Νέες κυκλοφορίες

Γράφει η Μαριάνθη Βάμβουρα

Είναι λίγες μέρες του Νοέμβρη που κυκλοφόρησε το νέο λογοτεχνικό  βιβλίο του Θοδωρή Παπαθεοδώρου «Ζωές του ανέμου» από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Στο χρώμα των ημερών, αφού το σκηνικό ζωντανεύει εικόνες ζωής της Αθήνας του 1967, της χρονιάς των σκιών που χάραξαν το ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της Ελλάδας.

Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε: 

«Χούντα, κυνηγητά, φυλακίσεις, εξορίες.  

Σε μια λαϊκή γειτονιά κάτω από την Ακρόπολη, οι απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι ζουν με μόχθο την κάθε μέρα τους και υφαίνουν με ελπίδες τα όνειρά τους. Ο αφελής φοιτητής Λουκάς, η άτυχη εργάτρια Αργυρώ, ο ξεπεσμένος ιδιοκτήτης Κόμης, η σκοτεινή θεατρίνα Λόλα, ο γοητευτικός νοικάρης Αλέκος. Μέσα σε μια νύχτα, το κατακλυσμιαίο πέρασμα της Ιστορίας θα σαρώσει τις ζωές τους. Η επιφυλακτική Άννα, στιγματισμένη απ' τον καταδικασμένο αντάρτη πατέρα της, θα ζήσει τον φλογερό έρωτα που πάντα ονειρευόταν μα είχε πάψει να καρτερά, θα βιώσει απόλυτα την πίστη και τη θυσία και θα παλέψει με νύχια και δόντια για να κρατήσει το παιδί που βλασταίνει μέσα της». 

Γνωστός για την ποιότητα της γραφής του, ο συγγραφέας δίνει συνέχεια στο έργο του με το βιβλίο του «Ζωές του ανέμου» ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του έργου του «Ζωές του Φθινοπώρου». Από τους τίτλους μπορεί να αντιληφθεί ο αναγνώστης, πως το νέο βιβλίο έρχεται ως συνέχεια, σχετίζεται με το πρώτο, αν και μπορεί να διαβαστεί αυτοτελώς σε κάθε περίπτωση.

Με καταγωγή από τα Δίκαια του Έβρου, ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου κατοικεί στην Αθήνα. Έχει τιμηθεί με το Βραβείο Σύγχρονου Ελληνικού Μυθιστορήματος για το μυθιστόρημά του «Οι εφτά ουρανοί της ευτυχίας». «Οι κόρες της λησμονιάς», «Τα δάκρυα των Αγγέλων», «Οι μάνες της άδειας αγκαλιάς» είναι μερικοί από τους καταξιωμένους και πολυαγαπημένους για το αναγνωστικό κοινό  τίτλους βιβλίων που έχει γράψει ο καταξιωμένος συγγραφέας. Επιπλέον, «Τα κουλουβάχατα της Ιστορίας: Η χαμένη σφραγίδα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού», «Ο μικρούλης Αϊ-Βασίλης τα έβλεπε όλα άσπρα...», «Ο μικρούλης Αϊ-Βασίλης έχασε την Άλφα-Βήτα...» είναι οι τίτλοι βιβλίων που έχει γράψει για παιδιά.

Ένα απόσπασμα θα κλείσει την αναφορά στο βιβλίο «Ζωές του ανέμου» που μόλις κυκλοφόρησε και αξίζει να το ψάξουμε στους φιλόξενους χώρους των βιβλιοπωλείων.

«Αθήνα, 1967.

