Ποιες εποχές πέρασαν, ποιες διανύουμε και ποιες έρχονται; Μια πάνω απ' όλα φυσιολογική απορία που προκύπτει, κοιτώντας κανείς καθημερινά το τηλεοπτικό πρόγραμμα των καναλιών και το τι επιλέγεται να σερβιριστεί στο φιλοθεάμον κοινό. Και δεν είναι μόνο η τηλεόραση αλλά και το διαδίκτυο που βρίθει σκοτεινών διαφημίσεων, το ίδιο όπως και το ραδιόφωνο που ευθυγραμμίζεται στην νέα οδυνηρή πραγματικότητα.

Οι εποχές που πέρασαν ήταν τότε που το μολύβι και το στυλό είχαν αξία, τότε που η κίνηση των χεριών ήταν συντονισμένη με το μυαλό, την γνώση και την εμπειρία. Σήμερα, ακόμη και ένα κείμενο στον υπολογιστή παραχωρεί την διόρθωσή του στον αυτοματισμό, όταν κάποτε η κάθε λέξη που γραφόταν, περνούσε πρώτα από την σκληρή επεξεργαστική δοκιμασία του μυαλού.

Σήμερα, ολοένα και περισσότερες δεσμεύσεις του πνεύματος και της ελεύθερης έκφρασης προκαλούν την λεγόμενη μαθησιακή ερημιά, την κενότητα του λόγου και την ασημαντότητα των λέξεων, αφού δεν είναι επιτρεπόμενη η κατασκευή νέων που στηρίζονται σε αποδεκτούς όρους και έννοιες, με εξαίρεση τα τσιτάτα και τη νεανική αργκό.

Σήμερα, λοιπόν, μπαίνουν οι βάσεις για την κατάργηση της αυτονόμησης της σκέψης, κάτι που επιβεβαιώνεται και από την ανικανότητα δημιουργίας αυτόνομων συλλογικοτήτων, ως αποτέλεσμα βραδυκίνητων στόχων για την πνευματική ανάταση και στοχευμένων εκφράσεων για την ευκολία και την καταβαράθρωση της κριτικής σκέψης. Ποιος κόσμος ξεπροβάλλει από όλον αυτόν τον  νέο λεκτικά ορυμαγδό; Ποιοι άνθρωποι φιγουράρουν ως οι νέοι πρεσβευτές του λογικού, όταν το παράλογο έχει υποκαταστήσει τις συμπεριφορές και τις ενέργειες ημιμαθών που έλεγε και ο Αντόρνο;

Ο καθένας μπορεί με ευκολία να διαπιστώσει ότι αυτή η πνευματική ερημιά ενίοτε ωραιοποιείται από την ασύδοτη κατανάλωση σε φαγητό, εύπεπτες ιδέες και κουτσομπολιά. Δίδεται τρόπον τινά η εντύπωση, πως όλα επιτρέπονται αρκεί να αντιγράφονται με συνέπεια και επαγγελματισμό. Αυτή ακριβώς η κουλτούρα της αντιγραφής δημιουργεί την μεγάλη μάζα των ευκαιριακών παρατηρητών της καθημερινότητας, που πληκτρολογούν τα κείμενά τους με μεγάλη αδιαφορία προς τις λέξεις και την σημασία τους. Έτσι προκύπτουν αβίαστα αναρίθμητοι τιμητές και εραστές της λογοκλοπής, που αν μη τι άλλο προκαλεί αλυσιδωτές προσβολές της σκέψης και της έκφρασης.

Αυτόν τον κόσμο έχουν προτείνει μέσα από  τα γραπτά τους, αυτές τις προσωπικότητες φιλοτέχνησαν από το φτωχό σε περιεχόμενο λεξιλόγιό τους. Υπάρχουν, άραγε, περιθώρια για μια άλλη εποχή στο μέλλον; Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν το σημερινό κατάντημα θα γεννήσει και πάλι ξεχωριστά μυαλά και όχι απαραίτητα μόνο αυτά, αλλά και ανώνυμους πολίτες που θα θελήσουν να βάλουν μια τάξη στο άναρχο εκφραστικό τοπίο.

Προφητείες για έναν κόσμο διαφορετικό δεν μπορούν να γίνουν, ούτε, όμως και να εγγυηθεί κανείς πως η ερημιά αυτή θα καλύψει μια και καλή τα πάντα. Στο αρχικό λοιπόν ερώτημα, καλό θα ήταν να προστεθεί και ποιοι άνθρωποι θα προκύψουν από τον συνεχή διαφημιστικό οργασμό, ποιοι χαρακτήρες θα επιθυμήσουν και αν να ανατρέψουν το παράλογο. Περιθώρια σαρωτικών αλλαγών πάντα υπάρχουν, δεν ξέρω, όμως, αν οι αλλαγές αυτές επαρκούν, αν δεν πλαισιωθούν από συλλογικότητες.

Η αυτονομία της σκέψης και έκφρασης είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε. Τι βλέπετε; Δίνουν επαίνους και βραβεία χάριν της πνευματικής και λεκτικής πτώχευσης, απονέμουν τιμητικές πλακέτες σε εκπροσώπους του Lifestyle, που οικειοποιείται φιλοσοφικά αποφθέγματα για να αμυνθεί στην σκληρή κριτική. Αποτέλεσμα: Οι αμυνόμενοι είναι και πάλι σε πλεονεκτική θέση, αφού εισήγαγαν κάθε εναλλακτική μορφή σκέψης στο ρεπερτόριό τους, αφού πρώτα βάφτισαν εν μία νυχτί την ανικανότητά τους σε αποκλειστικό προνόμιο, την ασημαντότητα σε προσόν και την ευτέλεια σε κανόνα.

Ποια κοινωνία, λοιπόν, θα ανατείλει μετά από αυτή την άνιση μάχη; Θα το επαναλάβω για μια ακόμη φορά: Ουδείς γνωρίζει. Κάποτε το να φανταστείς έναν κόσμο διαφορετικό ήταν μέχρι και της μόδας. Σήμερα αυτός ο κόσμος ενώ είναι ποθητός, δεν προφέρεται με ευκολία. Κάποτε η αμφισβήτηση ήταν σε ημερήσια διάταξη και αφορούσε τα πάντα. Σήμερα αυτοί που έχουν να πουν κάτι, απλά δεν τους δίνεται χώρος να το πουν. Αύριο πάντως, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως θα διατηρηθεί το σημερινό κατάντημα, όλο αυτό το συνονθύλευμα κοινοτυπίας και επιφανειακού. Ο λόγος είναι ότι η ανθρώπινη μορφή αναδεικνύεται πάντα από το βάθος.