Γράφει ο:

Γεώργιος Μ. Χουτζαίος

Φυσικός - Μαθηματικός

Ειδικός Πάρεδρος του τέως

Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Αθηνών

Η Ελλάδα είναι χώρα μεγάλης σεισμικότητας. Όλοι οι οικισμοί της χώρας μπορούν να πάθουν ζημιές, μεγάλες ή μικρές, από ένα σεισμό. Για το λόγο αυτόν, χρειάζεται να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε για να προστατευτούμε σε τέτοιες δύσκολες ώρες.

         Η αντισεισμική άμυνα κάθε πόλης, μικρής ή μεγάλης, πρέπει να έχει τρεις στόχους:

-Την ενίσχυση των ήδη χτισμένων κατασκευών, όπου αυτό χρειάζεται.

-Την πρόληψη για την καλή δόμηση των νέων κατασκευών.  

-Την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης που δημιουργεί ένας καταστρεπτικός σεισμός.

       Οι σεισμοί αποτελούν τα πιο τρομακτικά και καταστρεπτικά φυσικά φαινόμενα που συμβαίνουν στη Γη. Από το σχηματισμό της Γης μέχρι σήμερα εκδηλώνονται ακατάπαυστα, προκαλώντας τεράστιες υλικές καταστροφές και απώλειες ανθρώπινων ζωών.

        Άμεσης προτεραιότητας, είναι η ανάγκη ο Δήμαρχος ή ο Πρόεδρος μίας πόλης να διαφωτίσει με λόγια και με έργα τον πολίτη τι σημαίνει αντισεισμική κατασκευή και να του ανοίξει τα μάτια να προτιμήσει μία μακροπρόθεσμα καλή κατασκευή με πρόσθετη ίσως δαπάνη, παρά μία κατασκευή που θα καταρρεύσει με τον πρώτο ισχυρό σεισμό και θα δημιουργήσει απώλειες, τόσο οικονομικές, όσο και ανθρώπινων ζωών.

      Ο Νέος Αντισεισμικός Κανονισμός, που ισχύει από 1/7/1996, πρέπει να αποτελέσει εργαλείο πρώτης ανάγκης για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και θα πρέπει αυτή να έχει την πλήρη ευθύνη και τον πλήρη έλεγχο των ανεγειρόμενων οικοδομών, αφού, όμως, δημιουργηθούν ευέλικτοι επιστημονικοί πυρήνες κατά Δήμο ή ομάδα Δήμων.

      Τα σημαντικότερα θεσμοθετημένα μέτρα για την αντισεισμική προστασία στην Ελλάδα είναι ο «Αντισεισμικός Κανονισμός» που ψηφίστηκε το 1959 και αναθεωρήθηκε μερικώς το 1984 και, μέχρι στιγμής οριστικά από 1/7/1997 και το Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης «Ξενοκράτης-Σεισμός». Απαιτείται, όμως, συνεχώς ριζική αναθεώρηση τόσο του Αντισεισμικού Κανονισμού, όσο και του Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης.

Επίσης, οι μικροζωνικές μελέτες συμβάλλουν αποφασιστικά στην ασφαλή επέκταση των πόλεων και των χωριών και στην ασφάλεια των υπαρχουσών κατασκευών με μελέτες τρωτότητας. Τέτοιες μελέτες μπορούν να πραγματοποιηθούν με συνεργασία του ΟΑΣΠ με τους αντίστοιχους Δήμους.

Ο προληπτικός έλεγχος σεισμικής αντοχής των κτηρίων

        Από το 2001, ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ) ξεκίνησε ένα Πρόγραμμα για τον πρωτοβάθμιο προσεισμικό έλεγχο των δημόσιας χρήσης κτηρίων της χώρας. Από τότε μέχρι σήμερα, ο έλεγχος αυτός έχει ολοκληρωθεί. Θα πρέπει βέβαια, παράλληλα, να προχωρήσει και ο δευτεροβάθμιος προσεισμικός έλεγχος, όπου αυτός κριθεί απαραίτητος.