Ο κόκορας του Χρόνη λάλησε πριν από τις πέντε το πρωί και το πρώτο φως της μέρας άναψε στου Δουρούτη. Πίσω, στο βάθος της αυλής, μετά τη θεόρατη μουριά, το παραθύρι στο παλιό σπιτάκι φώτισε αχνά από τη γυμνή λάμπα. Μια στρώση πάχνης είχε απλωθεί πάνω στο τζάμι διαχέοντας το φως, η εικόνα φάνταζε ειδυλλιακή, θύμιζε χριστουγεννιάτικη κάρτα. Μα παραπλανούσε, σίγουρα παραπλανούσε, το κρύο ήταν τσουχτερό, ένας παγωμένος βοριάς κατέβαινε από την Πάρνηθα και ξύλιαζε τη μεγάλη πολιτεία. Ο Χρόνης, όμως, εκεί, πιστός στο πρωινό ραντεβού του με τη μικρή, προσωπική του ευτυχία την ώρα που ρουφούσε με απόλαυση το καφεδάκι του ενόσω ακόμη η πλάση αναπαυόταν γύρω του γαληνεμένη. Κρυστάλλινο του φάνηκε το πρωινό, αχνός και καπνός ένα έβγαιναν από τα χείλη του, αγιάζι στρωμένο να βάφει λευκά τα γκριζωπά χρώματα της γειτονιάς κι από πάνω του ο ουράνιος θόλος κεντημένος με χιλιάδες λαμπιόνια, φαντασμαγορία και δέος αντάμα, μια νύχτα καμωμένη για ταξίδια κι ονειρέματα σε άλλους τόπους κι άλλους κόσμους. Χαμηλά έριξε τη ματιά του κατόπιν, σκοτάδι πίσσα ακόμη, χειμώνας βαρύς, το φως αργούσε πολύ ν' αριβάρει. Όχι βέβαια, πως το χρειαζόταν, όλα μαθημένα τα είχε απ' έξω κι ανακατωτά στο συγκρότημα του Δουρούτη, ακόμη και το τελευταίο λιθάρι, ακόμη και το πιο μικρό χορτάρι. Το χάρηκε, όμως, τούτο το λευκό της παγωνιάς που είχε σκεπάσει κάθε σπιθαμή, έκαμε τον τόπο να μοιάζει σαν παιδική ζωγραφιά, αθωότητα γεμάτη και γλυκιά αφέλεια, έστω για λίγο, έστω μέχρι να φέξει η μέρα και να πλημμυρίσει πάλι από τα φερσίματα και τα χούγια τα ανθρώπινα, από τον καημό και τη λαχτάρα, από το στανιό της ανάγκης. Από ελπίδες που απόμεναν κλεισμένες στα υγρά ντουβάρια και στα παγωμένα σεντόνια, κι από όνειρα που ζωντάνευαν μόνο το βράδυ και διαλύονταν σαν την ομίχλη με το πρώτο φως της μέρας. Εορταστικές οι μέρες που είχαν διαβεί, είχαν ξαποστάσει λιγάκι όλοι τους, είχαν πάρει μια ανάσα. Χριστούγεννα πρώτα, ακόμη κι οι άνθρωποι που δεν πίστευαν στο θαύμα της Γέννησης άδραξαν την ευκαιρία να ξεκουραστούν, ν' ανταμώσουν με τους αγαπημένους τους πάνω από τα γιορτινά τραπέζια χωρίς βιάση κι έγνοια για την άλλη μέρα. Ύστερα η μεσογιορτή, κάτι είχαν κρατήσει οι μέρες της από τη θέρμη των Χριστουγέννων, κάτι περίμεναν απ' τη λάμψη της Πρωτοχρονιάς, κάτι απ' όλα τα γιορτινά έμεινε στη διάθεση των ανθρώπων και τη βαστούσε πιο ξαλαφρωμένη και πιο αλέγρα απ' τα συνηθισμένα. Τέλος, το βράδυ της παραμονής, έθιμο τρανό η πρωτοχρονιάτικη γιορτή του Κόμη, την καρτερούσαν άπαντες στου Δουρούτη, τη ζήλευαν όλοι στη φτωχογειτονιά. Φορτωμένο καλούδια απλησίαστα για τους περισσότερους το μεγάλο τραπέζι του, και το κελάρι του γεμάτο μπουκάλια με εκλεκτά κρασιά, όχι με τα κατακάθια των βαρελιών που πούλαγε το καρβουνιάρικο. Έκαμε και φέτος ο Κόμης το καθήκον του σαν κάθε καινούργια χρονιά, έκαμε και την πόζα του λες κι ήταν γαιοκτήμονας του παλιού καιρού που τράταρε τους υποτακτικούς και τους ξωμάχους του. Μεγάλη επιτυχία και τρανό γλέντι. Μα όχι για όλους...».

