Στο Μοναστηράκι η βιβλιοπαρουσίαση

«Γυναικείες Ιστορίες»

«Γυναικείες Ιστορίες» του δημοσιογράφου και λογοτέχνη Γ.Π. Μασσαβέτα, ενός ανθρώπου που επί σειρά ετών κοσμούσε με τα γραπτά του τις σελίδες του «Εθνικού Κήρυκα», παρουσίασε ο εκδοτικός οίκος Γαβριηλίδης, το βράδυ της 9ης τρεχ., στην δροσερή αυλή του νεοκλασικού του κτιρίου στο Μοναστηράκι. Το βιβλίο είχε πρωτοεκδοθεί το 2003 από τα Ελληνικά Γράμματα, που έκλεισαν, και επανεκδόθηκε από τον προαναφερθέντα εκδοτικό οίκο εμπλουτισμένο με τρία ακόμη κεφάλαια.

Ο συγγραφέας με χιούμορ σχολίασε την επανέκδοση και διάβασε δύο αποσπάσματα από τα καινούργια κεφάλαια που προστέθηκαν, και στη συνέχεια μίλησαν δύο άνθρωποι που τον αγαπούν και ως άνθρωπο και ως συγγραφέα. Η λογοτέχνης Αλκυόνη Παπαδάκη, παρούσα στο πάνελ της παρουσίασης, μεταξύ άλλων, είπε για τον Γ. Μασσαβέτα, ότι γνωρίστηκαν οι δυο τους όταν πρωτόπιασαν δουλειά στην «Αυγή» με μεγάλα όνειρα για το ελεύθερο ρεπορτάζ. Ανάμεσά τους υπήρχε μεγάλη συνεννόηση και συνεργασία, καθώς η εφημερίδα αυτή τότε ήταν ένας φιλόξενος χώρος που «μας βοηθούσε στα πρώτα μας βήματα».

«Είμαι πάρα πολύ χαρούμενη που είμαι απόψε εδώ, να πω κι εγώ δυο λόγια γι' αυτόν τον άνθρωπο. Τον Γιώργη τον Μασσαβέτα και το εξαιρετικό βιβλίο του.

Με τον Γιώργη μας συνδέει μια σχέση ψυχής, σταθερή και βαθιά. Μπορεί να μην βλεπόμαστε συχνά, αλλά ξέρω και ξέρει πως είμαστε πάντα εδώ. Ο ένας για τον άλλον. Κι αυτό θεωρώ ότι είναι ένα κεφάλαιο ζωής.

Γνωριστήκαμε στην «Αυγή» όταν πολύ νέοι και οι δύο, κάναμε τα πρώτα μας βήματα στη δημοσιογραφία. Ένα επάγγελμα που ήταν τ' όνειρό μας και το λατρεύαμε. Η αλήθεια είναι ότι είχε αναγνωριστεί το ταλέντο και η λατρεία μας και παρά το νεαρό της ηλικίας μας στο ελεύθερο ρεπορτάζ που κάναμε, τ' όνομά μας έμπαινε σε «περίφραξη», όπως λέγαμε, πράγμα που γινόταν μόνο σε γνωστούς και καταξιωμένους δημοσιογράφους.

Είναι γεγονός ότι η εφημερίδα αυτή ήταν ένας χώρος φιλόξενος και βοηθούσε να βρούμε τον βηματισμό μας. Εγώ μετά τη μεταπολίτευση, πρόδωσα τη μεγάλη μου αγάπη. Και χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη, γιατί έτσι το πιστεύαμε.

Έριξα όλη μου τη δύναμη, στη λογοτεχνία. Το κενό, όμως, της προδοσίας υπάρχει πάντα μέσα μου. Είναι αδυναμία του χαρακτήρα μου, να μη μπορώ να κάνω δύο πράγματα. Πηγή πολλών και διαφόρων καταστάσεων. Η μπίλια έπεσε στη λογοτεχνία. Ο Γιώργης κατάφερε να ισορροπήσει ανάμεσα σ' αυτές τις δύο αγάπες.

