Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

H παγκόσμια ημέρα των εκπαιδευτικών έχει καθιερωθεί να εορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Οκτωβρίου. Καθιερώθηκε το 1994 από την UNESCO υπενθυμίζοντας τον καθοριστικό ρόλο που παίζει ο δάσκαλος μέσα στην κοινωνία, είτε εργάζεται σε μία πλούσια πόλη της Δύσης, είτε σε μια αυτοσχέδια σχολική αίθουσα κάποιου στρατοπέδου προσφύγων. Πρόκειται για τη μέρα εκείνη, όπου το έργο των δασκάλων και των καθηγητών καταγράφεται σε παγκόσμια κλίμακα και υπογραμμίζεται η χρησιμότητα της εκπαίδευσης σε όλη της την έκταση. Η Παγκόσμια Ημέρα Εκπαιδευτικών δίνει την ευκαιρία, επίσης, στα συνδικάτα των εκπαιδευτικών και στις υποστηρικτικές εκπαιδευτικές δομές να συζητήσουν με τις κυβερνήσεις τους και να ενημερώσουν τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, τους γονείς και τους εργαζόμενους και γενικά το κοινό σε σχέση με την ανάγκη να επενδυθούν οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι, για να επιτευχθεί μια ελεύθερη, δημόσια και ποιοτική Εκπαίδευση Για Όλους μέχρι το 2015.
Οι εκπαιδευτικοί συχνά πυκνά βρίσκονται αντιμέτωποι με τεράστιες δυσκολίες και αδυνατούν από μόνοι τους να αντιμετωπίσουν τα πολλά και συσσωρευμένα προβλήματα της εκπαίδευσης. Στη χώρα μας, για παράδειγμα, οι προσπάθειες που καταβάλλουν είναι κυριολεκτικά ηρωικές, με τα πενιχρά μέσα που διαθέτουν και την ανυπαρξία του κράτους σε ότι αφορά την παροχή εκπαιδευτικού υλικού.
Ας δούμε μερικά χρήσιμα στοιχεία: Οι Ευρωπαίοι δαπανούν 10.191 δολάρια ανά φοιτητή, έναντι 22.476 των Αμερικανών. Το ποσοστό του ΑΕΠ για την ανώτερη εκπαίδευση στην Ευρώπη είναι 1,3% έναντι 2,9% στην Αμερική. Μόνο το 24% των Ευρωπαίων σε ηλικία εργασίας έχουν πτυχίο, έναντι 39% των Αμερικανών.
Πριν από περίπου δύο χρόνια, ο γεν. γραμματέας του ΟΟΣΑ, παρέδωσε στην ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας έκθεση για την εκπαίδευση στην Ελλάδα. Στην έκθεση διαπιστώνεται ότι η χώρα μας υστερεί στο διεθνές πρόγραμμα μαθητικής αξιολόγησης PISA σε σχέση με χώρες που έχουν την ίδια ή και χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη, ενώ την τελευταία δεκαετία χώρες που ξοδεύουν το ίδιο ή και χαμηλότερο ποσό ανά μαθητή, σε σχέση με την Ελλάδα, εμφανίζουν μεγαλύτερη πρόοδο στις μαθητικές επιδόσεις. Αντίθετα, η πρόοδος των Ελλήνων μαθητών κινείται με πιο αργούς ρυθμούς.