Από την ξένη λογοτεχνία ο άλλος τίτλος που θα κάνουμε λόγο στο σημερινό σημείωμα της στήλης του βιβλιοφάγου. Έρχεται από τον συγγραφέα Χόρχε Γκαλάν που γεννήθηκε το 1973 στο Σαν Σαλβαδόρ του Ελ Σαλβαδόρ. Ο Χόρχε Γκαλάν  ως ποιητής και συγγραφέας έχει τιμηθεί με πολυάριθμα λογοτεχνικά βραβεία τόσο στη χώρα του, όσο και διεθνώς, όπως το Premio Nacional de Novela Corta (Εθνικό Βραβείο Διηγήματος).

«Το δωμάτιο στο βάθος του σπιτιού» είναι ο τίτλος του νέου του βιβλίου που κυκλοφόρησε την προηγούμενη εβδομάδα από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Τη μετάφραση έχει κάνει ο Αχιλλέας Κυριακίδης.

Λίγα λόγια από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

«Παρ' όλο που είχε υποταγεί εντελώς στο ασυνείδητο της ηδονής, κατάλαβε τι έμελλε να του συμβεί, αλλά δε θέλησε να σταματήσει. Συνέχισε. Συνέχισε με άκρατη ευχαρίστηση, ώσπου τίναξε από μέσα του αυτό που τον έκανε άνδρα: το σπέρμα του, την ίδια στιγμή που απ' το λαρύγγι του άφηνε να βγει αυτό που τον έκανε άνθρωπο: η ψυχή του.

Το μόνο που έμεινε μετά ήταν ένα σώμα κορεσμένο, άδειο. Ο άνδρας της κραυγής ήταν νεκρός. Ο άνδρας της κραυγής ήταν ένας άνθρωπος που βάδιζε και είχε κάνει μια στάση μετά από σχεδόν έναν αιώνα αδιάκοπο περπάτημα. Ήταν ενενήντα εννέα χρόνων και πέθανε γνωρίζοντας πως θα γινόταν πατέρας για τρίτη φορά. Η γυναίκα του θα το μάθαινε λίγες εβδομάδες αργότερα».

Και το σημείωμα κλείνει με ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Το δωμάτιο στο βάθος του σπιτιού».

«Ο άνθρωπος που βάδιζε δεν είχε όνομα. Όταν γεννήθηκε, η μητέρα του τον είπε Αγόρι, και καθώς στο βουνό όπου ζούσαν δεν υπήρχε άλλος κανείς εκτός απ' τα πουλιά, τα αγουτί, τα κουνέλια και κάτι αγριόγατες, δεν ένιωσε την ανάγκη να του δώσει όνομα. Αργότερα, όταν το Αγόρι μεγάλωσε, πήγε να ζητήσει δουλειά σε μια γειτονική ασιέντα, κι εκεί τον είπαν Παλικάρι. «Πώς σε λένε;» τον είχε ρωτήσει ο επιστάτης. «Αγόρι». «Πώς είπες; Αγόρι;» «Έτσι με φωνάζει η μάνα μου». «Δεν ξέρω τι σόι βλακεία είναι αυτό, αλλά αφού δεν έχεις όνομα, εδώ θα σε λέμε Ζούδι. Το Αγόρι ξέχασέ το». Κι έτσι τον έλεγαν, Ζούδι, αλλά καθώς είχε την τύχη, το αφεντικό, ο κύριος της ασιέντας, ο δον Εουστάσιο, να τον κάνει προσωπικό του βοηθό γιατί ήταν πιο δουλευταράς από τους άλλους, τα 'παιρνε πιο γρήγορα απ' τους άλλους κι ήταν πιο υπάκουος απ' τους άλλους, κανείς δεν τον ξανάπε Ζούδι υποτιμητικά, αλλά τον φώναζαν Παλικάρι, όπως τον έλεγε ο αφέντης. Κι έτσι τον φώναζαν, κοντά τριάντα χρόνια. Όταν ο κυρ Εουστάσιο πέθανε, ο πρωτότοκος γιος του, Εουστάσιο Χενάρο, έγινε αφεντικό της ασιέντας και των εργατών, ανάμεσα στους οποίους και το Παλικάρι, που ήδη είχε μάθει να γράφει και να διαβάζει, κι είχε γίνει άνδρας με τα όλα του: μαύρα μαλλιά, μάτια αμυγδαλωτά, σομπρέρο, η ίδια άσπρη πουκαμίσα που την έπλενε κάθε μέρα, δερμάτινα παπούτσια που 'χε μάθει να τα φτιάχνει ο ίδιος, και με όλα του τα δόντια, γερά, κατάλευκα, έτσι που όλοι όσοι τον γνώριζαν έλεγαν πως πρέπει να 'ταν από καλή γενιά. «Πατέρας σου ποιος ήταν;» τον ρώτησε μια μέρα ο Εουστάσιο Χενάρο. «Η μαμά μου, που έχει πια πεθάνει, δε μου το 'πε ποτέ». «Και πού γεννήθηκες;» «Εγώ ζούσα ψηλά, στον Σαν Χασίντο, και μετά ήρθα κι έπιασα δουλειά στου πατέρα σου». «Κοίτα, όμως, νεαρός δεν είσαι πια για να σε λέμε Παλικάρι, οπότε πρέπει να σου δώσουμε ένα όνομα, αν και τώρα πια δεν ξέρω σε τι θα σου χρειαστεί. Κάλλιο να σε λέμε Άντρα, που 'ναι και πιο εύκολο». Οπότε, τον φώναζαν Άντρα. Κι οι γυναίκες, βλέποντάς τον, ψιθύριζαν πίσω απ' την πλάτη του: «Έρχεται 'κειός ο άντρας», έλεγε μια τους. «Ο άντρας ο ζουρλός», έλεγε άλλη, «που γυναίκα δε γνώρισε».