      Σύμφωνα με στοιχεία του 2008, το 30% των κτηρίων σε όλη την Ελλάδα, δηλαδή 1,2 εκατομμύρια κτίσματα, δημόσια και ιδιωτικά, σε απόλυτο αριθμό, είναι κτισμένα πριν από το 1959, άρα δεν έχουν υπαχθεί σε καμία πρόβλεψη «σύγχρονου» αντισεισμικού σχεδιασμού. Σε όλη τη χώρα εκτιμάται ότι υπάρχουν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες λιθόκτιστα κτήρια, από τα οποία τα μισά περίπου πρέπει να είναι πολύ παλαιά μονώροφα, χτισμένα με ακατάλληλους λίθους και χωματολάσπη. Είναι αυτά ακριβώς, τα οποία σε όλους τους σεισμούς παρατηρούμε να «ανοίγουν» οι τοίχοι τους και να σκοτώνουν τους ενοίκους τους, αν βέβαια κατοικούνται. Στις περιπτώσεις αυτές, δεν συνιστάται η απόπειρα προσεισμικής ενίσχυσης, αλλά η κυριότερη εφικτή δυνατότητα φαίνεται να είναι η σταδιακή εγκατάλειψη και η μεταστέγαση των φτωχών χωρικών που τα κατοικούν. Τέτοια λιθόκτιστα κτήρια υπολογίζονται σε περίπου 150.000 και βρίσκονται σε χωριά με μικρό πληθυσμό. Συνολικά, τα λιθόκτιστα κτήρια σε όλη τη χώρα υπολογίζονται σε περίπου 890.000, αλλά τα περισσότερα είναι εγκαταλειμμένα.

      Επίσης, σε πολλούς ΟΤΑ υπάρχουν παλαιά υψηλά βιομηχανικά κτήρια, τα οποία έχουν ανακαινιστεί από Δήμους ή ιδιώτες και χρησιμοποιούνται ως πνευματικά κέντρα, μουσεία ή εστιατόρια, δηλαδή έγιναν χώροι πολύ μεγάλης επισκεψιμότητας, ιδίως παιδιών και νέων. Θα πρέπει, λοιπόν, οι ιδιοκτήτες τους να παρουσιάσουν στις τεχνικές υπηρεσίες της αντίστοιχης Περιφέρειας τις μελέτες ανακαίνισης, ώστε να γίνει σοβαρός έλεγχος της αντισεισμικής τους επάρκειας.

      Όσον αφορά τα ιδιωτικά κτήρια που έχουν κτιστεί από οπλισμένο σκυρόδεμα (beton arme), το πλήθος τους αγγίζει σήμερα περίπου το 1.500.000.                                                                 

         Από αυτά, τουλάχιστον το 1.000.000 έχουν μελετηθεί πριν το 1985, χρονολογία της πρώτης αποφασιστικής βελτίωσης του Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού. Αναγνωρίζεται διεθνώς ότι τα κτήρια εκείνης της εποχής έχουν κατά μέσον όρο, αυξημένη σεισμική τρωτότητα, και όχι αναγκαστικά για κάθε μεμονωμένο κτήριο, σε σχέση με τα κτήρια που οικοδομήθηκαν αργότερα. Με αυτά τα δεδομένα, είναι πολύ γνωστή και προφανής η κοινωνική και οικονομική ανάγκη για προσεισμική ενίσχυση όσο το δυνατόν περισσοτέρων από τα κτήρια αυτής της κατηγορίας.

      Τα υπόλοιπα 500.000 κτήρια που έχουν κτιστεί από οπλισμένο σκυρόδεμα έχουν μελετηθεί μετά το 1985 με τον βελτιωμένο Αντισεισμικό Κανονισμό, όσα δε από αυτά έχουν μελετηθεί με τον τελευταίο Αντισεισμικό Κανονισμό του 1997 παρουσιάζουν άριστα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά.

