Το εν λόγω εκπαιδευτικό κέντρο εκπαιδεύει από τα εγκαίνιά του εδώ και έξι χρόνια εκπαιδευτές και ειδικούς στον τρόπο εντοπισμού και αντιμετώπισης της παράνομης διακίνησης πυρηνικών ή άλλων ραδιενεργών υλικών. Το EUSECTRA, προσφέρει πρακτική κατάρτιση χρησιμοποιώντας μεγάλη ποικιλία ραδιενεργών και πυρηνικών υλικών και ευρύ φάσμα εξοπλισμού και οργάνων μέτρησης. Σε έναν από τους εσωτερικούς εκπαιδευτικούς χώρους γίνεται προσομοίωση συνθηκών αερολιμένα, με εξοπλισμό που περιλαμβάνει οθόνη πύλης πεζών και μεταφορικό ιμάντα ακτίνων Χ. Σε υπαίθριους χώρους παρέχεται εκπαίδευση που γίνεται βάσει διαφόρων σεναρίων, με 4 διαφορετικούς τύπους οθονών πύλης ακτινοβολίας.

Συνολικά, στην κατάρτιση χρησιμοποιούνται περισσότερα από 30 εργαλεία μέτρησης και ανίχνευσης. Το πρόβλημα με την παράνομη διακίνηση πυρηνικών και ραδιενεργών υλικών είναι εδώ και χρόνια γνωστό. Η διακίνηση γίνεται ιδιαίτερα μέσω των χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ αλλά και μέσω της Αφρικής και της Μεσογείου, εκεί όπου οι έλεγχοι είναι χαλαροί και αρκετοί τελωνιακοί «λαδώνονται».

Πολλά περιστατικά στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αλλά και τα μέτρα που λαμβάνονται σε αυτές, δείχνουν ότι το πρόβλημα παραμένει σοβαρό. Η γειτονική Βουλγαρία προμηθεύτηκε εδώ και καιρό ειδικά αυτοκίνητα εντοπισμού ραδιενεργού υλικού, με στόχο την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησής του. Αρκετό από το ραδιενεργό αυτό υλικό προέρχεται από τα αποθέματα και το οπλοστάσιο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, και πολλών ειδών μαφίες καθώς και μυστικές υπηρεσίες- εμπλέκονται στο θανάσιμο αυτό εμπόριο.

Να σημειωθεί ότι η Κομισιόν έχει προειδοποιήσει εδώ και δύο χρόνια ότι παρόλο που τρομοκρατικές οργανώσεις δεν έχουν χρησιμοποιήσει χημικούς, βιολογικούς, ραδιολογικούς και πυρηνικούς («ΧΒΡΠ») παράγοντες στην Ευρώπη, εντούτοις, σύμφωνα με αξιόπιστες ενδείξεις, κάποιες τρομοκρατικές ομάδες ενδέχεται να έχουν την πρόθεση να αποκτήσουν ΧΒΡΠ υλικά ή όπλα και αναπτύσσουν τις γνώσεις και τις ικανότητες για να τα χρησιμοποιήσουν. 

Ο ISIS, για παράδειγμα, έχει χρησιμοποιήσει χημικά όπλα στη Συρία και το Ιράκ και εκτιμάται ότι είναι σε θέση να παραγάγει και να χρησιμοποιήσει τα όπλα αυτά. Λιγότερο σημαντικά συμβάντα έχουν αναδείξει το ενδιαφέρον του ISIS για την καινοτομία και την ανάπτυξη βιολογικών και ραδιολογικών όπλων. (Ιντερπόλ Assessment of ISIL chemical weapons threats outside of Iraq and Syria, 7 Φεβρουαρίου 2017.)

Το 2016, εντοπίστηκε στο Μαρόκο ένας πυρήνας ISIS που προετοίμαζε επίθεση με ένα στοιχειώδες βιολογικό όπλο. (Ιντερπόλ Biological Threats and Incidents Pose Increasing Threat to Critical Infrastructure and Public Health, 24 Οκτωβρίου 2016).

Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι τρομοκράτες που συνδέονται με τις επιθέσεις στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες παρακολουθούσαν έναν ανώτερο υπάλληλο στον τομέα των πυρηνικών στην Ευρώπη. (Ευρωπόλ, TE-SAT 2016, σ. 14. Secrtariat gnral de la dfense et de la scurit nationale (Γαλλία), Chocs futurs - Etude prospective l'horizon 2030, Μάιος 2017, σ. 88: http://www.sgdsn.gouv.fr/).

