Του Γιάννη Σπιλάνη*

Διαβάζοντας το πρόσφατο ηλεκτρονικό δελτίο τύπου που παρέλαβα από την Διάσκεψη των Παράκτιων και Περιφερειακών Περιοχών της Ευρωπαικής Ενωσης (CPMR),συνειδητοποίησα για μια ακόμη φορά την εσωστρέφεια της δικής μας πολιτικής ατζέντας τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Θέματα όπως:

-η βελτίωση της προσπελασιμότητας

-η κλιματική αλλαγή, η γαλάζια ανάπτυξη,

- η μετανάστευση

-η αλλαγή στον τρόπο κατανομής των κοινοτικών πόρων με ενσωμάτωση και άλλων δεικτών πέρα από το ΑΕΠ όπως η νησιωτικότητα

και η αντιμετώπιση τους μέσα από επεξεργασία θέσεων και κατάθεση προτάσεων πολιτικής δεν φαίνεται να αποτελούν σε βάθος το εγχώριο πολιτικό σύστημα και ειδικά τη περιφερειακή αυτοδιοίκηση ακόμη και όταν τα φαινόμενα αυτά παίρνουν διαστάσεις καταστροφής όπως έχει συμβεί με τη πρόσφατη θεομηνία. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με τους ευρωπαίους ομολόγους μας που αναζητούν με συστηματικό μέσα από διεθνείς συναντήσεις και συνεργασίες να βρουν τους προσφορότερους τρόπους αντιμετώπισης τους, εδώ περιοριζόμαστε σε «εξορκισμούς» των προβλημάτων και φωνές εναντίον όσους μας επιβουλεύονται.

Διαβάζοντας τα κείμενα αυτά θυμήθηκα τις προσπάθειες που έκαναν τις δεκαετίες το 80 και του 90 οι τότε Δήμαρχοι Χίου Μπουμπάρης, Ερμούπολης Πιταούλης, Ρόδου Καραγιάννης και Ανωγείων Κλάδος για να παρακολουθήσουν τις ευρωπαϊκές εξελίξεις με πολύ λιγότερα μέσα εξημερωνόμενοι έγκαιρα για ότι σχεδιάζονταν στην Ευρώπη. Με τις παρεμβάσεις τους σε διεθνείς διασκέψεις είτε αποτρέποντας αρνητικές εξελίξεις για τα συμφέροντα της χώρας μας και των νησιών ειδικότερα, είτε βρίσκοντας τρόπους για να επωφεληθούν τα νησιά μας από αυτές, πετύχαιναν θεσμικές ρυθμίσεις και χρηματοδοτήσεις άγνωστες τότε σε πολλούς τοπικούς άρχοντες που έριχναν το βάρος τους στις "εσωτερικές πολιτικές σχέσεις".

Σταχυολογώντας μερικά θέματα που από τότε μέχρι σήμερα απασχολούν τα νησιά και δεν λύνονται γιατί ενώ οι λύσεις είναι ευρωπαϊκές ή και εθνικές μέσα από μια ολοκληρωμένη νησιωτική πολιτική, λανθασμένα αναζητούνται ad hoc λύσεις μέσα από προσωπικές παρεμβάσεις:

- η απελευθέρωση του ανταγωνισμού των αεροπορικών και θαλάσσιων μεταφορών δεν έλυσε το πρόβλημα προσπελασιμότητας (συχνότητα, τιμές, ποιότητα υπηρεσιών) παρά μόνο σε λίγα νησιά, αφού στη πλειοψηφία των νησιών δεν υφίσταται ανταγωνισμός αλλά μονοπώλιο. Η τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου, αλλά του συστήματος ενισχύσεων ειδικά στις άγονες γραμμές αξιοποιώντας την εμπειρία άλλων νησιωτικών περιοχών αποτελεί ευρωπαϊκή υπόθεση.

- οι παρεμβάσεις στον πρωτογενή τομέα είχαν οριζόντιο χαρακτήρα και στόχευση στις επιδοτήσεις και δεν ενίσχυσαν τη παραγωγή και την απασχόληση αλλά μόνο πρόσκαιρα τα εισοδήματα, αφού δεν σχεδιάστηκαν δράσεις που θα στήριζαν την παραγωγή ποιοτικών επώνυμων προϊόντων όπως σε άλλες νησιωτικές περιφέρειες όπως Σαρδηνία, Κορσική, Αζόρες (βλέπε συμπεράσματα προγράμματος Agriles που δεν αξιοποιήθηκαν)

