Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

Την έκθεση για την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις - ESDE 2015, μια έκθεση που πραγματεύεται τις πρόσφατες τάσεις στην απασχόληση και στον κοινωνικό τομέα, εξετάζοντας παράλληλα μελλοντικές προκλήσεις και πιθανές πολιτικές απαντήσεις, παρουσίασε πριν από λίγες ημέρες η Κομισιόν.

Η έκθεση είναι αποκαλυπτική, καθώς εξετάζει τρόπους για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων, εστιάζοντας ιδίως στη δημιουργία θέσεων εργασίας, την αποδοτικότητα της αγοράς εργασίας, τον εκσυγχρονισμό της κοινωνικής προστασίας και την επένδυση στον άνθρωπο.

Όπως θα δούμε παρακάτω, παρά το γεγονός ότι εξακολουθούν να υπάρχουν τα προβλήματα ειδικά στην απασχόληση, εντούτοις  υπάρχουν και θετικές εξελίξεις.

Η έκθεση σχετικά με την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη (ESDE) είναι μια ετήσια ανασκόπηση των τελευταίων εξελίξεων στον τομέα της απασχόλησης και στον κοινωνικό τομέα, στην οποία εξετάζονται οι επερχόμενες προκλήσεις και οι πιθανές απαντήσεις πολιτικής.

Η φετινή έκθεση λοιπόν, αποκαλύπτει κάποιες θετικές εξελίξεις στον τομέα της απασχόλησης και στον κοινωνικό τομέα στην ΕΕ. Ωστόσο, παρά τις εξελίξεις αυτές, εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες ανισότητες μεταξύ των κρατών - μελών, όσον αφορά την οικονομική μεγέθυνση, την απασχόληση και άλλους βασικούς κοινωνικούς δείκτες για την αγορά εργασίας. Πολλές από αυτές τις ανισότητες σχετίζονται με την υποαξιοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου σε διάφορα μέτωπα.

Οι ανισότητες αυτές που επιδεινώνονται λόγω και της μεγάλης διαφοράς μεταξύ ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου, αναμένεται να δημιουργήσουν νέα ποσοστά ανεργίας και υποαπασχόλησης. Σε μερικές χώρες μάλιστα, όπως η Ελλάδα, που η κρίση συνεχίζεται με γοργούς ρυθμούς, τα δεδομένα εξακολουθούν να  είναι αρνητικά.

Δυσκολίες στην αυτοαπασχόληση

Η έκθεση ESDE 2015 υπογραμμίζει το δυναμικό της αυτοαπασχόλησης και της επιχειρηματικότητας για τη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι ορισμένες ομάδες, όπως είναι οι νέοι, οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες και οι εθνοτικές μειονότητες, μπορεί να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερα εμπόδια στην ίδρυση της δικής τους επιχείρησης. Επιπλέον, η φετινή έκθεση αναφέρει ότι η πλειονότητα δεν αισθάνεται ότι διαθέτει τις απαιτούμενες δεξιότητες και γνώσεις, για να ιδρύσει μια επιχείρηση.

Η έκθεση δείχνει επίσης, ότι στοχοθετημένες πολιτικές μπορούν να βοηθήσουν, καθώς θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση ή τα φορολογικά κίνητρα, την επιχειρηματική εκπαίδευση ή την πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων.

Η αύξηση της ποικιλίας των συμβάσεων εργασίας, γεγονός το οποίο επιτρέπει ευέλικτες εργασιακές ρυθμίσεις και, συνεπώς, αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας, αλλά μπορεί να οδηγήσει και σε κατακερματισμό της αγοράς εργασίας. Στην έκθεση διαπιστώνεται ότι  ενώ ορισμένες νέες συμβάσεις ενδέχεται να είναι επωφελείς για αμφότερα τα συμβαλλόμενα μέρη, άλλες επιφέρουν εργασιακή ανασφάλεια.

Η ευελιξία είναι σημαντική, αλλά χρειάζεται και ασφάλεια - ζήτημα που θα εξεταστεί και στο πλαίσιο της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

Μικρό το ποσοστό των μετακινούμενων εργαζομένων

Αποκαλύπτεται επίσης, ότι η ΕΕ μπορεί να αξιοποιήσει καλύτερα τους ανθρώπινους πόρους της μέσω της κινητικότητας. Ο αριθμός των μετακινούμενων εργαζομένων πάντως, ενώ αυξήθηκε κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, το ποσοστό τους επί του συνολικού εργατικού δυναμικού παραμένει περιορισμένο, καθώς μόνο το 4% του πληθυσμού της ΕΕ ηλικίας μεταξύ 15 και 64 ετών ζει σε κράτος - μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο γεννήθηκε.

Παρόλα αυτά, διαπιστώνεται ότι οι μετακινούμενοι εργαζόμενοι της ΕΕ τείνουν να έχουν συνολικά καλύτερες προοπτικές απασχόλησης απ' ό,τι ο εγχώριος πληθυσμός. Επιπλέον, οι ροές τους είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ανεργίας σε ορισμένα κράτη μέλη που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση και συνέβαλαν στην αντιμετώπιση των ελλείψεων προσωπικού στις χώρες υποδοχής. Ως εκ τούτου, η έκθεση ESDE υπογραμμίζει σαφώς το οικονομικό δυναμικό της κινητικότητας.

Ανεργία και κοινωνικός διάλογος

Η έκθεση εξετάζει επίσης, τη μακροχρόνια ανεργία, η οποία πλήττει περίπου 11,4 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ. Η ανάλυση της έκθεσης ESDE δείχνει ότι η εγγραφή στις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης και η συμμετοχή σε μαθήματα κατάρτισης, αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες μετάβασης σε βιώσιμη θέση εργασίας. Τέλος, ο κοινωνικός διάλογος θα είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής ανάκαμψης.

Οι κοινωνικοί εταίροι συμμετέχουν στον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολλών σημαντικών μεταρρυθμίσεων και πολιτικών. Για να διαδραματίσει ο κοινωνικός διάλογος αυτόν τον ρόλο αποτελεσματικά, θα χρειαστεί ενίσχυση της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων, ιδίως στα κράτη μέλη όπου ο κοινωνικός διάλογος είναι ανεπαρκής ή έχει αποδυναμωθεί εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.

Οι εργοδότες αδυνατούν να καλύψουν θέσεις εργασίας

Τέλος, παρά το γεγονός ότι το ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ παραμένει σε υψηλά επίπεδα, οι εργοδότες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες για την πλήρωση ορισμένων κενών θέσεων. Εκτός της ουσιαστικής αναντιστοιχίας δεξιοτήτων, η ικανότητα των εργοδοτών να καλύπτουν τις κενές θέσεις εργασίας περιορίζεται επίσης από την αδυναμία τους να προσφέρουν ελκυστική αμοιβή ή ελκυστικές συνθήκες εργασίας, καλή κατάρτιση ή δυνατότητες σταδιοδρομίας. Η έκθεση ESDE 2015 διαπιστώνει, τέλος, ότι υπάρχει σημαντικό μέρος των εργαζομένων από χώρες εκτός ΕΕ σε θέσεις εργασίας υποδεέστερες των προσόντων τους. Επιπλέον, τα επίπεδα απασχόλησης των γυναικών με παιδιά και των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας εξακολουθούν να είναι πολύ χαμηλά.