«Η ένοικος»

Της Katrine Engberg

Μετάφραση: Βαγγέλης Γιαννίσης

Εκδόσεις «Διόπτρα»

Τιμή: 16,60 ευρώ

Μια νεαρή γυναίκα βρίσκεται βάναυσα δολοφονημένη στο σπίτι της, με ένα πολύπλοκο σχέδιο χαραγμένο στο πρόσωπό της. Δύο ντετέκτιβ της Αστυνομικής Διεύθυνσης Κοπεγχάγης αναλαμβάνουν την υπόθεση.

Σύντομα αποκαλύπτεται μια σύνδεση ανάμεσα στο θύμα τη Γιούλι και τη σπιτονοικοκυρά της Έστερ ντε Λορέντι, εκκεντρική συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων. Η Έστερ έχει χρησιμοποιήσει τη Γιούλι ως έναν από τους χαρακτήρες στο νέο ημιτελές βιβλίο της. Έναν χαρακτήρα που καταλήγει νεκρός τόσο στο μυθιστόρημα, όσο και στην πραγματική ζωή... Η σύνδεση ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα αρχίζει να γίνεται απειλητική και επικίνδυνη...

Όμως, ο ρόλος της Έστερ δεν είναι τόσο ξεκάθαρος όσο φαίνεται... Είναι τελικά ύποπτη ή μήπως άλλο ένα θύμα, παγιδευμένο σε ένα διεστραμμένο παιχνίδι εκδίκησης; Οι δύο ντετέκτιβ θα πρέπει να ψάξουν πιο βαθιά στο παρελθόν των δύο γυναικών, αν θέλουν να ανακαλύψουν ποιος κινεί τα νήματα αυτής της μακάβριας ιστορίας...

 

«Ο καστανάνθρωπος»

Του Soren Sveistrup

Μετάφραση: Βαγγέλης Γιαννίσης

Εκδόσεις «Διόπτρα»

Τιμή: 17,70 ευρώ

Αν τον βρεις, σε έχει ήδη βρει!

Ένας ψυχοπαθής τρομοκρατεί την Κοπεγχάγη.

Σε κάθε αιματοβαμμένο τόπο εγκλήματος αφήνει την «κάρτα» του: έναν καστανάνθρωπο, μια χειροποίητη κούκλα φτιαγμένη από σπίρτα και δύο κάστανα. Εξετάζοντας τις κούκλες, η Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών βρίσκεται μπροστά σε μια συγκλονιστική ανακάλυψη: ένα αποτύπωμα το οποίο ανήκει σε ένα κορίτσι, την κόρη μιας υπουργού, που είχε απαχθεί και δολοφονηθεί έναν χρόνο πριν.

Τραγική σύμπτωση ή κάτι πολύ πιο διεστραμμένο;

Προκειμένου να σωθούν αθώες ζωές, ένα ζευγάρι ντετέκτιβ θα πρέπει να κάνει στην άκρη τις διαφορές του, ώστε να αρχίσει να συνδέει τα αποτρόπαια στοιχεία που αφήνει πίσω του ο Καστανάνθρωπος.

Γιατί ένα πράγμα είναι απόλυτα ξεκάθαρο: o δολοφόνος βρίσκεται σε αποστολή που το τέλος της απέχει πολύ...

Και κανείς δεν είναι ασφαλής.

 

«Η Πενθερά»

Της Μ. Παναγοπούλου

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Τιμή: 15,50 ευρώ

«Τι διαφορά έχει η πενθερά από την πεθερά»;

«Καμία!»

«Τότε προς τι αυτό το παραπανίσιο νι;»

«Δεν ξέρω. Κατά μία εκδοχή, η λέξη προέρχεται από τη σύνθεση των όρων πένθος και έρως και υποδηλώνει τον θάνατο του έρωτα».

«Μεγαλειώδες! Πενθερά: ο θάνατος του έρωτα!»

Δύο ηλικιωμένες γυναίκες δέχονται δολοφονική επίθεση την ίδια μέρα και ώρα, σε δύο διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας. Άγνωστες μεταξύ τους, τις ενώνει ένα αόρατο νήμα: είναι πεθερές που αντιπαθούν τις νύφες τους.