Άκρως ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που παρέχει η περιβαλλοντική οργάνωση Μεσόγειος SOS. Σε σχετική αναφορά της πριν από χρόνια για τα «βυθισμένα πλοία στη Μεσόγειο με επικίνδυνα τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα», περιγράφει τον τρόπο διακίνησης και εμπορίας που πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις ανά τον κόσμο έχουν αποκαλύψει, με φωτογραφικό υλικό και άλλα στοιχεία από τις απορρίψεις.

Κανείς, όμως, συνήθως δεν απαντά στις καταγγελίες, απόδειξη ότι το κέρδος είναι πολύ μεγάλο και η εμπλοκή διαφόρων στο εμπόριο ραδιενεργών υλικών δεδομένη. Ας δούμε, όμως και τα παρακάτω στοιχεία, προερχόμενα από την ίδια αναφορά της «Μεσόγειος SOS» που προκαλούν μάλλον έκπληξη στους μη γνωρίζοντες το θέμα: Μελέτη στη Μ. Βρετανία, σε συνεργασία με την οργάνωση Legambiente, έδειξε ότι η επεξεργασία ενός τόνου πυρηνικών αποβλήτων μπορεί να κοστίσει 100 έως 2000 ευρώ ανά τόνο, ανάλογα με το είδος.

Στην Αφρική η «διάθεση» των αποβλήτων κοστίζει 2,5 έως 50 ευρώ ανά τόνο, δηλαδή 400 φορές λιγότερο. Συνεπώς η παρανομία επιφέρει κέρδη ύψους 8,5 εκατ. ευρώ το χρόνο. Σύμφωνα με στοιχεία της Legambiente, μόνο στην Ιταλία εξαφανίζονται 6-8 εκατ. τόνοι τοξικών αποβλήτων το χρόνο, ποσότητα που αντιστοιχεί σε όγκο αποβλήτων ύψους 300μ ετησίως, ενώ για τα 16 χρόνια αντιστοιχεί σε ύψος αντίστοιχο με τους όρους Monblanc στη Γαλλία (περίπου 4810μ). Το κέρδος της παράνομης διάθεσης αυτών ανέρχεται στο ένα δισεκατομμύριο ευρώ.

Πολλά λοιπόν, τα κέρδη και ακόμη περισσότεροι οι εμπλεκόμενοι. Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Εκπαιδευτικού Κέντρου Πυρηνικής Ασφάλειας (EUSECTRA) στην Καρλσρούη το 2013, στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης έναντι χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών και πυρηνικών κινδύνων, το οποίο εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, στόχευσε εξαρχής στην ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας, καθώς και τη δικτύωση των ειδικών και θα αποτελέσει κεντρικό εργαλείο διαχείρισης της γνώσης.

Παρέχει προηγμένη εκπαίδευση στην ανίχνευση και ταυτοποίηση υλικών, τη διαχείριση του «τόπου του εγκλήματος» σε περίπτωση ραδιολογικών εγκλημάτων και την κατάρτιση εθνικών σχεδίων αντιμετώπισης. Οι εγκαταστάσεις του EUSECTRA περιλαμβάνουν εκπαιδευτικά εργαστήρια πυρηνικών διασφαλίσεων για πυρηνικούς επιθεωρητές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Euratom) και τον ΔΟΑΕ, οι οποίοι, την τελευταία 20ετία, έχουν εκπαιδευτεί από το JRC σε διάφορες τεχνικές. Το σχέδιο δράσης έναντι χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών και πυρηνικών κινδύνων (ΧΒΡΠ/CBRN) εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2009.

Είναι, όμως, άραγε, αρκετά αυτά τα μέτρα για την αποτροπή του μεγάλου αυτού εμπορίου ραδιενεργών και πυρηνικών υλικών που λαμβάνει χώρα εδώ και δεκαετίες; Και κατά πόσο η λειτουργία αυτού του κέντρου δεν θα εμποδιστεί από όλους τους εμπλεκομένους στην διακίνηση; Ερωτήματα που συχνά μένουν αναπάντητα. Το γεγονός βέβαια, της διακίνησης αυτής παραμένει και όλοι όσοι κερδοσκοπούν είναι σίγουρο πως δεν θα κάτσουν με σταυρωμένα τα χέρια. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως δεν θα πρέπει να λαμβάνονται και μέτρα. Ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση της παράνομης διακίνησης πυρηνικών ή άλλων ραδιενεργών υλικών, ήταν και παραμένει μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Απαιτεί συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδιαίτερα των  οργανώσεων εκείνων που ασχολούνται επισταμένως με την αποκάλυψή του. Κατά τα άλλα, καλά είναι και τα κέντρα εκπαίδευσης. Αρκεί να μην κωλυσιεργούν κάποιοι υψηλά ιστάμενοι κατά την λειτουργία τους. Που συνήθως κρύβονται πίσω από διακρατικές συμφωνίες και αποφάσεις φασόν.