Το Σκαλοχώρι Λέσβου
Συμβολή στην έρευνα της ιστορίας και του πολιτισμού του
Του Δημητρίου Ι. Χατζηλία

Η εργασία αυτή, καρπός προσπάθειας κι έρευνας δεκαετιών, αναφέρεται στην ιστορία και τον πολιτισμό της ιδιαίτερης πατρίδας του συγγραφέα. Καταγράφονται στοιχεία και πληροφορίες που αντλήθηκαν από πρωτογενείς πηγές και πληροφορίες που έδωσαν πάνω από 250 Σκαλοχωρίτες τα τελευταία πενήντα χρόνια.
Η εργασία είναι χωρισμένη σε οκτώ μέρη - ενότητες.
Με «Το όνομα» ο συγγραφέας ασχολείται στην πρώτη. Ερευνά πώς από την Τζηκαλοχώρα του ηγούμενου Γαβριήλ φθάσαμε στο Σκαλοχώρι.
Στους «Ανθρώπους και τη λειτουργία τους» αναφέρεται στο δεύτερο μέρος. Ξεκινά από την τουρκοκρατία και φθάνει στην ανταλλαγή των πληθυσμών. Προσεγγίζονται καταστάσεις, περιγράφονται γεγονότα, μνημονεύονται πρόσωπα.
Με τη «Διοίκηση», από το 1856 μέχρι το 1964, ασχολείται στην τρίτη ενότητα. Αναφέρονται δημογέροντες, πρόεδροι, κοινοτικά συμβούλια, γραμματείς. Σε μερικές περιόδους σημειώνονται και τα έργα που άφησαν.
Όλη την περιφέρεια Σκαλοχωρίου ο συγγραφέας την έχει περπατήσει πολλές φορές. Με μερικές περιοχές έχει γίνει ένα. «Τα τοπωνύμια» των περιοχών αυτών, όπως τα έλεγαν οι παππούδες, οι γονείς και οι συγχωριανοί και όπως αναφέρονται σε γνήσιες γραπτές πηγές, καταγράφονται στην τέταρτη ενότητα. Για την προέλευση ή τις συνθήκες - λόγους γέννησης των ονομάτων ο Δ. Χατζηλίας μιλά μόνο όταν οι πληροφορίες είναι επαρκείς.
Το Σκαλοχώρι δεν είχε σημαντική εκπαιδευτική προσφορά και «παραγωγή».
Η ενότητα «Εκπαίδευση» ασχολείται με τη λειτουργία των σχολείων, τους εκπαιδευτικούς, το μαθητικό πληθυσμό, τα διδακτήρια χριστιανών και μουσουλμάνων.
Στις «Εκκλησιαστικές σελίδες» γίνεται αναφορά στο Μητροπολίτη Δανιήλ Μακρή, τους ιερείς του χωριού, την επιτόπιο νομοθεσία για αρραβώνες, γάμους, βαπτίσεις και τη θέση του Σκαλοχωρίου στο πολύκροτο Μοναστηριακό (Λειμωνιακό) Ζήτημα.
Όταν έφυγαν οι Τούρκοι άφησαν πολλά ακίνητα. Η οικονομική διάσταση όλων των φαινομένων - γεγονότων είναι σημαντική για την κατανόησή τους.
Συγκεντρωτικά στοιχεία για τα «Αστικά και αγροτικά οθωμανικά ακίνητα» αναφέρονται στην έβδομη ενότητα. Περιγράφονται, επίσης και μερικά αστικά.
Ο πολιτικός πολιτισμός του Σκαλοχωρίου, από το 1915 μέχρι το 1964, γίνεται προσπάθεια ν αναδειχθεί με την καταγραφή - περιγραφή όλων των εκλογικών αναμετρήσεων. Χρησιμοποιείται ο όρος «Εκλογοπολιτικά» στην όγδοη, και τελευταία, ενότητα.
Το βιβλίο διανθισμένο με αποσπάσματα από τ αρχεία της κοινότητας Σκαλοχωρίου και με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αποτυπώνει την πορεία της κοινότητας Σκαλοχωρίου στο πέρασμα των χρόνων και της ιστορίας.
Ο Δημήτριος Χατζηλίας γεννήθηκε (4-8-1938) και μεγάλωσε στο Σκαλοχώρι. Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο του χωριού του και το Β Γυμνάσιο Αρρένων Μυτιλήνης (1956).
Είναι πτυχιούχος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Μυτιλήνης, της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών Επιστημών (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης), της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Τμήμα Νομικό) και της διετούς μετεκπαίδευσης στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης. Τα δύο χρόνια που φοιτούσε στην Παιδαγωγική Ακαδημία ήταν υπότροφος του Ι.Κ.Υ.
Υπηρέτησε στο στρατό (1960-62) ως απλός οπλίτης.
Δούλεψε σε σχολεία, ελληνικά και μουσουλμανικά, του Νομού Ξάνθης και σε σχολεία του Νομού Αττικής (1963-1983).
Χρημάτισε Προϊστάμενος Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Κορινθίας (1983-1986) και Διαμερίσματος Ανατολικής Αττικής (1986-1990) καθώς και Σχολικός Σύμβουλος στην 1η και 13η Περιφέρεια Νομαρχίας Αθηνών (1992- 1999). Στις επιλογές Προϊσταμένων Δ/νσης, το 1983 και το 1986, είχε καταταχθεί πρώτος στους σχετικούς πίνακες.
Δίδαξε στο Π.Ε.Κ. Αθηνών.
Υπήρξε μέλος του Κ.Υ.Σ.Π.Ε. Υπουργείου Παιδείας (1984- 1988), Πρόεδρος των Π.Υ.Σ.Π.Ε. Ν. Κορινθίας (1983-86) και Διαμερίσματος Ανατολικής Αττικής (1986-90), Πρόεδρος του Π.Υ.Σ.ΔΙ.Π. Ανατολικής Αττικής (1987- 89) και μέλος της Ν.Ε.Λ.Ε. Διαμερίσματος Αθηνών (1982-83).
Ασχολήθηκε με το συνδικαλισμό (μέλος Δ.Σ. και αντιπρόσωπος).
Εξέδωσε τα βιβλία: «Η διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στις πρώτες τάξεις των Μουσουλμανικών σχολείων» (1971), «Τηλεόραση και παιδί» (1976) και έχει δημοσιεύσει πληθώρα άρθρων ερευνητικού περιεχομένου, κυρίως από το χώρο της Ιστορίας της Εκπαίδευσης, σε παιδαγωγικά περιοδικά.
Έχει τιμηθεί με Γ έπαινο από την Ακαδημία Αθηνών.
Το Σεπτέμβριο του 1967 η δικτατορία τον έθεσε σε διαθεσιμότητα για τα δημοκρατικά του φρονήματα.
Είναι παντρεμένος με τη δασκάλα Δήμητρα Χατζηγιαννέλλη και έχει ένα γιο γιατρό.


