Αφετηρία των ερωτημάτων ήταν μια απλή διαπίστωση. Η Ελλάδα έχει δεχτεί ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας. Όντως, μέχρι τον Μάρτιο του 2016 που έκλεισε ο «βαλκανικός διάδρομος», πέρασαν από την Ελλάδα σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες, ένας πραγματικά τεράστιος αριθμός που απαιτούσε προσωπικό για τη διάσωση και φροντίδα αυτών των ανθρώπων. Όμως, οι περισσότεροι από αυτούς, έφυγαν από την Ελλάδα μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Το συνολικό ποσό που έφτασε στην Ελλάδα από το 2015 είναι δύσκολο να υπολογιστεί. Ο λόγος είναι ότι περιλαμβάνει τόσο τις χρηματοδοτήσεις από την ΕΕ προς την ελληνική κυβέρνηση αλλά και απευθείας προς διεθνείς οργανώσεις, όπως και τις ιδιωτικές χορηγίες που με διάφορους τρόπους έφτασαν στην Ελλάδα.

Τα ποσά που γνωρίζουμε με ακρίβεια, είναι αυτά που δόθηκαν από την ΕΕ. Αυτά αφορούν καταρχάς στα χρήματα που διαχειρίζεται η Γενική Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας και επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας (DG ECHO) που χρηματοδοτεί απευθείας διεθνείς οργανισμούς

και μεγάλες διεθνώς αναγνωρισμένες ΜΚΟ. Αυτά τα χρήματα από το 2015 έχουν φτάσει τα 605,6 εκατομμύρια ευρώ και την άνοιξη ανακοινώθηκαν άλλα 180 εκατομμύρια ευρώ και σε μεγάλο βαθμό αφορούν το πρόγραμμα «Επείγουσας Υποστήριξης για τη Στέγαση και την Ενσωμάτωση» (ESTIA).

Ο δεύτερος μηχανισμός είναι το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (AMIF) και του Ευρωπαϊκό Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF). Από το 2015, τα παραπάνω ταμεία έχουν προσφέρει 561 εκατ. ευρώ και 400 εκατ. ευρώ αντίστοιχα, με την εκταμίευση να βρίσκεται πολύ χαμηλότερα, στα 153 εκατ. ευρώ και 311 εκατ. ευρώ αντίστοιχα, δηλαδή στα 464 εκατ. ευρώ συνολικά για την υλοποίηση των εθνικών προγραμμάτων και το κομμάτι της επείγουσας χρηματοδότησης.

Είναι σαφές ότι έχουν φτάσει μεγάλα ποσά στην Ελλάδα, γεγονός που καθιστά επιτακτικό το αίτημα της διαφάνειας.

Το θέμα της διαφάνειας στη διαχείριση των χρημάτων για το προσφυγικό, ήρθε εκρηκτικά στο προσκήνιο το 2016 με αφορμή τη σύγκρουση ανάμεσα στον γενικό γραμματέα πρώτης υποδοχής Οδυσσέα Βουδούρη και το αναπληρωτή υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα, που οδήγησε στην παραίτηση του πρώτου.

Ο Γ Βουδούρης τότε είχε αποδώσει ευθέως ευθύνες στον κ. Μουζάλα, θέτοντας τα ακόλουθα ερωτήματα:

«-Γιατί έχει εκχωρήσει την διαχείριση όλων των τεχνικών έργων του υπουργείου του σε σύμβουλο του πολιτικού γραφείου του, καθώς και σε παιδικό του φίλο, πολιτικό μηχανικό, ενώ υπάρχει θεσμικό Τμήμα Τεχνικής Υποστήριξης;

-Γιατί πιέζει για αλλαγή προδιαγραφών μεγέθους 60 εκ. για τους νέους οικίσκους, γεγονός που διπλασιάζει το κόστος και τριπλασιάζει τον χρόνο

παράδοσης, ενώ υπάρχουν έτοιμοι οικίσκοι εγκεκριμένων διεθνών προδιαγραφών;

-Πώς ένας καινούργιος καταυλισμός, το κόστος του οποίου εκτιμάται από έμπειρους διεθνείς οργανισμούς στα 2,5 εκ. ευρώ υπολογίζεται 8,6 εκ.

από το προσωπικό του γραφείο;

Οι απευθείας αναθέσεις

Την ίδια στιγμή, με αφορμή την ανάγκη να αντιμετωπίζονται επείγουσες ανάγκες καθιερώθηκε, πρώτα και κύρια για το υπουργείο Εθνικής Άμυνας

που είχε την ευθύνη της κατασκευής καταυλισμών και της σίτισης όσων στεγάζονταν εκεί, ένα καθεστώς το οποίο στηριζόταν στις απευθείας

αναθέσεις, δηλαδή στον πιο αδιαφανή μηχανισμό.

Ήδη η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 30/12/2015 ανάφερε ρητά ότι «το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (ΥΠ.ΕΘ.Α.) δύναται κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης:

α. Να προβαίνει σε όλες τις αναγκαίες ενέργειες ή να συνάπτει με τρίτους συμβάσεις εκτέλεσης έργων, παροχής υπηρεσιών, προμήθειας αγαθών ή μισθώσεων σχετικά με την ίδρυση, κατασκευή και συντήρηση των Κέντρων Πρώτης Υποδοχής (ΚΕ.Π.Υ.), Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης (Κ.Υ.Τ.) και των Ανοικτών Δομών Προσωρινής Υποδοχής και Φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών και τη λειτουργία των Κέντρων και Δομών αυτών».

Οι προβλέψεις επαναλήφθηκαν και στον Ν. 4368/2016, στον οποίο αναφέρεται ότι γίνονται με απευθείας ανάθεση οι «συμβάσεις εκτέλεσης έργων, παροχής υπηρεσιών, προμήθειας αγαθών ή μισθώσεων σχετικά με την ίδρυση, κατασκευή και συντήρηση των Κέντρων Πρώτης Υποδοχής (ΚΕ.Π.Υ.), Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης (Κ.Υ.Τ.) και των Ανοικτών Δομών Προσωρινής Υποδοχής και Φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών και τη λειτουργία των Κέντρων και Δομών αυτών, αποκλειστικά σε ό,τι αφορά στη μεταφορά, διαμονή, σίτιση και υγειονομική περίθαλψη των προσφύγων και μεταναστών».

Σε αυτό το έδαφος ήταν που είχαμε αλλεπάλληλες καταγγελίες για τις απευθείας αναθέσεις για τη σίτιση ακόμη και από βουλευτές του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ. Ανάμεσα στα όσα έχουν καταγγελθεί είναι και απευθείας αναθέσεις συνολικά 26,9 εκατομμυρίων ευρώ για τη σίτιση στα hotsposts

σε Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο, οι οποίες έγιναν σε συγκεκριμένες εταιρίες

Το θέμα απέκτησε άλλες διεθνείς διαστάσεις τον Μάρτιο 2017. Τότε είχαμε δύο γεγονότα: Αφενός τον τεράστιο θόρυβο που έκανε το άρθρο της βρετανικής εφημερίδας Guardian με τίτλο «Που πήγαν όλα τα χρήματα;», στο οποίο ο Daniel Howden και ο Αποστόλης Φωτιάδης αναδείκνυαν όλα τα κρίσιμα ερωτήματα για το πώς έγινε τελικά η διαχείριση των κονδυλίων για τους πρόσφυγες.

Αφετέρου την κατάθεση από την οργάνωση Solidarity Now αναφοράς στο Ευρωκοινοβούλιο με αντικείμενο την τη διαχείριση των κονδυλίων για τους πρόσφυγες.

Ζητούσε από να υπάρξει πλήρως έλεγχος και να ενεργοποιηθεί και η OLAF σε αυτή την κατεύθυνση.

Λίγους μήνες μετά, τον Ιανουάριο του 2018, θα έρθει η πρώτη απάντηση όταν θα ανακοινωθεί ότι η OLAF διεξάγει έρευνα σε βάρος του Jos Carreira, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Υπηρεσία Υποστήριξης Ασύλου (EASO). Η συγκεκριμένη υπηρεσία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαχείριση του Ασύλου στην Ελλάδα καθώς δραστηριοποιείται στα ίδια τα hot-spot.