Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

Η ελευθερία κατακτάται ενίοτε σε ατομικό  επίπεδο έστω και ψευδώς αυτό, όμως, που ενδιαφέρει περισσότερο είναι η συλλογικότητα και η πορεία των κοινωνιών, όταν αυτό το ζωτικό ψεύδος της μερικής ελευθερίας λανσάρεται ως πρότυπο από την βιομηχανία της πολιτιστικής -και όχι μόνο- μόδας. Αν με τη μονάδα θα διασωζόταν το κύρος της ανθρώπινης υπόστασης, θα αρκούσε και μόνο να θεράπευε κανείς τον εαυτό του και να κλεινόταν στον δικό του κόσμο, κάτι που σήμερα γίνεται κατά κόρον με τη μόνη διαφορά όμως, ότι η προσωπική λύτρωση εξακολουθεί να είναι δυσεύρετο αγαθό.

Αν οι αξίες της κοινωνίας παρέπεμπαν αποκλειστικά στην ατομική μακροημέρευση και όλα τ' άλλα υπολείπονταν, δεν θα υπήρχε λόγος δημιουργίας του παραμικρού κοινωνικού ιστού, καθώς ο καθένας θα δημιουργούσε το κάθε τι προς ατομική του τέρψιν και όλα τα υπόλοιπα θα περίσσευαν. Όμως, δεν είναι καθόλου έτσι. Ήρθαμε σε αυτή τη ζωή για να την απολαύσουμε και να τη γευτούμε συλλογικά, πέρα από την επιβεβλημένη εξουσία της μειοψηφίας, μακριά από όλους αυτούς που κερδοσκοπούν από τον χρόνιο εγκλεισμό μας. Δεν ήρθαμε ούτε για να υποταχθούμε με συνοπτικές διαδικασίες στην επιβαλλόμενη σιωπή, ούτε, όμως, και για να κάνουμε ό,τι θέλουμε χωρίς να διαβιούμε υπό την προστασία κάποιων στοιχειωδών κανόνων, που υποδεικνύουν όχι την υπαγωγή μας στον εφιαλτικό κόσμο της εκάστοτε μονοκρατορίας, αλλά τον σεβασμό στον διπλανό, που αξιώνει και αυτός λίγο χώρο να αναπνεύσει.

Οι κοινωνίες όμως, έτσι όπως έχουν δομηθεί, παραπέμπουν σε κλειστό σύστημα προσαρμογής, όχι σε κανόνες αλλά σε διαταγές που επισείουν ποινές. Οι μόνοι που δεν υφίστανται τις ποινές αυτές, είναι αυτοί που τις επιβάλλουν. Η ιστορία το έχει αποδείξει πάμπολλες φορές και είναι ο μοναδικός αδιάψευστος μάρτυρας. Η μετατροπή των σημερινών κοινωνιών σε περιφραγμένες φάρμες που μέσα τους κινούνται με ασφυκτικό μέτρο φιγούρες και σκιές της ανθρώπινης υπόστασης, ο περιορισμένος χώρος και χρόνος επιβίωσης κάτω από αυτές τις συνθήκες, με παράλληλη παρότρυνση απόκτησης απογόνων που θα πρέπει εξαρχής να νουθετηθούν καταλλήλως, δεν αλλάζει τα δεδομένα.

Η ατομική ψευδαίσθηση της όποιας ελευθερίας που δήθεν κατακτάται σε ατομικό επίπεδο κάνοντας τον καθένα χρήστη του εικονικού του κόσμου χωρίς την παραμικρή χρήση φαντασίας, ο παραχωρημένος στενός χώρος άσκησης εξουσίας που εκλαμβάνεται ως προνόμιο στη συνείδηση των πολλών και που κάνει τον στενό χώρο να φαντάζει ευρύς, μιας και οι άλλοι δίνουν κάθε φορά και από κάτι στον εκάστοτε θηρευτή, όλη αυτή η αυταπάτη της επιβολής και της λάγνας ανέχειας, οδηγεί στην περαιτέρω κατάχρηση αφενός της εξουσίας των λίγων, αφετέρου στην ηθελημένη υποδούλωση των πολλών.

Αν ο στενός χώρος της φάρμας συνεχίζει να εκλαμβάνεται ως χώρος περίκλειστης αλλά νοουμένης τάχα ως αυθεντικής ελευθερίας, αν όλη αυτή η ψευδαίσθηση συνεχίζει να είναι το πραγματικό που εκλαμβάνεται ως αληθινό, τότε οι κοινωνίες του σήμερα δεν έχουν ελπίδα.

Αν με την επίκληση του «αδυνάτου» χάνονται και οι τελευταίες ελπίδες μετατροπής της φάρμας σε ανοιχτή κοινότητα χωρίς σύνορα, αν αυτή ακριβώς η συλλογικότητα εξαφανίζεται κάτω από τις διαταγές και τις εξουσίες των λίγων, τότε δεν μένει παρά να μπει η ταφόπλακα στην όποια ελπίδα για ανατροπή. Όμως, δυστυχώς, για αυτούς τους λίγους που εξουσιάζουν, οι άνθρωποι δεν παύουν να ψάχνουν να βρουν διόδους στην περιφραγμένη φάρμα, να αναζητούν με μεγαλύτερο πάθος την ελευθερία και τους κανόνες της συλλογικής πρωτοβουλίας, την άμεση Δημοκρατία, τον κοινοτισμό. Δυστυχώς, για την επιβεβλημένη χρόνια κατοχή, οι οάσεις συνεχίζουν να υφίστανται και αναλόγως των εξελίξεων αλλά και των ενεργειών της μειοψηφίας εξεγείρονται. Και πάλι σε αυτό, αναντίρρητος  μάρτυρας είναι η ιστορία.

Μπορεί άραγε, να τα βάλει κανείς με τη νομοτέλεια; Έχουν τη γνώση οι λίγοι οραματιστές των νέο-Γκούλαγκ και Άουσβιτς να κλείσουν όλες τις διόδους, υψώνοντας συνεχώς νέα τείχη, που στο τέλος θα περιορίσουν και τους ίδιους; Μπορεί, για παράδειγμα, η φετινή Ευρώπη να γίνει περίκλειστο φρούριο από φόβο προς τους μετανάστες και τους πρόσφυγες αν πρώτα απ' όλα δεν απολέσει τις όποιες έστω και ψευδείς ευρωπαϊκές αξίες; Και για να επιστρέψουμε στο αρχικό ερώτημα: κατακτάται άραγε, ποτέ η ελευθερία σε ατομικό επίπεδο αν δεν συνδυαστεί με τον διαθέσιμο ελεύθερο χώρο; Τα συμπεράσμτα δικά σας. Όχι, όμως, μόνο αυτά, επειδή η εξουσία των λίγων έχει μέλλον και θα πρέπει να βρισκόσαστε σε εγρήγορση.

Η ψευδαίσθηση της ελευθερίας δεν παύει να είναι ψευδαίσθηση, όταν ο χώρος που παραδίδεται, στενεύει ολοένα και περισσότερο. Αποκαλύπτεται περισσότερο ως ψευδής, αλλά πάνω απ' όλα οικτρή αυταπάτη, όταν δεν οδηγεί επουδενί στην απελευθέρωση των πολλών. Κοινώς δεν μπορεί να διατηρηθεί αν οι πολλοί δεν γκρεμίσουν τα στεγανά αυτού του ζωτικού ψεύδους. Στόχος βέβαια, δεν είναι να καταλάβουν κάτι οι λίγοι είναι αδύνατον- αλλά να τη στερηθούν. Και πάνω απ' όλα, να πάψουν να την διαφημίζουν.