Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

Το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας παρουσίασε την Τετάρτη 2 Απριλίου στην Αθήνα, την ετήσια έκθεσή του για το έτος 2013 αναφορικά με τα αποτελέσματα της καταγραφής των περιστατικών ρατσιστικής βίας από τις οργανώσεις που συμμετέχουν στο Δίκτυο. Από τα αποτελέσματα της έκθεσης φαίνεται ότι το 2013 ήταν μια χρονιά εφιάλτης, με πολλά περιστατικά ρατσιστικών επιθέσεων από τις νεοναζιστικές ομάδες κατά μεταναστών και αιτούντων άσυλο και με την Πολιτεία απούσα το μεγαλύτερο μέρος του έτους. Ακόμη και μετά τις προφυλακίσεις της ηγετικής ομάδας της Χρυσής Αυγής παρατηρούνται επιθέσεις κατά ξένων και μεταναστών. Η έκθεση περιέχει επίσης βασικές μεθοδολογικές διασαφηνίσεις σχετικά με τα εγκλήματα μίσους, καθώς και τις θέσεις του Δικτύου σχετικά με το νομικό πλαίσιο και τις θεσμικές και άλλες ελλείψεις. Παρατίθεται, επίσης, μία συγκεκριμένη δέσμη συστάσεων προς την Πολιτεία για την καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου Δεκεμβρίου 2013, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε, μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα, 166 περιστατικά ρατσιστικής βίας με τουλάχιστον 320 θύματα: τα 143 περιστατικά αφορούν μετανάστες ή πρόσφυγες, ενώ τα υπόλοιπα 22 ήταν κατά ΛΟΑΤ ατόμων και 1 εναντίον υπερασπίστριας ανθρωπίνων δικαιωμάτων (συνηγόρου θυμάτων). Ο αριθμός των θυμάτων παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξημένος, λόγω της καταγραφής του περιστατικού στη Νέα Μανωλάδα, όπου καταγράφηκαν 155 θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης με ρατσιστικό κίνητρο, κατά των οποίων πυροβόλησαν οι επιστάτες και τραυμάτισαν 35 από αυτά. Να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο Ιανουαρίου Δεκεμβρίου 2012, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε, μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα, 154 περιστατικά ρατσιστικής βίας, τα 151 εκ των οποίων αφορούσαν μετανάστες ή πρόσφυγες, ενώ σε 3 τα θύματα ήταν ευρωπαίοι πολίτες (1 Ρουμάνος, 1 Βούλγαρος και 1 Έλληνας).

Γεωγραφική κατανομή των κρουσμάτων
Τα 103 περιστατικά έλαβαν χώρα στην Αθήνα, κυρίως σε περιοχές του κέντρου, όπως ο Άγιος Παντελεήμονας, η Αττική, η πλατεία Αμερικής και άλλες περιοχές γύρω από την Ομόνοια, ενώ άλλα 8 καταγράφηκαν στο νομό Αττικής πέραν του Δήμου Αθηναίων. Επίσης, καταγράφηκαν 15 περιστατικά στη Θεσσαλονίκη, 15 στην Πάτρα, 1 περιστατικό με 155 θύματα στη Νέα Μανωλάδα Ηλείας, 5 στον Πειραιά, 5 στο νομό Ηρακλείου Κρήτης, 4 στα Χανιά, 2 στη Μυτιλήνη, ενώ καταγραφές υπάρχουν επίσης σε: Ρόδο, Λαμία, Κω, Κέρκυρα, Καβάλα, Γιαννιτσά, καθώς και εντός πλοίου που έπλεε στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Η πλειονότητα των περιστατικών έλαβε χώρα σε δημόσιους χώρους, ενώ αύξηση παρουσιάζουν τα περιστατικά που συνέβησαν σε χώρους κράτησης (23 περιστατικά μέσα σε αστυνομικά τμήματα ή κέντρα κράτησης μεταναστών). Το εύρημα αυτό, μαζί με την αύξηση των περιστατικών αστυνομικής ρατσιστικής βίας συνολικά, προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία (βλ. ειδική αναφορά στην ενότητα «Εμπλοκή ένστολων και δημόσιων λειτουργών στις επιθέσεις»). Αξίζει να σημειωθεί ότι, το κρίσιμο τρίμηνο μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και την προφυλάκιση ηγετικών στελεχών της Χρυσής Αυγής με την κατηγορία ότι έχουν συγκροτήσει εγκληματική οργάνωση (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2013), το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε 18 περιστατικά ρατσιστικής βίας.