Προχώρησε και μετά τη μεταπολίτευση στη δημοσιογραφία και διακρίθηκε. Κέρδισε με το σπαθί του, μια από τις πρώτες θέσεις, σ' αυτό το δύσκολο και δύσβατο χώρο. Σ' αυτό τον αγώνα, που δεν ήταν πια, το προστατευμένο, όσο ήταν δυνατόν, περιβάλλον της Αυγής.

Το βιβλίο αυτό, που απόψε του κάνουμε γιορτή, κρίνοντάς το, αυστηρώς αντικειμενικά, νομίζω ότι είναι ένα στολίδι της λογοτεχνίας.

Είναι αυτοβιογραφικό, αλλά έχει μια διαφορά, από τις συνηθισμένες αυτοβιογραφίες. Είναι καθαρά ανθρωποκεντρικό. Ξεχνάς εντελώς ότι πρόκειται για τον ίδιο, γιατί σε συνεπαίρνουν, σε ταξιδεύουν, σε προβληματίζουν, σε μαθαίνουν οι άλλοι ήρωες, που έχουν τον πρώτο λόγο.

Ο Γιώργης είναι ένας φωτογράφος της ανθρώπινης ψυχής με ένα ιδιαίτερο και μοναδικό ταλέντο.

Και βέβαια αυτό οφείλεται στο ότι ο άνθρωπος τούτος έχει πλανηθεί, έχει ψάξει, έχει πονέσει, έχει πληγωθεί, έχει ρίξει τις ζεϊμπεκιές του, μαζί με τους λύκους και τα φίδια, στα στενά κι αφύλακτα μονοπάτια της ζωής.

Δεν γράφει καθισμένος πίσω από μια τζαμαρία. Είναι χωμένος στον αγώνα από μικρό παιδί, έμαθε να ξεχωρίζει τις κακοτοπιές, να πέφτει και να σηκώνεται, αγναντεύοντας πάντα το τοπίο που ονειρευόταν.

Η γραφή του Γιώργη δεν ανήκει στο είδος της λογοτεχνίας με τις υπερβολές, τους συμβολισμούς, στις παρομοιώσεις και στις μεταφορές. Χτυπά κατευθείαν στο στόχο. Βλέπει τον χαρακτήρα του ήρωά του και τον φωτογραφίζει. Έτσι ακριβώς όπως είναι. Γυμνό. Χωρίς πέπλα και στολίδια. Δεν γράφει. Χαράσσει. Αν ήταν ζωγράφος θα έκανε κυρίως χαρακτική. Απομονώνει την ουσία. Και την ανασύρει. Την πλάνη. Το μεγαλείο. Την πίκρα. Την υποκρισία. Το «τάχα μου». Το «για κοιτάξτε». Το «να ποιος είμαι ρε». Το να ποιος θάθελα να είμαι.

Ξέρει πάρα πολύ καλά, έχει κάνει φοβερές σπουδές πάνω στις συμπεριφορές, στη σκέψη των απλών λαϊκών ανθρώπων.

Δεν μιλάει σαν θεατής. Ούτε σαν τουρίστας. Δεν είναι στην πρώτη θέση του τρένου. Κάθεται στο τελευταίο βαγόνι και κάνει τσιγαράκι με τους συνεπιβάτες του. Γι' αυτό η γραφή του γίνεται τόσο δική μας. Είναι η αλήθεια που κι αν δεν την έχεις γνωρίσει, τη μαθαίνεις από πρώτο χέρι.

Μέσα σ' όλους αυτούς τους χαρακτήρες που φωτογραφίζονται στο βιβλίο, ξεχωρίζει βέβαια το μεγαλείο της γιαγιάς Αννέτας.

Η αγάπη αυτής της γυναίκας φάσκιωσε την ψυχή του Γιώργη και την έσωσε. Αυτή η γυναίκα, που τη λάτρευε και την έχει εικόνισμα μέσα του, ήταν ο φύλακας άγγελος της ζωής του.