Η συνέχεια  στις προθήκες των βιβλιοπωλείων και στις σελίδες των βιβλίων για καλές αναγνώσεις.

                                                          vamvouramar@gmail.com

Απόψεις

Σπύρος Αναγνώστου και Λειμωνιάτις Επαρχιακή Σχολή

Διάβασα, πριν από πολύ καιρό, στο Λεσβιακό Ημερολόγιο 2015, των εκδόσεων «Αιολίδα», άρθρο του κ. Δημ. Μπούμπα (σελ. 81-104) για το Σχολάρχη της Λειμωνιάτιδος Επαρχιακής Σχολής Σπύρο Αναγνώστου και θα ήθελα να διατυπώσω κάποιες παρατηρήσεις-συμπληρώσεις που έχουν σχέση με το είδος και την οργανικότητα της Σχολής, καθώς και τον τρόπο πρόσληψης του συγκεκριμένου Σχολάρχη.

Γράφει ο κ. Μπούμπας: «Στις 7 Ιουλίου 1895 μία άλλη ισχυρή χριστιανική κοινότητα της λεσβιακής υπαίθρου προσκάλεσε τον Σπυρίδωνα Αναγνώστου να αναλάβει τη διοίκηση των Σχολών της. Η Αχυρώνα που είχε ταλανιστεί τις προηγούμενες δεκαετίες απ' τη σημαντική εκπαιδευτική περιπέτεια του «Λειμωνιακού Ζητήματος», επιχειρούσε εκείνη την περίοδο με πρωτοστάτη το μητροπολίτη Νικηφόρο Γλυκά να σταθεροποιήσει την περίφημη Σχολή της, η οποία από πεντατάξια σε ανώτερο επίπεδο (τρεις τάξεις Σχολαρχείου και δύο Γυμνασιακές) είχε υποβιβαστεί σε επτατάξια (τέσσερις τάξεις Δημοτικής και τρεις Ελληνικής Σχολής). Ο Αναγνώστου αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα του Σχολάρχη, κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες για την επιτυχή λειτουργία των Σχολών της Καλλονής».

