέσματα του γενετικού ελέγχου μπορούν να βοηθήσουν τους φορείς γενετικών μεταλλάξεων μέσω διαφόρων μεθόδων, να προσληφθεί ή έστω να διαγνωσθεί ή νόσος σε αρχικό στάδιο.

Αν κάποια γυναίκα διαγνωσθεί με καρκίνο μαστού, ποια είναι η συνήθης αντιμετώπιση;

Στην περίπτωση που μία γυναίκα διαγνωσθεί με καρκίνο μαστού και αφού προηγηθεί σταδιοποίηση της νόσου για αποκλεισμό μεταστάσεων, ακολουθεί μία θεραπευτική προσέγγιση που συνήθως περιλαμβάνει:

-Χειρουργική αντιμετώπιση: Ογκεκτομή ή αν υπάρχουν ενδείξεις μαστεκτομή, Αφαίρεση μασχαλιαίων λεμφαδένων (βιοψία φρουρού λεμφαδένα, ριζικός λεμφαδενικός καθαρισμός), μαστεκτομή με άμεση αποκατάσταση κ.ά.

-Χημειοθεραπεία ανάλογα με τον τύπο της κακοήθειας και τα μοριακά χαρακτηριστικά του όγκου.

-Ακτινοθεραπεία όταν η ασθενής έχει υποβληθεί σε ογκεκτομή ή υπάρχουν ενδείξεις ακτινοβόλησης του θωρακικού τοιχώματος ή των υπερκλείδιων λεμφαδένων.

-Ορμονοθεραπεία όταν ο τύπος της κακοήθειας έχει θετικούς ορμονικούς υποδοχείς.

Όλα τα παραπάνω αποφασίζονται με βάση όλα τα δεδομένα για τη συγκεκριμένη ασθενή, με το συγκεκριμένο πρόβλημα, εντελώς εξατομικευμένα από μία ομάδα ειδικών, συνήθως μετά από ογκολογικό συμβούλιο.

Ποιες είναι οι ενδείξεις της μαστεκτομής στις μέρες μας;

Εκτεταμένο ενδοπορικό καρκίνωμα in situ (DCIS

Πολυεστιακή, πολυκεντρική κακοήθεια

Προηγηθείσα ακτινοβόληση του πάσχοντα μαστού (περιπτώσεις υποτροπής ή εμφάνισης δεύτερου πρωτοπαθούς όγκου)

Πολύ μεγάλος όγκος σε σχετικά μικρό μαστό

Μείωση κινδύνου εμφάνισης καρκίνου μαστού σε γυναίκες φορείς μεταλλάξεων γονιδίων που ευθύνονται για κληρονομούμενο καρκίνο μαστού.

Τι είναι η ογκοπλαστική χειρουργική στον καρκίνο μαστού;

Η σύγχρονη χειρουργική στον καρκίνο του μαστού χρησιμοποιεί πλέον ογκοπλαστικές τεχνικές, δηλαδή ακολουθεί κάποιες αρχές της πλαστικής χειρουργικής με την εφαρμογή των οποίων έχουμε τη δυνατότητα να αφαιρούμε πολύ μεγάλο τμήμα μαστού, επιτυγχάνοντας πολύ ασφαλή χειρουργικά όρια, ενώ ταυτόχρονα το αισθητικό αποτέλεσμα είναι απόλυτα  συμμετρικό και αποδεκτό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα αφενός τη μείωση του αριθμού των μαστεκτομών σε σχέση με παλαιότερα αλλά και σαφώς μεγάλο όφελος στη μετεγχειρητική αποκατάσταση της ασθενούς και στην ψυχολογία της.