Η Αγορίτσα, μια σκληρή Μανιάτισσα από το Οίτυλο, βλέπει τα όνειρά της να γκρεμίζονται όταν ο γιος της, ο δικηγόρος Σαράντος Πιερόγιαννης, παντρεύεται με μια χειρουργό, αφοσιωμένη στην καριέρα της.

Η Μόσχω, μια καλοκάγαθη Πόντια από την Καλαμαριά, ζει κάτω από την ίδια στέγη με τον μοναχογιό της, τον οδηγό νταλίκας Ηρακλή Τερκενλεκίδη, και την καλλονή σύζυγό του.

Δύο πεθερές, που κάποιοι τις θέλουν νεκρές. Δύο νύφες, που εύχονται να είχαν ορφανούς συζύγους. Δύο γιοι, που συνθλίβονται στις συμπληγάδες της μητρικής αγάπης και του έρωτα. Οικογενειακές συνωμοσίες και μιαρά μυστικά. Άγραφοι νόμοι κι αγδίκιωτα αισθήματα. Κι ένας γρίφος-φωτιά: η πεθερά σκότωσε τον έρωτα ή ο έρωτας την πεθερά;

Ένα κοινωνικό-αστυνομικό μυθιστόρημα που επιχειρεί να ρίξει φως σε ένα διαχρονικό στερεότυπο της ελληνικής κοινωνίας: υπάρχουν πεθερές-αράχνες ή πρόκειται για ένα άλλοθι των ζευγαριών που δεν καταφέρνουν να κατακτήσουν το «για πάντα»;

 

«Μαρία Κάλλας, το κορίτσι με τα χίλια ονόματα»

Της Κατερίνας Λαγου

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Τιμή: 11 ευρώ

Η Μέρι είναι ένα κορίτσι που δεν αγαπάει το διάβασμα. Όταν η μαμά της της λέει «Σχολείο όβερ», πηδάει από χαρά. Αγαπάει, όμως, πολύ τη μουσική και το μέτρημα. Με τον αγαπημένο της μετρονόμο μετράει όχι μόνο μουσικά μέτρα, χρόνους, τέταρτα, όγδοα, ρυθμούς, παύσεις και διαστήματα. Αλλά και ονόματα, καβγάδες, παράδοξα, πρωτόγνωρα, πανωλεθρίες. Και μαζί θριάμβους και θαύματα...

Η μυθιστορηματική βιογραφία της Μαρίας Κάλλας, της κορυφαίας φωνής του εικοστού αιώνα στον χώρο του λυρικού θεάτρου.

   

«Η διερμηνέας»

Της Annette Hess

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Τιμή: 16,60 ευρώ

«Και σε περίπτωση που δεχτείτε, αρχίστε να μαθαίνετε και το αναγκαίο λεξιλόγιο».

«Τι εννοείτε; Στρατιωτική ορολογία;»

«Όλες τις πιθανές λέξεις για το πώς μπορεί κανείς να σκοτώσει έναν άνθρωπο».

Η νεαρή Εύα Μπρουνς ζει μια ανέμελη ζωή στη Φρανκφούρτη του 1963. Ο πόλεμος είναι μια θολή παιδική ανάμνηση, η ταβέρνα του πατέρα της πηγαίνει καλά, και ο Γίργκεν, ο πλούσιος φίλος της, ετοιμάζεται να της κάνει πρόταση γάμου.

Όλα, όμως, ανατρέπονται όταν προσλαμβάνεται ως διερμηνέας σε μια δίκη για εγκλήματα πολέμου, όπου και γνωρίζει τον Ντέιβιντ Μίλερ, έναν μαχητικό και αινιγματικό Καναδό δικηγόρο. Μεταφράζοντας τις καταθέσεις, η Εύα έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπη με το τρομερό παρελθόν της πατρίδας της. Και αρχίζει να αναρωτιέται: Γιατί οι δικοί της αντιδρούν τόσο στη συμμετοχή της στη διαδικασία; Γιατί δε μιλούν ποτέ για το τι έκαναν στον πόλεμο;

Καθώς η «Δεύτερη Δίκη του Άουσβιτς», όπως θα μείνει στην Ιστορία, συγκλονίζει μια ολόκληρη χώρα, η Εύα δεν μπορεί πια να είναι απλώς η καλή κόρη που ετοιμάζεται να γίνει καλή σύζυγος. Πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στις έτοιμες αλήθειες και σε αυτό που της λέει η συνείδησή της. Ανάμεσα στη συλλογική λήθη και στην προσωπική ευθύνη και τελικά, ανάμεσα στο μίσος και στην αγάπη.

 

«Σώσε με»

Του Δημ. Σίμου

Εκδόσεις «Μεταίχμιο»

Τιμή: 16,60 ευρώ

Ένα ψυχολογικό θρίλερ που οδηγεί τον αναγνώστη μέσα από κρυφά μονοπάτια σε μια συγκλονιστική αποκάλυψη.

Τρεις αδερφές ετοιμάζονται να επιστρέψουν στο χωριό που μένει η μητέρα τους, με αφορμή το μνημόσυνο του πατέρα τους. Η μία αδερφή, όμως, δεν έρχεται ποτέ. Λίγα χιλιόμετρα μακριά, η αστυνόμος Λουκίδη ανακαλύπτει το πτώμα μιας γυναίκας, παραμορφωμένο. Είναι η αγνοούμενη αδελφή το επόμενο θύμα; Στην προσπάθειά τους να τη βρουν, θα πνιγούν στο παρελθόν. Για να σωθούν, πρέπει να κολυμπήσουν στο ορμητικό ποτάμι με τα μυστικά που τόσα χρόνια έκρυβε το Δάσος των Μανιταριών.

 

«Σκουριά και χρυσάφι: Νεγρεπόντε»

Της Μαίρης Κόντζογλου

Εκδόσεις «Μεταίχμιο»

Τιμή: 18,80 ευρώ

Ο πρώτος τόμος της διλογίας «Σκουριά και χρυσάφι» με τίτλο Νεγρεπόντε αφηγείται την ιστορία των μελών της οικογένειας που δημιούργησε το καλύτερο ποτό στον κόσμο, την εξέλιξή της μέσα από γεγονότα σταθμούς του 19ου αιώνα, ενώ παράλληλα ο αναγνώστης παρακολουθεί τη δημιουργία της αστικής τάξης στην Ελλάδα.

Χρυσάφι ατόφιο που, κατά λάθος αλλά μπορεί και εσκεμμένα μέσα του έπεσε λίγη σκουριά.

Το κόκκινο της σκουριάς τού έδωσε τη γλύκα, την πλάνη της αμαρτίας.

Και έτσι, καθώς τίποτα δεν υπάρχει ατόφιο, ούτε χρώμα ούτε χαρά, μα ούτε και λύπη, όλοι σταλάξαμε λίγη σκουριά στη ζωή μας.

Σκουριά και χρυσάφι είναι όλα.

Τα Ψαρά και η θυσία των κλεισμένων στο γενοβέζικο Κάστρο. Το ενετικό Νεγρεπόντε, η Χαλκίδα με τα «τρελά νερά», που είναι πια ελληνική. Ο Πειραιάς ανερχόμενο λιμάνι και εμπορικό κέντρο. Η Αθήνα, υπό τη σκιά του Παρθενώνα, πρωτεύουσα του βασιλείου.

Σ' αυτά τα μέρη και στη φωτιά των γεγονότων του πολυτάραχου 19ου αιώνα θα ζήσουν τα μέλη της οικογένειας του Αγγελή Βαμβακά, επιζώντα της καταστροφής των Ψαρών.

Ο γιος του Αντώνης, με σύμμαχο την ετεροθαλή αδελφή του Αυγουστίνα, αγαπημένη Δεσποινίδα των Τιμών της Αμαλίας, θα αλλάξει τη μοίρα της πολυμελούς οικογένειας, δημιουργώντας «το καλύτερο ποτό του κόσμου».