Η Ελλάδα κατέχει επίσης, το μικρότερο ποσοστό των φοιτητών ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στον προβλεπόμενο χρόνο φοίτησης. Οι εκπαιδευτικοί, πάντως, αντιμετωπίζουν ολοένα και περισσότερα προβλήματα σε παγκόσμιο επίπεδο, την ίδια στιγμή που όπως φαίνεται από τα διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat, τα πολιτιστικά αγαθά αυξάνονται και η εκπαίδευση αποδίδει τους αντίστοιχους καρπούς στις ευρωπαϊκές χώρες ανάλογα με τη μαθησιακή κλίση: Έτσι, για παράδειγμα, το Λουξεμβούργο είναι επικεφαλής στην παρακολούθηση ξενόγλωσσης τηλεόρασης και ξένων κινηματογραφικών ταινιών (80%), καθώς και στην ανάγνωση ξενόγλωσσων βιβλίων (49%) και εφημερίδων (71%). Η εν λόγω στατιστική καταγραφή των πολιτισμικών στοιχείων εντός της ΕΕ δείχνει τις τάσεις που συνεχώς μεταβάλλονται. Στη χώρα μας παρουσιάζεται πενία στον τομέα του πολιτισμού και σε ότι αφορά τη μάθηση, αλλά και τις καλές τέχνες. Αλήθεια, με τι μέσα να δουλέψει εδώ ο δάσκαλος ή ο καθηγητής, τη στιγμή που το επάγγελμά του υποβαθμίζεται μέρα με τη μέρα από την απουσία υλικοτεχνικών υποδομών; Ας αφήσουμε, όμως, και πάλι τα της χώρας μας. Σύμφωνα με έκθεση προόδου για την εκπαίδευση στην ΕΕ το 2011, ενώ φαίνεται ότι επιτυγχάνεται ο στόχος για αύξηση κατά 15% του αριθμού των πτυχιούχων στους τομείς των μαθηματικών, των επιστημών και της τεχνολογίας μέχρι το 2010, τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά όσον αφορά τη μείωση του ποσοστού των μαθητών που εγκαταλείπουν το σχολείο, τη βελτίωση των δεξιοτήτων ανάγνωσης, την αύξηση της συμμετοχής στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την εκπαίδευση των ενηλίκων. Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης, ότι οι χώρες της ΕΕ θα μπορέσουν να πετύχουν τους αναθεωρημένους στόχους για το 2020 που συμφωνήθηκαν το 2009, εφόσον πραγματοποιήσουν τις κατάλληλες επενδύσεις και δώσουν προτεραιότητα στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Δίδεται, όμως, η δέουσα προτεραιότητα στην εκπαίδευση; Βοηθούνται αποτελεσματικά οι εκπαιδευτικοί στο δύσκολό τους έργο; Διατίθενται τα απαραίτητα κονδύλια; Οι στόχοι που έχουν τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο αφορούν τη μείωση του ποσοστού εγκατάλειψης του σχολείου κάτω από το 10%, την αύξηση του αριθμού των πτυχιούχων ηλικίας 30-34 ετών στο 40%, την προσχολική εκπαίδευση για το 95% των παιδιών, τη βελτίωση των δεξιοτήτων ανάγνωσης, μαθηματικών και επιστημών στους μαθητές ηλικίας 15 ετών και την αύξηση στο 15% του αριθμού των ενηλίκων που συμμετέχουν στη διά βίου μάθηση. Αυτοί είναι οι ευρωπαϊκοί στόχοι.
Τι να πει, όμως, κανείς, στον αντίποδα, για το έργο των εκπαιδευτικών στον τρίτο κόσμο, στην Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία; Εκεί τα πράγματα σοβαρεύουν. Οι συνθήκες για το έργο του εκπαιδευτικού είναι τραγικές. Κονδύλια για την εκπαίδευση δεν διατίθενται. Οι πόλεμοι και οι εμφύλιες συρράξεις εμποδίζουν κάθε προσπάθεια τόνωσης της εκπαίδευσης. Εν ολίγοις, όταν μιλάμε για την όποια πρόοδο στην εργασία των εκπαιδευτικών, θα πρέπει πρώτα απ όλα να αναλογιστούμε για ποια περιοχή του πλανήτη μιλάμε. Σε αντίθετη περίπτωση, κινδυνεύουμε να μιλάμε μόνο για την ΕΕ ή τις ΗΠΑ. Σε γενικές γραμμές πάντως, οι στόχοι για την εκπαίδευση δεν επιτυγχάνονται. Τα ποσοστά αναλφαβητισμού σε παγκόσμιο επίπεδο κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Χρήματα για την εκπαιδευτική κοινότητα δεν δίδονται εύκολα. Απομένει μόνο το φιλότιμο έργο των εκπαιδευτικών, που σε κάθε περίπτωση υποκαθιστούν τα μη διαθέσιμα κονδύλια. Και όλοι αναρωτιούνται για την επόμενη μέρα του πολιτισμού στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Αφρική, την Ασία και αλλού. Την ημέρα όπου τα πολιτιστικά αγαθά θα συγκλίνουν αναλογικά και ποσοστιαία, για μια πραγματικά νέα εποχή για την εκπαίδευση, που τόσο θα έχει συντελέσει στη θαυματουργή αυτή ολοκλήρωση. Μια ημέρα όπου οι κόποι των εκπαιδευτικών θα πιάσουν πραγματικά τόπο.