Θέλουμε να κρίνουμε τους Θεούς, μαζί με όλους εκείνους που σταυροκοπιούνται νυχθημερόν, μα την ίδια στιγμή δεν ασκούμε κριτική στον ίδιο μας τον εαυτό, που σε δύσκολες στιγμές αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων. Τα βάζουμε με το Σύστημα και τις προεκτάσεις του, με την καταραμένη δήθεν τύχη μας, αλλά δεν έχουμε το κουράγιο να ορθώσουμε το ανάστημά μας στις δυσκολίες, να υψώσουμε το τείχος της άρνησης ένταξης σε ορθολογικές συμπεριφορές.

Όλο αυτό το διάστημα που υποτίθεται πως βρισκόμαστε απέναντι στον εαυτό μας, γιατί όπως έλεγε και κάποιος μεγάλος φιλόσοφος, μπορείς να πεις πολλά οπουδήποτε, αλλά μπροστά στον καθρέφτη δεν μπορείς να ξεφύγεις από την αλήθεια, όλη αυτή την περίοδο όπου η ζωή έφτασε να απολέσει σχεδόν ολοκληρωτικά το νόημά της, δεν έπραξες το αυτονόητο, να κάνεις έναν εσωτερικό διάλογο ή απολογισμό για ένα παρελθόν που δεν υπάρχει, για ένα παρόν που χάνεται ξοπίσω και ένα μέλλον που είναι ακόμη μακριά.

Είναι μοναδικές πάντως, οι στιγμές που ζούμε. Ο καθένας από εμάς μπορεί να ασκήσει την αυτοκριτική του και να βγει άλλος άνθρωπος από την καραντίνα. Γιατί δεν το κάνει, παρά επιλέγει να ακολουθήσει πιστά το click away, για να νοιώσει πως δεν έχασε στιγμή από την καταναλωτική αφθονία, αυτό είναι άλλο θέμα.

Το γιατί πολύ απλά περιμένει τα Χριστούγεννα να ευχηθεί υγεία και ευτυχία, παρά να φροντίσει να μορφωθεί ακόμη περισσότερο όλη αυτήν περίοδο που αποτελεί μοναδική ευκαιρία να διορθώσει τις συμπεριφορές του, αυτό έχει να κάνει περισσότερο με τον προβαλλόμενο εγωισμό παρά με την εσωτερική τάξη.

Όχι δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να κρίνουμε τους Θεούς, όταν το ίδιο το Όν έχει παρεκκλίνει της αρχικής του πορείας. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να τα βάζουμε με την Ειμαρμένη επειδή αποδειχθήκαμε κατώτεροι των περιστάσεων.

Οι άνθρωποι που διατηρούν την πίστη τους καλώς ή κακώς θα εξακολουθούν να δείχνουν εμπιστοσύνη στους ετερόνομους Θεσμούς, θα επισκέπτονται τις εκκλησιές και πάνω απ' όλα με την βοήθεια του «πνεύματος» των Χριστουγέννων, θα απαλύνουν τον πόνο τους. Εξάλλου, η πίστη στην αιώνια Ζωή είναι ένα σημαντικό άλλοθι για όλη αυτή την απομόνωση. Η κριτική λοιπόν, πρέπει να ασκηθεί στο κομμάτι αυτό των ανθρώπων, που ενώ δεν έχουν θρησκευτική πίστη συνειδητά ή ασυνείδητα παραμέλησαν τον εαυτό τους και δεν αξιοποίησαν δημιουργικά τον χρόνο.

Αυτό από μόνο του είναι πολύ σοβαρό και ίσως χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή. Οι άνθρωποι χρειάζεται να εμπιστευθούν τον εαυτό τους, να συμπληρώσουν το κενό της Υπέρτατης δύναμης με την αυτοδημιουργία, το χάσμα των γενεών με την διατήρηση στην τρέχουσα επικαιρότητα, που άλλοτε μας συγκινεί και άλλοτε μας απογοητεύει. Πολύ απλά γιατί αυτό είναι η ζωή.

Σε όλη την διάρκεια της καραντίνας δεν μάθαμε κάτι καινούργιο, δεν βιώσαμε τουλάχιστον όσοι από εμάς πορεύονται με καχυποψία πρωτόγνωρες καταστάσεις, όχι επειδή μάθαμε απέξω το 1984 του Όργουελ, ούτε επειδή μεγαλώσαμε με τον Πύργο του Κάφκα, αλλά επειδή και μόνο διδαχθήκαμε να είμαστε πάντα ένα βήμα μπροστά, όχι για να ξεχωρίζουμε από την μάζα, ούτε για να πρωτοτυπούμε, αλλά να μπορούμε να καταλαβαίνουμε τα ξεχωριστά νοήματα των εποχών.

Οι Θεοί λοιπόν, καταλήγω, ήταν πάντα εκεί. Το ζήτημα είναι ότι πάντα κάποιοι θα τους ακολουθούν, ελπίζοντας σε κάτι μετά Θάνατον που ούτως ή άλλως ως γεγονός υπερτονίζει την αξία της ζωής. Η θνητότητα, θέλω να πω, και η εστίαση σε αυτή, θα εξακολουθεί να είναι πάντα το ορόσημο, για πολύ κόσμο που θέλει να ζει εδώ κάτω και όχι δίπλα στις κινούμενες σκιές του Άδη.

Μόνο που για κάποιους που αρέσκονται να παραφιλολογούν και να κριτικάρουν σε μόνιμη βάση τον διπλανό τους, αυτόν που σκέφτεται το Επέκεινα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι σκιές αυτές είναι πανταχού παρούσες στον επάνω Κόσμο και το φως της ημέρας δεν υφίσταται. Και εκεί είναι το πρόβλημα.

Να κατηγορείς τον θρησκόληπτο που λύνει τις απορίες του με την ψυχική ταύτιση με το Υπέρτατο Όν και εσύ που δεν ακολουθείς τον σκοταδισμό, όπως λες, να μην μπορείς να απολαύσεις το Φως. Για εκείνους ο Θεός είναι πανταχού παρών, ακόμη και σε αυτές τις δύσκολες στιγμές της καραντίνας. Για σένα που μεγάλωσες αλλιώς, ψάχνεις αλλά δεν βρίσκεις τον εαυτό σου. Δεν συνέβη για πρώτη φορά. Ούτε με αυτό, όμως, δικαιολογείται η ενατένιση της όποιας δογματικής θρησκευτικότητας.