Τα κείμενα του Γιώργη έχουν ένα άρωμα τρυφερότητας, ποίησης και ανθρωπιάς. Όπως ακριβώς είναι και ο χαρακτήρας του.

Και κάτι άλλο επίσης που χαρακτηρίζει την καλή λογοτεχνία, που είναι πολύ δύσκολο, θέλει πολύ ταλέντο, είναι η οικονομία του λόγου. Δεν κάνεις δηλαδή περιττή φιλολογία. Πες αυτό που πρέπει να πεις. Το αμπαλάζ δεν χρειάζεται πάντα. Σ' αυτό το βιβλίο, δεν υπάρχει ούτε μια στίξη περιττή.

Και κάτι ακόμα. Το μαύρο χιούμορ. Αυτό για να το πετύχεις και να το χειριστείς σωστά πρέπει να έχεις ζήσει πολλά με τους ανθρώπους. Με όλους τους ανθρώπους. Να' χεις φορέσει κατάσαρκα το λερωμένο ρούχο της ζωής και να το' χεις ξεπλύνει σε μια καθαρή πηγή που μόνος σου με τον αγώνα σου ανακάλυψες.

Δεν θέλω να σας κουράσω. Άλλωστε, ό,τι κι αν πω εγώ για τον Γιώργη, είναι ελάχιστο. Του χρωστάω ένα μεγάλο ευχαριστώ και τον θαυμάζω γι' αυτό που είναι και γι' αυτό που κάνει».

Ο δημοσιογράφος Κώστας Γιαννακίδης, μιλώντας για τον Γ. Μασσαβέτα και το βιβλίο του είπε:

«Ο Γ. Μασσαβέτας δεν ανήκει στο «σινάφι των δημοσιογράφων, αλλά στη γενιά αυτών που εμείς διαβάζαμε με δέος. Κι αν υπήρχαν αφίσες δημοσιογράφων, όπως των καλλιτεχνών, θα ήθελα μία δική του στο δωμάτιό μου»! Όπως ανέφερε ο Κ. Γιαννακίδης, αυτό το βιβλίο τον καθήλωσε για διάφορους λόγους:

Πρώτα για τις περιγραφές του, που σε κάνουν να θέλεις να ακούσεις το μπαγλαμαδάκι καθώς εμφανίζεται ο Πειραιάς σε ασπρόμαυρη εικόνα. Είναι σαν να ακούς την κοτούλα που έκλεψε μία μάνα για να κάνει κοτόσουπα. Άλλη διάσταση είναι η επικαιρότητα που παρουσιάζει, καθώς περιγράφονται όλα αυτά που έφεραν την Ελλάδα στη σημερινή της κατάσταση ή ίσως ότι θα μπορούσε να ήταν και χειρότερα.

Άλλη διάσταση είναι η περιγραφή προσωπικών σχέσεων. Περιγράφονται παθογένειες και νευρώσεις της ελληνικής οικογένειας μέσα από τις προσωπικές σχέσεις του συγγραφέα. «Είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται τόσο στην παραλία, όσο και στην πολυθρόνα, αλλά υπάρχουν και σελίδες που μπορεί διαβάζοντας να σε πάρει ο ύπνος με το βιβλίο στο στήθος σου...».

Από το ρεπορτάζ του Εθνικού Κήρυκα (Άρης Παπαδόπουλος).

Εκδήλωση για τα θύματα του Ναζισμού

Την Τετάρτη στις 8 το απόγευμα, στα Τσαμάκια, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση τιμής και μνήμης των θυμάτων του ναζισμού, με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου του Γ. Γαλέτσα «Λέσβιοι στην Εθνική Αντίσταση πορεία προς τον θάνατο».

Την εκδήλωση θα πλαισιώνει η Ορχήστρα του Δήμου Λέσβου υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Ν. Τσιριγώτη.