Χαρακτηριστικά των επιθέσεων
Η πλειονότητα των περιστατικών αφορά σωματικές επιθέσεις κατά αλλοδαπών, ενώ οι τύποι των εγκληματικών πράξεων είναι κυρίως βαριές σωματικές βλάβες (75 περιπτώσεις) και απλές σωματικές βλάβες (58 περιπτώσεις), συνδυαζόμενες ως επί το πλείστον με απειλές, εξύβριση, φθορά ξένης περιουσίας και κλοπές. Τα περισσότερα περιστατικά έλαβαν χώρα τις βραδινές ή τις πρώτες πρωινές ώρες. Σημειώθηκαν, επίσης, 27 περιστατικά λεκτικής βίας (εξύβριση, απειλές), εκ των οποίων 1 συνδυάστηκε και με προσβολή θρησκείας, 1 με ασέλγεια/προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας και 12 με αυθαίρετη προσαγωγή και κράτηση. Ακόμα, καταγράφηκαν 2 περιστατικά εμπρησμού και 3 περιστατικά διατάραξης οικιακής ειρήνης, συνοδευόμενα από απειλές και εξύβριση.

Θύματα μετανάστες και πρόσφυγες
Τα θύματα τα οποία ήρθαν σε επαφή με τα μέλη του Δικτύου στο πλαίσιο της καταγραφής ήταν 296 άντρες, 11 γυναίκες, 1 τρανς άνδρας και 12 τρανς γυναίκες. Ο μέσος όρος ηλικίας των θυμάτων είναι τα 29 έτη.
Από την ομάδα μεταναστών και προσφύγων, τα θύματα προέρχονταν από το Αφγανιστάν (51), το Πακιστάν (11), την Αλγερία (4), το Μπαγκλαντές (164), την Αίγυπτο (4), το Μαρόκο (8), τη Σομαλία (3), το Σουδάν (6), τη Γουινέα (6), την Τυνησία (1), το Ιράν (6), τη Συρία (3), την Ερυθραία (1), το Κονγκό (4), τη Νιγηρία (6), τη Σενεγάλη (1), την Παλαιστίνη (1), την Ακτή του Ελεφαντοστού (3), την Αλβανία (1), την Μπουργκίνα Φάσο (3), την Γκάνα (1), τη Λιβύη (1), το Μαλί (2), τη Μαυριτανία (1), τη Νέα Γουϊνέα (1) και το Καμερούν (1). Επίσης, 2 θύματα ήταν πολίτες Βουλγαρίας, ενώ σε ένα περιστατικό δεν δηλώθηκε η καταγωγή. Το νομικό καθεστώς των παραπάνω θυμάτων (κατά την περίοδο της καταγραφής τους από το Δίκτυο): 66 ήταν αιτούντες άσυλο, 4 αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, 14 με νόμιμη άδεια διαμονής, ενώ 213 ήταν χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα ή υπό καθεστώς απέλασης. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών, τα θύματα αναφέρουν ως λόγο της επίθεσης το γεγονός ότι ήταν αλλοδαποί και ότι στοχοποιήθηκαν λόγω της αλλοδαπότητάς τους ή/και κάποιου άλλου συναφούς χαρακτηριστικού όπως το χρώμα, η εθνοτική προέλευση ή η θρησκεία (η πλειοψηφία των αλλοδαπών θυμάτων ήταν μουσουλμανικής θρησκείας).
Από την ομάδα των ΛΟΑΤ ατόμων, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε, εντός του 2013, έξι θύματα επιθέσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Πρόκειται για περιστατικά που αφορούν απειλές, εξύβριση και, σε μία περίπτωση, πρόκληση απλών σωματικών βλαβών. Καταγράφηκαν, επίσης, 16 θύματα ρατσιστικής βίας λόγω ταυτότητας φύλου. Τα περισσότερα από αυτά αφορούν τις αυθαίρετες προσαγωγές τρανς γυναικών στη Θεσσαλονίκη, στις οποίες πολλά άτομα θυματοποιήθηκαν πολλαπλά, καθώς προσήχθησαν σε τμήματα υπό εξευτελιστικές συνθήκες δύο ή και τρεις μέρες στη σειρά (βλ. ειδική αναφορά στην ενότητα «Εμπλοκή ένστολων και δημόσιων λειτουργών στις επιθέσεις»). Καταγράφηκαν, επίσης, 4 περιστατικά που αφορούν εξύβριση, απειλές και πρόκληση σωματικών βλαβών.