Αφιέρωμα στον Αριστείδη Ν. Κλήμη
Έκδοση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου με τη φροντίδα της Συντακτικής Επιτροπής του Παιδαγωγικού Βήματος Αιγαίου

Στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου, ο Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου του Παιδαγωγικού Ομίλου Αιγαίου, αναφέρει:
Στο πρόσωπό του «... ομονοούν ο λογοτέχνης,
ο ιστορικός, ο συνεταιριστής». Οι τρεις αυτές «ιδιότητες
συναντώνται και στον τελικό προορισμό τους:
να καλλιεργήσουν την έφεση προς ανώτερες αξίες,
όπως η κατανόηση, η μετριοπάθεια, η ανοχή, η δημιουργική
συνεργασία, η αξιοπρέπεια ατόμων και λαών...».

Σε λίγους ανθρώπους η ζωή στέκεται τόσο γενναιόδωρη όσο στον Αριστείδη Κλήμη. Δεν τον εξόπλισε μόνο με ικανότητες και αρετές απαραίτητες για να ανταπεξέλθει επιτυχώς στις δυσκολίες που η ίδια παρεμβάλλει στον αγώνα προς επιβίωση και εκπλήρωση των σκοπών που επέλεξε, αλλά και χρόνια πολλά για να ολοκληρώσει το έργο του. Έτσι, σήμερα εσωτερικά πλήρης και γαλήνιος απολαμβάνει τις τιμές που του αποδίδονται από υπηρεσίες, ιδρύματα, σωματεία και φορείς για το πολύμορφο και πολυσχιδές έργο του.
Σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι να αναφέρει μία προς μία και λεπτομερώς τις ποικίλες εκφάνσεις των δραστηριοτήτων του και της συνολικής προσφοράς του στο κοινωνικό σύνολο, άλλωστε γι\' αυτά τα θέματα υπάρχει εξαντλητική ανάλυση και σχολιασμός στα επόμενα, αλλά να εκθέσει αδρομερώς τους λόγους για τους οποίους ο «Παιδαγωγικός Όμιλος Αιγαίου» αποφάσισε να τον συμπεριλάβει στη χορεία των εκλεκτών Λέσβιων και να τον τιμήσει με το αφιέρωμα αυτό στο «Παιδαγωγικό Βήμα Αιγαίου».
Ο πρώτος γενικός και συγκεκριμένος λόγος είναι ότι, όπως επισημαίνει στο μόττο αυτού του κειμένου ο Παπαγεωργίου, διακρίθηκε ως συνεταιριστής, ιστορικός και λογοτέχνης, τιμώντας με την αξιόλογη προσφορά του όχι μόνο τις υπηρεσίες από τις οποίες πέρασε, αλλά και τη Λέσβο που τον γέννησε και τον περιέβαλε πάντοτε με την αγάπη της. Ο δεύτερος ειδικός και κυριότερος λόγος είναι ότι ως επιμορφωτής, συγγραφέας, εκδότης και διευθυντής συνεταιριστικών περιοδικών, καλλιέργησε, διέδωσε και ανέπτυξε μαζί με άλλους το θεσμό των σχολικών συνεταιρισμών που, από το μεσοπόλεμο και μέχρι τις ημέρες μας, οργάνωσε με τελειότερο τρόπο την ελληνική εκπαίδευση καλλιεργώντας «την έφεση» των μαθητών «προς ανώτερες αξίες, όπως η κατανόηση, η μετριοπάθεια, η ανοχή, η δημιουργική συνεργασία, η αξιοπρέπεια ατόμων και λαών». Ο τρίτος ελάχιστος και όχι λιγότερο σημαντικός λόγος είναι ότι \"το έργο του έχει τέτοιο εύρος και βάθος που
δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει σοβαρός μελετητής των θεμάτων του συνεργατισμού που να μη χρειάστηκε να ανατρέξει σ\' αυτό. Δεν υπάρχει συγγραφή πλουσιότερη σε ντοκουμέντα... που να συνδυάζει την ανάλυση και τη σύνθεση με σοφία και κυρίως με αντικειμενικότητα\".
Γι\' αυτούς και για πολλούς άλλους λόγους, που ο αναγνώστης θα εντοπίσει στις σελίδες αυτού του αφιερώματος, ο Αριστείδης Κλήμης άξιζε και με το παραπάνω να τιμηθεί και από εμάς και ελπίζουμε ότι αυτός ο αφιερωματικός τόμος, όπως έχει γίνει και για άλλους τιμηθέντες, θα γίνει η κύρια πηγή για να αντλήσει ο ερευνητής του μέλλοντος έγκυρα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του.

