Του Μιχάλη Καρχιμάκη
Η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων τα τελευταία χρόνια έχει πολλαπλώς παρέμβει για τη θέσπιση μέτρων για την αντιμετώπιση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Παρά τον έντονο προβληματισμό για επιμέρους μέτρα, για το μείζον ζήτημα του ξεπλύματος και της συσσώρευσης χρήματος από εγκληματικές πράξεις, είναι ανάγκη να γίνουν σοβαρά βήματα, με αποτέλεσμα να ενισχυθούν οι δυνατότητες για την αντιμετώπιση του προβλήματος, αφού μια πραγματικά αποτελεσματική δράση απαιτεί το άπλωμα ενός ισχυρού διχτυού, ικανού, αφενός μεν να συλλάβει τις πολυσύνθετες διαδικασίες αυτών που ξεπλένουν βρώμικο χρήμα, αφετέρου δε, να ενεργοποιεί δραστικές κατασταλτικές δυνάμεις.
ΑΝΕΤΟΙΜΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ
Η διαπίστωση είναι, ότι οι μηχανισμοί είναι ανέτοιμοι. Το βάρος για την κίνηση των μηχανισμών αυτών το φέρει η πολιτική, σε επίπεδο κυβερνητικό, αλλά και κοινοβουλευτικό. Και είναι απαραίτητο να καταστεί συνείδηση ότι η λύση βρίσκεται στη θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών και στη στόχευσή τους να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά και οργανωμένα τα διάφορα μορφώματα που εμπλέκονται στη διακίνηση του μαύρου χρήματος.
Με την έκδοση συγκεκριμένων οδηγιών τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με συγκεκριμένα μέτρα, ορθώς επιστρατεύουν στη μάχη κατά του ξεπλύματος μαύρου χρήματος τις τράπεζες και τους χρηματοπιστωτικούς φορείς, αφού το ξέπλυμα εξ ορισμού προϋποθέτει τη χρησιμοποίηση του χρηματοπιστωτικού φορέα για να καταστούν τα βρώμικα χρήματα «καθαρά». Επίσης ορθώς, στην Οδηγία του 2006 τίθενται εξειδικευμένα μέτρα ορισμού των «πολιτικώς εκτεθειμένων προσώπων» (ΠΕΠ), των πρόσωπων, δηλαδή, στα οποία έχει ανατεθεί σημαντικό δημόσιο λειτούργημα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι άμεσοι στενοί συγγενείς τους.
ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΤΕΘΕΙΜΕΝΑ ΠΡΟΣΩΠΑ
Στη σχετική οδηγία αναφέρεται ότι ως ΠΕΠ θεωρούνται τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, στα οποία έχει ή είχε ανατεθεί σημαντικό δημόσιο λειτούργημα και τέτοιοι είναι οι αρχηγοί κρατών, κυβερνήσεων, υπουργοί, υφυπουργοί, τα μέλη του κοινοβουλίου και άλλων υψηλού επιπέδου δικαιοδοτικών οργάνων, τα μέλη ελεγκτικού συνεδρίου και διοικητικών συμβουλίων κεντρικών τραπεζών, οι πρεσβευτές, οι ακόλουθοι και υψηλόβαθμοι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων, τα μέλη διοικητικών, διαχειριστικών ή εποπτικών οργάνων κρατικών επιχειρήσεων και οι στενοί συγγενείς αυτών.
Το ζήτημα συνδέεται άμεσα με τη διαφάνεια, την αποτελεσματικότητα και εν τέλει την αξιοπιστία της πολιτικής. Κεντρικός άξονας για την αξιοπιστία της πολιτικής και για την επαναφορά της εμπιστοσύνης των πολιτών στην πολιτική, είναι η με πολιτικούς όρους δυναμική αντίδραση σε ο,τιδήποτε σκοτεινό. Συνεπώς, και στην πληγή του μαύρου χρήματος, τα πολιτικά αντανακλαστικά πρέπει να είναι άμεσα, γρήγορα, σαφή και να μην μεταθέτουν την πολιτική ευθύνη σε υπηρεσιακά όργανα όπως κατά την πρόσφατη πολιτική πρακτική, η οποία σταθερά κρύβεται πίσω από τις διοικητικές ή δικαστικές διαδικασίες. Ο πολιτικός οφείλει, όταν πρέπει να αρθρώσει τον πολιτικό του λόγο, να παίρνει θέση άμεσα, ξεκάθαρα και αβίαστα και να μην συγκαλύπτει σκοπιμότητες και υπεκφυγές πίσω από άλλα θεσμικά όργανα, γιατί τότε ακριβώς στρεβλώνονται βάναυσα οι κανόνες λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Έτσι, λοιπόν, και στο θέμα του ξεπλύματος χρήματος από εγκληματικές δραστηριότητες, η πολιτική παρέμβαση πρέπει να είναι συνεχής και αδιάκοπη, ώστε να διαμορφώνονται όλες εκείνες οι προϋποθέσεις για να ενεργοποιηθούν τα αντανακλαστικά και οι μηχανισμοί των φορέων για την αντιμετώπιση του κρίσιμου αυτού θέματος.
Πάνω απ όλα όμως, πρέπει να ισχυροποιηθεί το σημαντικό δημοκρατικό εργαλείο του θεσμού των ανεξάρτητων αρχών, και προπάντων η Ανεξάρτητη Αρχή Καταπολέμησης της νομιμοποίησης χρημάτων από εγκληματικές δραστηριότητες, ώστε σε μια λειτουργική συλλογική δράση με τις κρατικές αρχές και υπηρεσίες να δημιουργηθεί αυτή η αναγκαία ασπίδα για την απόκρουση του εμβολισμού του χρηματοοικονομικού συστήματος (με τις αρνητικότατες συνέπειες για το πολιτικό και δημοκρατικό σύστημα) από το μαύρο χρήμα.
Πρόσφατα, διετύπωσα την άποψη ότι είναι απαραίτητη η εξασφάλιση της υλικοτεχνικής υποδομής και η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου εξειδικευμένου προσωπικού, επιλεγμένου μακριά από κομματικές σκοπιμότητες, ώστε οι ανεξάρτητες αυτές αρχές, και στην προκειμένη περίπτωση η Ανεξάρτητη Αρχή Καταπολέμησης της νομιμοποίησης χρημάτων από εγκληματικές δραστηριότητες, να είναι λειτουργικά και θεσμικά εξοπλισμένες για να επιτελέσουν αποτελεσματικά το ρόλο τους, σε μια εποχή, που πλέον σε επίπεδο ξεπλύματος ερευνώνται οι πάντες και τα πάντα και ειδικότερα, σε εφαρμογή της οδηγίας 2006/70/ΕΚ της Επιτροπής, τα πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα.
Για τον κάθε πολίτη γίνεται αντιληπτό ότι, για να ελεγχθούν αποτελεσματικά και ουσιαστικά τα πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα, προκειμένου να λειτουργήσουν σωστά οι δημοκρατικές διαδικασίες, πρέπει και τα όργανα που ελέγχουν τα πρόσωπα αυτά να έχουν ισχυρό αξιολογικό υπόβαθρο. Αυτή είναι, η μέγιστη πολιτική υποχρέωσή μας προς αντιμετώπιση του ξεπλύματος του μαύρου χρήματος: είναι πολιτικές οι επιλογές, είναι πολιτικές οι αποφάσεις, είναι πολιτικές οι λύσεις, που πρέπει να δοθούν και αυτό θα το πράξουν πολιτικοί, που έχουν αντιληφθεί ότι πρέπει να υπηρετήσουν την αξιοπιστία της πολιτικής.