Αναγνώσεις επιλεγμένων αποσπασμάτων του βιβλίου, θα γίνουν από μέλη του θεατρικού εργαστηρίου του Δήμου Λέσβου, ενώ κατά την διάρκεια της εκδήλωσης, θα προβάλλεται σε οθόνη σχετικό εικονικό υλικό.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ  Ν.  ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ

ΨΕΥΔΑΤΤΙΚΙΣΜΟΥ ΕΛΕΓΧΟΣ

(συνέχεια της περιληπτικής βιβλιοπαρουσίασης)

από τον Παναγιώτη Δ. Βερναρδάκη

Η γλώσσα είνε το πιστότατον εκμαγείον

άμα και κάτοπτρον της ιστορίας παντός έθνους.

                                                      (Ψευδ. Έλεγχος, σελ. 5)

Συνεχίζοντας την από 14.06.2016, από τη στήλη "Βιβλιοφάγος" του "Δημοκράτη", περιληπτική βιβλιοπαρουσίαση του έργου του Δ. Ν. Βερναρδάκη "Ψευδαττικισμού Έλεγχος", θα αναφερθώ σήμερα εν συντομία στο στίγμα του συγγραφέα.

Πρωτότοκος γιος του Νικολάου Βερναρδάκη, του Κρητικού όπως τον αποκαλούσαν, γιατί καταγόταν από το Βενεράτο της Κρήτης, και της Μελισσηνής Τραντάλη από τη Γέρα της Λέσβου, γεννήθηκε στην Αγία Μαρίνα της Λέσβου το 1833. Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στο Καγιάνι, μετά φοίτησε στη Σχολή της Μυτιλήνης, υπηρετώντας ταυτόχρονα στη Μητρόπολη, υπό την προστασία του μητροπολίτη Μυτιλήνης και μετέπειτα πατριάρχη Αλεξανδρείας Καλλίνικου. Με κοινό έρανο του μητροπολίτη, του αρχιμανδρίτη και ενός μοναχού από το Σινά φεύγει ο δεκαπεντάχρονος Δημήτριος για την Αθήνα. Εκεί, αφού φοίτησε ένα χρόνο στο Γυμνάσιο, εγγράφεται το 1849, σε ηλικία 16 ετών, στο Πανεπιστήμιο, φοιτητής της Φιλοσοφικής Σχολής. Το 1854 δημοσιεύει τα δύο ποιητικά του πρωτόλεια, «Γραομυομαχία» και «Περίδρομος». Το 1855 εκδίδει «Το τρωγάλιον του δοκησισόφου ή Αυτοσχέδιος απάντησις εις τον K.(ύριον) Γ.(εώργιον) Χρυσοβέργην» υπερασπιζόμενος τον καθηγητή του Ασώπιο. Τον ίδιο χρόνο γράφει το επικό του ποίημα «Ο Πλάνης», που δημοσιεύεται αργότερα (μόνο το πρώτον άσμα). Το 1856 κερδίζει ο Λέσβιος ποιητής στο «Ράλειο Ποιητικό Διαγωνισμό» τη δάφνη με το επικολυρικό ποίημά του «Εικασία. Η βραβευθείσα «Εικασία» ήταν και ο λόγος που προέτρεψε το συγγενή και ομώνυμό του Δημήτριο Βερναρδάκη ή Μπεναρδάκη, πλούσιο μεγαλέμπορο της Πετρούπολης, με ανακοίνωσή του στην πρυτανεία του Εθνικού Πανεπιστημίου, να αναλάβει την υποτροφία του νεαρού Δημητρίου για ευρύτερες σπουδές στην Ευρώπη. Στη Γερμανία σπουδάζει στο Μόναχο και στο Βερολίνο. Το 1857 συγγράφει και το 1858 εκδίδει στο Μόναχο το δράμα «Μαρία Δοξαπατρή» μαζί με τα «Προλεγόμενα περί εθνικού ελληνικού δράματος». Τα Προλεγόμενα αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά κείμενα, όσον αφορά τη θεωρία του δράματος στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Το 1860, τον ίδιο χρόνο που αναγορεύεται διδάκτωρ της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, εκδίδει στη Λειψία την τραγωδία του «Κυψελίδαι» και την αφιερώνει στο Δημήτριο Μπεναρδάκη. Επιστρέφοντας στην Αθήνα ο Δημήτριος γίνεται στις 11 Ιουνίου 1861 καθηγητής της Γενικής Ιστορίας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, πριν ακόμα συμπληρώσει τα 28 του χρόνια!  Η εμπάθεια και η ασυνειδησία των αντιπάλων του ήταν οι κύριοι λόγοι που τον ανάγκασαν με επιστολή του προς την Πρυτανεία του Εθνικού Πανεπιστημίου να υποβάλει την παραίτησή του στις 4 Νοεμβρίου του 1869. Ξαναγύρισε στο Πανεπιστήμιο μετά από επίμονες παρακλήσεις, την 1η Μαρτίου του 1882, για μικρό χρονικό διάστημα, ενώ ταυτόχρονα διετέλεσε έφορος της Εθνικής Βιβλιοθήκης και παραιτήθηκε και πάλι, αυτή τη φορά οριστικά. Άκαρπες έμειναν και οι προσπάθειες και προτροπές του θαυμαστή του Βερναρδάκη Χαρίλαου Τρικούπη και μεταγενέστερων κυβερνήσεων, να ιδρύσει την Ακαδημία και να τη διευθύνει εφ΄ όρου ζωής, εκλέγοντας ο ίδιος τους Ακαδημαϊκούς....                                          