«Ορχιδέες, αγριολούλουδα της Λέσβου»
του Γιάννη Καρατζά και της Αλκμήνης Καρατζά

ΚΡΙΤΙΚΗ του Γ.Μ. Χουτζαίου
Φυσικού- Μαθηματικού
τ. Πάρεδρου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Αθηνών

Όταν επιχειρείς να κάνεις κριτική σε ένα βιβλίο, το οποίο εξέδωσαν δύο επιστήμονες, μάλιστα δε πατέρας και κόρη, συναντάς μια ιδιόμορφη δυσκολία.
Αναφέρομαι στο πρόσφατο βιβλίο: «Ορχιδέες, αγριολούλουδα της Λέσβου» του Γιάννη Καρατζά, Πολιτικού Μηχανικού και Δ/ντή της υπηρεσίας ΠΕΧΩΔΕ Λέσβου και της κόρης του Αλκμήνης Καρατζά, δασολόγου, η οποία τώρα κάνει το μεταπτυχιακό της στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Η ιδιόμορφη δυσκολία της κριτικής προέρχεται από το γεγονός ότι ο Γιάννης Καρατζάς υπήρξε μαθητής μου στο 2ο εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων Μυτιλήνης, όπου υπηρέτησα ως Καθηγητής Φυσικής την περίοδο 1967- 1980 και στο ότι ο Γιάννης Καρατζάς μας έχει δώσει άλλη μια εξαίρετη μελέτη, με θέμα: «Οδοιπορικό σ έναν κόσμο που χάνεται», όπου μας δίνει μια λαμπρή εικόνα της συνοικίας Κουλμπάρα Μυτιλήνης.
Το βιβλίο με τις Ορχιδέες είναι ένα εξαίρετο επιστημονικό δημιούργημα, όπου περιέχονται όλα σχεδόν αυτά τα υπέροχα φυτά, με τα οποία ο Θεός προίκισε τα βουνά και τα λαγκάδια της Λεσβιακής γης. Περιλαμβάνει 100 taxa.
Είδη (Species), Υποείδη (Sub- species) και Παραλλαγές (Variations), οι οποίες μελετώνται από όλες τις επιστημονικές πλευρές, ενώ οι εξαίρετες φωτογραφίες τους ξεκουράζουν τα μάτια του αναγνώστη και προκαλούν το θαυμασμό για τον πλούτο της Λεσβιακής Χλωρίδας.
Και όλα αυτά αποτελούν το αποτέλεσμα μιας επίπονης έρευνας, η οποία άρχισε το 1979 και ολοκληρώθηκε πρόσφατα, συνεχίζεται δε γιατί υπάρχουν άλλα 4 είδη υπό μελέτη και διευκρίνιση.
Θα ήθελα από βάθους καρδιάς να συγχαρώ πατέρα και κόρη για την εξαίρετη μελέτη τους, η οποία θα πρέπει να γίνει κτήμα απ όλους τους Λέσβιους, φυσιολάτρες και μη. Ακόμη, θα ήθελα να συγχαρώ τον Εκδοτικό Οίκο «Εντελέχεια» και την Promoline A.E. για την εξαιρετικά φροντισμένη έκδοση του λαμπρού αυτού βιβλίου.