Στις παραπάνω απόψεις σημειώνω τα εξής: 1. Η Λειμωνιάτις Σχολή δεν ήταν σχολείο της Καλλονής, αλλά Επαρχιακή Σχολή. Ανεγέρθηκε με δαπάνη της Μονής, στην περιοχή του Αγίου Ισιδώρου, μεταξύ Δαφίων και Καλλονής. Η κυριότητα των εγκαταστάσεων ανήκε στην Ιερά Μονή Λειμώνος, η οποία χρηματοδοτούσε και όλες τις επισκευές. Το Σχολάρχη, τον οποίο πλήρωνε η Μονή, δεν διόριζε η Δημογεροντία Αχυρώνας (Καλλονής), αλλά η Εφορία των Σχολείων, πρόεδρος της οποίας ήταν ο Μητροπολίτης Μηθύμνης και πάντα με σύμφωνη γνώμη του Ηγουμενοσυμβουλίου της Μονής Λειμώνος. Ο Μητροπολίτης Νικηφόρος Γλυκάς εργάστηκε για να λειτουργήσει η Σχολή ως Επαρχιακή και όχι ως τοπικό σχολείο, όπως έγινε μετά το θάνατό του. Αυτός είναι και ο λόγος που η λειτουργία της άρχισε το

1888.

2.      Την περίοδο 1893-1895 ο Νικηφόρος Γλυκάς κλήθηκε Συνοδικός στην Κωνσταντινούπολη κι έφυγε για δύο χρόνια από την Καλλονή. Τα δύο αυτά χρόνια υπολειτούργησε η Σχολή. Την πρώτη χρονιά (1893-1894) δεν είχε Σχολάρχη, τη δε δεύτερη χρονιά (1894-1895) πιθανολογούμε ότι Σχολάρχης ήταν ο εκ Κοζάνης Ιωάννης Αγειακίδης. Τη διετία αυτή υπάρχει αλληλογραφία μεταξύ της Καλλονής και του Ιωακείμ Παυλίδη (ανώτερου εκπαιδευτικού) για ανεύρεση Σχολάρχη και δεύτερου δασκάλου. Την περίοδο αυτή, έχουμε αίτημα του ηγούμενου της Μονής Καλλίνικου να κλείσει η Σχολή, «εξαιτήσατο παύσιν λειτουργίας της Σχολής», για να μην πληρώνει το Σχολάρχη, αίτημα το οποίο απέρριψε το Πατριαρχείο. Έχουμε, επίσης, και δύο υπομνήματα πολλών κοινοτήτων της Επαρχίας Μηθύμνης προς τον Πατριάρχη και την Ιερά Σύνοδο, για να μην κλείσει η Επαρχιακή Σχολή. Ζητούσαν, επίσης, να διατάξουν «κυριαρχικώς όπως λειτουργή αδιακόπως το περί ου πρόκειται εργαστήριον του Ανθρωπισμού».

3.      Η άποψη του κ. Μπούμπα ότι η Σχολή λειτούργησε ως επτατάξια είναι, νομίζω, ατεκμηρίωτη βιβλιογραφικά. Ο Χρ. Παρασκευαΐδης μιλά για τη διετία 1891-1893, που μαζί με τις τρεις τάξεις του Σχολαρχείου λειτούργησαν και δύο τάξεις Γυμνασίου. Η Λειμωνιάς Σχολή λειτουργεί μέχρι το 1898 ανεξάρτητα από τη Δημοτική Σχολή Καλλονής. Είναι η χρονιά που ο Σπύρος Αναγνώστου έφυγε από τη Σχολή και είχαν συγχωνευθεί, την προηγούμενη χρονιά, οι δημοτικές σχολές Δαφίων και Καλλονής «υπό την διεύθυνσιν της Λειμωνιάδος Σχολής». Σημειώνουμε ότι η Λειμωνιάς Σχολή ήταν Επαρχιακή Σχολή και όχι σχολείο της Καλλονής.

4.      Τον Ιούνιο του 1895 επέστρεψε στην Καλλονή ο μητροπολίτης Νικηφόρος. Όρισε μέλη της Σχολικής Εφορίας τους: Θεμιστοκλή Βέρο (εκ Καλλονής), Δημήτριο Γκαγκανέλη (εκ Καλλονής), Ευάγγελο Βεργουδάκη (εκ Καλλονής) και Δημήτριο Καραντζίδη (εκ Σκαλοχωρίου, ιατρό).

Στις 14-7-1895 η Εφορία Καλλονής γνωρίζει στον ηγούμενο της Μονής ότι «Η Εφορεία Καλλονής εξέλεξε ως Σχολάρχη τον εκ Πολυχνίτου ορμώμενο ελλόγιμον κ. Ευστράτιο Κουκουντή, άνδρα δεδοκιμασμένον επί παιδεία, επιμελεία και λοιπάς αρετάς». Ο ηγούμενος Γρηγόριος απάντησε, την άλλη μέρα, στην Εφορία (Θεμιστοκλή Βέρο) ως εξής: «Μη επιθυμούντες να ευρισκόμεθα εις διάστασιν η τε Ιερά Μονή ημών και η Κοινότης Αχυρώνης, παρακαλούμεν, ότι επειδή υπάρχει ήδη ο εκ Μανδαμάδου κ. Σπύρος (Αναγνώστου) δεδοκιμασμενος διδάσκαλος, αν θέλητε προβήτε μετ' αυτού εις συμφωνίαν, διότι είναι δίκαιον τα χρήματα της Μονής να δίδωνται εις επαρχιώτας, οίτινες συνεισφέρουν υπέρ της Μονής, και συνάμα λόγω μαθήσεως είναι της αυτής τάξεως με τον προτεινόμενον». Παρά τη διαμαρτυρία του, ο ηγούμενος Γρηγόριος συμφώνησε να προσληφθεί ο Ε. Κουκουντής. Την ίδια, όμως, ημέρα υπογράφεται συμφωνία πρόσληψης ως Σχολάρχη του Σπύρου Αναγνώστου, η οποία έχει ως εξής: «Διά του παρόντος συμφωνητηρίου δηλούται ότι η Εφορεία Καλλονής αφ 'ενός και ο κ. Σπυρίδων Αναγνώστου αφετέρου συνεβάλοντο ως εξής. Η μεν Εφορεία διορίζει διά το επιόν έτος ως Σχολάρχην της Λειμωνιάδος Επαρχιακής Σχολής τον ελλόγιμον κ. Σπυρίδωνα Αναγνώστου προσφέρουσα αυτώ ως ετήσια δίδακτρα τριακόσια είκοσι πέντε αργυρά μετζήτια, αριθμός 325, πληρωθησόμενα τω ιδίω εκ του Ταμείου της Ιεράς Μονής Αειμώνος συνωδά τη προ ετών εκδοθείση Πατριαρχική και Συνοδική αποφάσει. Ο δε κ. Σπυρίδων Αναγνώστου αναδεξάμενος αντί της ρηθείσης μισθοδοσίας την ανωτέρω θέσιν, υπόσχεται καθ'όλον το Σχολικόν έτος 1895-1896 και υποχρεούται να τηρή τα υπό της θέσεως αυτής επιβαλλόμενα καθήκοντα αυτώ, να διδάσκη αόκνως και ευσυνειδήτως τα εν τω υπ' αυτού και της Εφορείας συνταγησομένω προγράμματι διαλαμβανόμενα μαθήματα, επιβλέπων προσέτι ως Σχολάρχης και της Δημοτικής Σχολής την λειτουργίαν. Εν Καλλονή την 15 Ιουλίου 1895». Είναι λαθεμένη, λοιπόν, η άποψη του κ. Μπούμπα ότι τον Σπ. Αναγνώστου προσκάλεσε «η ισχυρή χριστιανική κοινότητα της Καλλονής».

Κλείνοντας, σημειώνω ότι ο Σπ. Αναγνώστου και ο Μητροπολίτης Νικηφόρος δε συνεργάστηκαν μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως αναφέρει ο κ. Μπούμπας, γιατί ο Νικηφόρος πέθανε το Φεβρουάριο του 1896. Ο Σπ. Αναγνώστου εξεφώνησε «στις 23-2-1896 εκ μέρους της Επαρχίας Μηθύμνης τον επιτάφιον στην κηδείαν του».

Σημείωση: Πλήρης βιβλιογραφική τεκμηρίωση των παραπάνω απόψεων υπάρχει στο βιβλίο μου «Το Ελληνικό Σχολείο της Μονής Λειμώνος Λέσβου και η Λειμωνιάτις Επαρχιακή Σχολή», Μυτιλήνη 2012, σελ.60-68.

Δημήτριος Χατζηλίας