- οι πολιτικές αλιείας δεν αντιμετώπισαν τα προβλήματα της μικρής παράκτιας αλιείας, σημαντικής δραστηριότητας των νησιών, ενώ η ευρωπαϊκή αλιευτική πολιτική δίνει απαντήσεις και σε θέματα προστασίας των ιχθυοαποθεμάτων και την αναπλήρωση των χαμένων εισοδημάτων μέσα από στοχευμένες παρεμβάσεις

- η στήριξη των πολύ μικρών επιχειρήσεων των νησιών ώστε να γίνουν ανταγωνιστικές, δεν αναζητήθηκε μέσα από στοχευμένες παρεμβάσεις προσαρμοσμένες στον νησιωτικό χώρο, αλλά ως απλή άντληση επιδοτήσεων

 - η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και όλο και εντονότερων και ακραίων καιρικών φαινομένων απαιτεί προσαρμογή και αξιοποίηση του ευρωπαϊκού πλαισίου αξιοποιώντας την υπάρχουσα τεχνογνωσία και όχι συστηματική παραβίαση του.

Τριάντα χρόνια μετά, φαίνεται να είναι προτιμότεροι μερικοί "δεκάρικοι λόγοι" με αναφορές στο "ενδιαφέρον" για τα νησιά που υλοποιείται με παρεμβάσεις αμφίβολης αποτελεσματικότητας με πόρους από τον άδειο εθνικό κορβανά, σε σχέση με την επεξεργασία συνεκτικού και ολοκληρωμένου σχεδίου εξόδου από την κρίση που να αξιοποιεί κυρίως τις ευρωπαϊκές δυνατότητες. Αλλωστε οι παρεμβάσεις και αναφορές που χαϊδεύουν τα αυτιά και το θυμικό των πολιτών (πχ. τα δυσάρεστα μέτρα που εφαρμόζουμε μας τα επιβάλει η Ευρώπη, ενώ οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις είναι δική μας κατάκτηση) έχουν ψηφοσυλλεκτική δύναμη ήταν και παραμένουν προτεραιότητα των πολιτικών που ενδιαφέρονται κύρια για τη διαιώνιση του πελατειακού συστήματος.

Όμως τα σοβαρά και διαρθρωτικά προβλήματα της χώρας δεν θα αντιμετωπιστούν με αυτού του τύπου τις πολιτικές παρεμβάσεις που αντίθετα αποτελούν την αιτία γέννησης της παρατεταμένης κρίσης που βιώνουμε.

Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ καλεί την  Περιφερειακή αρχή:

- να συνεργαστεί με τις άλλες νησιωτικές περιφέρειες στην Ενωση Περιφερειών Ελλάδας για την εκπόνηση εθνικής και ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα νησιά και σχεδίου αξιοποίησης των ευκαιριών που προσφέρουν οι ευρωπαϊκές πολιτικές συμπεριλαμβανόμενου και του νέου ΕΣΠΑ

- να παρακολουθεί στενά και να συμμετάσχει ενεργά στις διεργασίες των ευρωπαϊκών περιφερειών στα διάφορα όργανα που λειτουργούν (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - επιτροπή άρθρου 174, Επιτροπή των Περιφερειών, Διάσκεψη Παράκτιων Περιφερειακών Περιοχών) ώστε με τις παρεμβάσεις της να πετύχει τις απαραίτητες θεσμικές ρυθμίσεις και να είναι σε θέση να αποτρέψει τις όποιες αρνητικές εξελίξεις.

Για να προχωρήσουν συγκροτημένα οι προσπάθειες αυτές είναι αναγκαίο η Ενωση Περιφερειών Ελλάδας να συστήσει ειδική επιτροπή Νησιωτικής Πολιτικής που να επεξεργαστεί θέσεις τις οποίες να προωθεί τόσο στα εσωτερικά θεσμικά όργανα όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η αποσπασματική αντιμετώπιση των "επειγόντων" θεμάτων δεν αποτελεί αποτελεσματική πολιτική. Καλείται τη Περιφερειακή Αρχή να πάρει τις αναγκαίες πρωτοβουλίες για το σχεδιασμό του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος που να περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη στρατηγική και τον τρόπο υλοποίησης της αξιοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο, θεσμούς, ανθρώπινο δυναμικό και πόρους, ταυτόχρονα μέσα και έξω από τη περιφέρεια. Η εσωστρέφεια και η πυροσβεστικές λογικές ας δώσουν τη θέση τους στον σχεδιασμό με βάθος 5ετίας.

*Περιφερειακός Σύμβουλος με τον συνδυασμό ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ

Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου