Η παρατηρούμενη ολιγωρία των τελευταίων 30 ετών στη γεωργία της χώρας μας έχει αυξήσει δραματικά τη μόνιμη και διαρκή αγρανάπαυση! Η γεωργία μας, τομέας που μπορούσε να έχει αισθητή στήριξη στις δύσκολες περιόδους που διανύουμε μάλλον προσδιορίζεται για τις καλένδες. Και, όμως, η στρατηγική από το αγρόκτημα στο πιάτο (F2F) που ανακοινώθηκε από την Κομισιόν στις 20 Μαΐου 2020 για ένα δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων, θα μπορούσε να αλλάξει το χάρτη της χώρας. Η στρατηγική αυτή καθορίζει ένα όραμα για ένα ευρωπαϊκό σύστημα τροφίμων με μειωμένο περιβαλλοντικό και κλιματικό αποτύπωμα έως το 2030, που είναι ανθεκτικό και μπορεί να διασφαλίσει την επισιτιστική ασφάλεια και βιωσιμότητα ενόψει της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας βιοποικιλότητας. Όλο το σύστημα επηρεάζεται σοβαρά από την πανδημία που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στο σύνολο της ΕΕ και φυσικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Άραγε, θα σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων, ή θα αφήσουμε πάλι τα πράγματα να εξελίσσονται στη ... μοίρα τους;

Στρατηγική από το αγρόκτημα στο πιάτο (Farm to Fork)

Ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί

Του Γιώργου Μαρκατάτου

Βασικό στοιχείο της στρατηγικής F2F που βρίσκεται στο επίκεντρο της γεωργίας, είναι η ασφάλεια των τροφίμων, του περιβάλλοντος και της αλλαγής του κλίματος. Ήδη έχουν τεθεί ερωτήματα και έχουν ληφθεί αποφάσεις για τους στόχους μείωσης των φυτοφαρμάκων, κίνητρα για γεωργούς με αποτύπωμα χαμηλού άνθρακα, συσκευασία και περιβαλλοντική σήμανση και άλλα σημεία.

Η άμεση συσχέτιση με την πανδημία εκφράζεται μέσα στην πρόταση της Κομισιόν που λέει «Η πανδημία της νόσου COVID-19 υπογράμμισε τη σπουδαιότητα ενός εύρωστου και ανθεκτικού συστήματος τροφίμων το οποίο να είναι σε θέση να λειτουργεί σε οποιεσδήποτε περιστάσεις και να είναι ικανό να διασφαλίζει πρόσβαση σε επαρκή προσφορά τροφίμων σε προσιτές τιμές για τους πολίτες. Μας έκανε, επίσης, να συνειδητοποιήσουμε τη στενή διασύνδεση της υγείας, των οικοσυστημάτων, των αλυσίδων εφοδιασμού, των καταναλωτικών προτύπων και των πλανητικών ορίων μας».

Μερικές βασικές δράσεις από τις 27 που πρέπει να αναληφθούν έως το 2024.

Προσπάθεια να περιορισθούν οι απώλειες τροφίμων, μέσω  ποσοτικών στόχων σε επίπεδο ΕΕ, και αναθεώρησης των κανόνων της ΕΕ για τη σήμανση της ημερομηνίας («ανάλωση έως» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από»).

Για την προαγωγή της  βιώσιμης κατανάλωσης τροφίμων και υγιεινής διατροφής, προβλέπονται κανόνες υποχρεωτικής επισήμανσης στο μπροστινό μέρος των προϊόντων διατροφής,  απόκτηση ένδειξης καταγωγής, διορθωτική επανεξέταση του προγράμματος της ΕΕ για την προώθηση γεωργικών προϊόντων και ειδών διατροφής κ.ά.

Σοβαρές δράσεις αναμένονται να αναληφθούν σε επίπεδο βιώσιμων πρακτικών στη μεταποίηση τροφίμων, στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο και στις υπηρεσίες φιλοξενίας και εστίασης, όπως η ανάπτυξη ενός κώδικα της ΕΕ και πλαισίου παρακολούθησης της εφαρμογής του που θα αφορά την υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά και πρακτική προώθησης προϊόντων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Ακόμη δράσεις για αλλαγή της σύστασης των μεταποιημένων τροφίμων. Ακόμη αναμένεται ενίσχυση του συντονισμού για την επιβολή των κανόνων  αντιμετώπισης της απάτης στα τρόφιμα. Μάλιστα οι δράσεις αυτές αναμένεται να αναληφθούν ήδη από το 2021 και να  έχουν ολοκληρωθεί πριν το 4ο τρίμηνο του 2022.