Ο Δημήτριος Βερναρδάκης χρημάτισε και παιδαγωγός του διαδόχου Κωνσταντίνου, γιου του Γεωργίου του Α΄, και των άλλων βασιλοπαίδων. Το 1886 γιορτάστηκαν στην Αθήνα με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια τα εφήβεια του Διαδόχου. Ο Βερναρδάκης έγραψε τότε μια συγκινητική αφιέρωση στις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη και σύνθεσε σε αρχαία ελληνική γλώσσα  μια ωδή που μπήκε σαν προμετωπίδα στο αναμνηστικό λεύκωμα, που έστειλε η Κοινότητα Βραλας της Ρουμανίας στον Κωνσταντίνο. Η ελεύθερη απόδοσή της στη δημοτική, που έγινε από τον πατέρα μου, Δημ. Γρ. Βερναρδάκη, θα δημοσιευθεί μαζί με την εκτενή αναφορά στον βίο και στα έργα του Δ. Ν. Βερναρδάκη.                                  

Εκτός από τη «Μαρία Δοξαπατρή» και τους «Κυψελίδες», δράματα που έγραψε στα φοιτητικά του χρόνια στη Γερμανία, ο Βερναρδάκης συνέχισε τη δραματουργία του με τα έργα «Μερόπη», «Φαύστα», «Ευφροσύνη», «Αντιόπη» και «Νικηφόρος Φωκάς». Μερικά από τα δραματικά του έργα μεταφράστηκαν και σε ξένες γλώσσες και παρουσιάστηκαν σε θέατρα του εξωτερικού. Και ενώ οι «Κυψελίδες», η «Μερόπη» και η «Αντιόπη» αναφέρονται σε μυθικά και αρχαία θέματα, ο Βερναρδάκης εγκαινιάζει με τη «Μαρία Δοξαπατρή» θέματα του πλησιέστερου προς εμάς Ελληνισμού, δείχνοντας, πώς φαντάστηκε την Ελληνική φυλή, δηλαδή σαν μια και ενιαία φυλή διά μέσου των αιώνων.          

Στη νεκρολογία του για τον Δημ. Ν. Βερναρδάκη ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς αναφέρει, μεταξύ άλλων: "Μα τι άλλο τάχα να είτανε κι ο Βερναρδάκης παρά ένας σοφιστής του πάθους ... Το πάθος τον παρακίνησε να συγγράψει τον πολυσέλιδο"Έλεγχο του Ψευδαττικισμού" για να χτυπήσει το περίφημο βιβλίο των "Γλωσσικών Παρατηρήσεων". Δεν είμαι κατάλληλος να διατιμήσω τι αξίζει μέσα σ΄ αυτό ο Ελληνιστής πολέμιος του Κόντου. Ξέρω μονάχα πως μέσα εκεί ο Βερναρδάκης έχυσε όλο του το φαρμάκι, ....., μα και μαζί όλη του τη σοφία, και όλη του την πολεμική τέχνη, και όλη την κριτική του ευφυΐα, την πολλές φορές ασύγκριτη. Είναι κάποιες του σελίδες για τα τωρινά και για τ΄ αυριανά της εθνικής μας λογοτεχνίας, και της προκοπής εν γένει, που αξίζει να μένουν αλησμόνητες." (περιοδικό "Νουμάς", από 21.01.1907, σελ. 1-3).   

Με τον "Έλεγχο του Ψευδαττικισμού" ο Βερναρδάκης ξετίναξε τον Κόντο.

Η μονομαχία εκείνη του μεγάλου ποιητή με τους αττικιστές, παρέμεινε ιστορική. Η εξέλιξη του γλωσσικού ζητήματος δικαίωσε απόλυτα τον Βερναρδάκη! Ο κοντισμός, ο οποίος προς στιγμή απείλησε να μεταδοθεί στο ελληνικό έθνος, σαν μια φοβερή επιδημία, κατατροπώθηκε και η γλώσσα ακολούθησε έκτοτε τη φυσική της ροή. Υπάρχει σήμερα άνθρωπος που να τολμά να γράψει: " λέμβος", "Ακαδήμεια" (και όχι Ακαδημία), "Βυζαντίνος" (και όχι Βυζαντινός), ή "απελπισμός" (και όχι απελπισία), όπως ήθελε ο Κόντος;

Η έριδα αυτή με τον Κόντο δεν άργησε να καταλήξει σε φιλολογικό πόλεμο και οι φοιτητές, ακολουθώντας τη στάση των δύο καθηγητών, χωρίστηκαν σε δύο στρατόπεδα, σε βερναρδακικούς  και σε αντιβερναρδακικούς. Στη διαμάχη αυτή με τον Κόντο εντάσσεται και ένα ανέκδοτο που μαρτυρεί την ευφυΐα και την ετοιμότητα του πνεύματoς του Βερναρδάκη .

Όταν πήγε  μια μέρα στο Πανεπιστήμιο για να κάνει παράδοση βρήκε  στην έδρα του ... ολόκληρο δεμάτι άχυρα. Δεν ταράχθηκε από την προσβολή αυτή των αντιβερναρδακικών φοιτητών, δεν έδειξε καν ότι την αντιλήφθηκε, και έκανε το μάθημά του σαν να μη συνέβη τίποτε. Μόνο στο τέλος, ενώ ετοιμαζόταν να φύγει, είπε: "Κύριοι, μερικοί από τους συναδέλφους σας άφησαν εδώ επάνω την τροφήν τους. Ώστε πριν φύγουν καλό είναι να την πάρουν." Έκτοτε κανένα άλλο επεισόδιο δεν συνέβη.

Το βιβλίο «Ψευδαττικισμού Έλεγχος»  (850 σελίδες, ISBN 978-960-7316-71-4) διατίθεται από το Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη (Όθωνος 8 - Αθήνα 10557, τηλ.: 210-3225338) στην τιμή των 36 Ευρώ.

Ο Παναγιώτης Δ. Βερναρδάκης, εγγονός του Γρηγορίου Ν. Βερναρδάκη (αδελφού του Δημητρίου Ν. Βερναρδάκη) , είναι διπλ. οικονομολόγος του Πανεπιστημίου του Mainz και διδάκτωρ οικονομικών επιστημών του Πανεπιστημίου της Φραγκφούρτης. Εκτός των οικονομικών ασχολείται και με φιλολογικά θέματα και επιμελείται, μαζί με τον Γερμανό ομότιμο καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βόννης κ. Heinz Gerd Ingenkamp, τη μείζονα έκδοση (editio maior) των Ηθικών του Πλουτάρχου του Γρηγ. Ν. Βερναρδάκη στην Ακαδημία Αθηνών.         (bernardakis@outlook.com).