      Από κοινωνική άποψη, προηγούνται τα ιδιωτικά κτήρια κοινωφελούς σκοπού ή μεγάλης συγκέντρωσης χρηστών, όπως ιδιωτικά σχολεία, ιδιωτικά νοσοκομεία, αίθουσες δημοσίων θεαμάτων, εμπορικά πολυκαταστήματα. Από τεχνική άποψη, προτεραιότητα πρέπει να δοθεί σε κτήρια με «πρόσθετα» δυνητικά ελαττώματα, όπως προχωρημένη διάβρωση οπλισμών, κτήρια με «πυλωτή», κτήρια με «ανώμαλη» μόρφωση του σκελετού και πάντως, κατά προτεραιότητα, σε περιοχές της χώρας όπου έχουν επιβληθεί οι μεγάλες αυξήσεις ζώνης σεισμικότητας από το 1959 έως το 2004.

Η περίπτωση της Λέσβου

      Για τη Λέσβο, για την οποία ισχύουν όλα τα παραπάνω εκτεθέντα, θα ήθελα να παρατηρήσω επιπλέον τα εξής:

     Πράγματι, εξ όσων γνωρίζω, ο ΟΑΣΠ έχει πραγματοποιήσει τον πρωτοβάθμιο προσεισμικό έλεγχο των δημόσιων κτηρίων του νησιού, όπως σχολεία, Νομαρχία, Δημαρχείο κ.λπ.

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν προχώρησε σε δευτεροβάθμιο έλεγχο του Λιμεναρχείου και του παλαιού Τελωνείου.

       Επί Δημαρχίας του αείμνηστου Νότη Παναγιώτου, ο Καθηγητής Σεισμολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνος Μακρόπουλος συνέταξε μετά κόπου πολλού τη μικροζωνική μελέτη της Μυτιλήνης. Η δαπάνη της μελέτης αυτής πληρώθηκε επί Δημαρχίας Νάσου Γιακαλή. Έκτοτε η χρησιμότατη αυτή μελέτη «αραχνιάζει» μέσα σε κάποιο χρονοντούλαπο της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου. Θα ήθελα να συστήσω στον αγαπητό φίλο νέο Δήμαρχο Μυτιλήνης Σπύρο Γαληνό, να τη φέρει επιτέλους στην επιφάνεια, να μελετηθούν τα μικρορήγματα που διατρέχουν την πόλη και να ενημερωθούν οι γειτονεύοντες με αυτά δημότες, ώστε να ελέγξουν τις κατοικίες τους από πλευράς στατικότητας και σεισμικής επάρκειας.

       Φίλος ξυλουργός, προ ετών κατήγγειλε τον τρόπο δουλειάς ενός εργολάβου σε 6 παλιές πολυκατοικίες (που έχουν αποδημήσει και οι δύο εις Κύριον), που για να κερδίσει επιπλέον χρήματα, δεν έβαζε στις κολώνες τα αρμόζοντα σίδερα, αλλά στην ταράτσα των πολυκατοικιών έβαζε μόνο τα προεξέχοντα καμπυλωμένα σίδερα, ώστε να μην τον πιάνει ο έλεγχος της πολεοδομίας. Τον παρακάλεσα να μου τις δείξει, για να ενημερώσω σχετικά τους ενοίκους, αλλά δεν κατάφερα να τον πείσω.

       Έδωσα αυτό το παράδειγμα εγκληματικής ασυνειδησίας, για να παρακινήσω τους συμπολίτες μου να μελετήσουν με προσοχή τα γραφόμενά μου και να μπουν στον κόπο και στη μικρή οικονομική δαπάνη να φωνάξουν ένα πολιτικό μηχανικό να ελέγξει την οικοδομή τους καλά και σωστά και να πραγματοποιήσουν τυχόν στερεώσεις και ενισχύσεις που θα τους υποδείξει, ώστε σε περίπτωση ενός καταστρεπτικού σεισμού, να αποφύγουν και υλικές ζημιές και την απώλεια ανθρώπινων ζωών.

     Τέλος, χωρίς να θέλω να φοβίσω κανέναν, ας μην ξεχνάμε ότι η Λέσβος, η Λήμνος και ο Άι Στράτης βρίσκονται πάνω στο φοβερό ρήγμα της Ανατολίας.