Σοβαρή ένδειξη για τον τρόπο εφαρμογής της νέας κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), μείωσης της χρήσης των φυτοφαρμάκων, και  ενίσχυσης της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Επίσης έχει προβλεφθεί η αναθεώρηση των σχετικών εκτελεστικών κανονισμών για να διευκολυνθεί η διάθεση στην αγορά φυτοπροστατευτικών προϊόντων που περιέχουν βιολογικές δραστικές ουσίες.

Στο προσχέδιο αυτό θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τις σοβαρές δράσεις που πρέπει να αναληφθούν σε επίπεδο νομοθετικών προσαρμογών.

Υπενθυμίζουμε ότι σε έκθεση που έγινε το 2018, σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, διατυπώθηκαν σοβαρά συμπεράσματα, όπως ότι η ΕΕ είναι το κατάλληλο επίπεδο στο οποίο θα πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνονται κανονιστικά μέτρα στον τομέα των γεωργικών φαρμάκων, ή η ουσιαστική ανάγκη για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη μείωση των ποσοτήτων χρήσης και, ως εκ τούτου, την ελαχιστοποίηση των κινδύνων και των αρνητικών τους επιπτώσεων για την υγεία και το περιβάλλον.

Δείγμα σωστής θεμελίωσης της συσχέτισης της πράσινης Ευρώπης με τη νέα ΚΓΠ είναι η κυκλική οικονομία βιολογικής βάσης, που εξακολουθεί να αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μια ανεκμετάλλευτη πηγή για τους γεωργούς και τους συνεταιρισμούς τους. Για παράδειγμα, τα προηγμένα βιοδιυλιστήρια που παράγουν βιολογικά λιπάσματα, οι πρωτεϊνούχες ζωοτροφές, η βιοενέργεια και τα βιοχημικά προϊόντα προσφέρουν ευκαιρίες για τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη ευρωπαϊκή οικονομία και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην πρωτογενή παραγωγή. Οι γεωργοί θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες για τη μείωση των εκπομπών μεθανίου από την κτηνοτροφία, με την ανάπτυξη της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και την επένδυση σε αναερόβια χωνευτήρια για την παραγωγή βιοαερίου από απόβλητα και κατάλοιπα της γεωργίας, όπως η κοπριά. Επίσης οι γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις έχουν επίσης τη δυνατότητα να παράγουν βιοαέριο και από άλλες πηγές αποβλήτων και καταλοίπων, όπως η βιομηχανία τροφίμων και ποτών, οι αποχετεύσεις, τα λύματα και τα αστικά απόβλητα.

Η θεματολογία που αναπτύσσεται σταδιακά θα μας επιτρέψει να αναφερόμαστε σε νέες ευκαιρίες από την ψηφιοποίηση στη χρήση νέων μεθόδων παραγωγής και εμπορίας, μέχρι καινοτομικά συστήματα που αναπτύσσονται από τον τομέα έρευνας και ανάπτυξης.

Το μεγάλο πρόβλημα εξακολουθεί να παραμένει η εφαρμοζόμενη πολιτική και η ενδυνάμωση των δικών μας πολιτικών που σύρονται πίσω από τις αποφάσεις που λαμβάνονται, χωρίς ουσιαστική διεκδίκηση των εξειδικευμένων συμφερόντων της χώρας. Μικρό παράδειγμα, είναι το άχρηστο εμπάργκο αγροτικών προϊόντων προς τη Ρωσία, που έχουν δώσει σοβαρό προβάδισμα στην γείτονα Τουρκία, η οποία, μαζί με την ισχύουσα τελωνειακή ένωση έχει  πλέον ένα προβάδισμα άνευ προηγουμένου σε δεκάδες δισεκατομμυρίων αξίας προϊόντων. Ή η πρόσφατη διαμάχη των γιγάντων της Boeing & Airbus, που κόντεψε να μας στοιχίσει αρκετές εκατοντάδες εκατ. ευρώ σε απώλεια εξαγωγών, χωρίς ύπαρξη πολιτικής αιτίας, ή αντίδρασης, όπως έχουμε σημειώσει προ πολλού στα σημειώματά μας από την παρούσα στήλη.

Όμως η άφρονα πολιτική που ακολουθήθηκε τα τελευταία 30 χρόνια, και επέτρεψε τη μόνιμη και διαρκή αγρανάπαυση σοβαρών επιφανειών και καλλιεργειών πρέπει να αποτελέσει προβληματική για την άμεση αποκατάσταση από την ανυπαρξία προγραμματισμού στον αγροτικό τομέα, όπως γίνεται τις τελευταίες δεκαετίες.