Οι Βαυαροί βασιλιάδες και οι οπλαρχηγοί του '21, οι Φαναριώτες, οι πολιτικοί -βασιλόφρονες και αντιφρονούντες-, οι εφοπλιστές, οι έμποροι, οι εργάτες και οι ξωμάχοι, στο οικογενειακό αυτό έπος, θα γίνουν η φιλοσοφική λίθος που μετατρέπει τα πάντα σε χρυσάφι, για να γεννηθεί ένα ποτό εξίσου πολύτιμο.

Το Νεγρεπόντε είναι το πρώτο μέρος της διλογίας Σκουριά και χρυσάφι, στο οποίο, παράλληλα με τη συνταρακτική προσωπική ιστορία της οικογένειας Βαμβακά, παρακολουθούμε τα γεγονότα-σταθμούς του 19ου αιώνα που οδήγησαν στη δημιουργία της αστικής τάξης στην Ελλάδα.

Η διλογία ολοκληρώνεται με τον τόμο Πόρτο Λεόνε.

 

****   *****   *****

 

Η Τριλογία του εμμανούς ελληνολάτρη Βασίλη Τσιράκη

«Κανείς δεν μένει χωρίς πατρίδα όσο υπάρχει Θεσσαλονίκη»

Νικηφόρος Χούμνος

Του 14ου αιώνα

Ως ο ταπεινότερος όλων των ταπεινών αναστοχαστών της ακραιφνούς συγκαιρινής Νεοελληνικής Γραμματείας, επιτελώ τα μάλα τη ταπεινή γραφίδι, ευλογημένο πνευματικό καθήκον και διακόνημα, στην τόσο τραγική ενεστώσα πολύμορφη λογογραφική συγκυρία.

Πολύ συνοπτικά καταγράφω, πως ο θεσσαλός πολιτισμικός μύστης Βασίλης Τσιράκης εγεννήθηκε στην Καρδίτσα το 1961, ζώντας τα εφηβικά του χρόνια στο Βόλο κι από το 1980 πως καταστάλαξε στη Θεσσαλονίκη, για σπουδές φυσικών του ΑΠΘ.

Ωστόσο, πλην της πολύ προσεγμένης ενασχόλησης με τη λογοτεχνία, εμμένει να καταπιάνεται με τα αισθητικά και πολιτιστικά σμπιρίλογα, σε περιοδικά και το διαδίκτυο.

Στο παρόν επικίνδυνο εγχείρημά μου θα περιοριστώ να σχολιάσω  αποκλειστικά με την άφατη μαγεία, που απόλαυσα διαβάζοντας εμμανώς  την αντιπροσωπευτική τριλογία του για τη Θεσσαλονίκη.

Ομοθυμαδόν αποτελείται από τα τυπικώς ιστορικά μυθιστορήματα, «Σελανίκ», «Τα χρόνια ανάμεσα»  και τους τλήμονες «Αλώβητους».

Το «Σελανίκ» αναδιπλώνεται χρονικά, από την Πρωτοχρονιά του 1900 έως και του 1916, σε μία πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη, στην εποχή μιας έντονης κρίσης και κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αυτού διατραγωδείται η χρονική ανέλιξη των παθών, των ποικίλων ανόθευτων θυμικών αισθηματικών γεγονότων, τριών αλλοδαπών οικογενειών, εκστασιασμένων από το συναπάντημα με πολύ διάσημα ιστορικά πολιτικά πρόσωπα του μέλλοντος.

Ακολούθως «Τα χρόνια ανάμεσα» διαλαμβάνουνε λαγαρά το Θεσσαλονικιό Μεσοπόλεμο και την πρώϊμη τριπλή Κατοχή, συγκεκριμένα, την επική έξοδο από τις αλησμόνητες πατρίδες των αλαλιασμένων Ελλήνων προσφύγων έως την εξόντωση των Ρωμανιωτών των Εβραίων του 1943.

Τοιουτοτρόπως η ταλαίπωρη αυτή εποχή διανθίζεται αρχικώς από την ανταλλαγή των όμορων πληθυσμών, από την τρομερή Παγκόσμια Οικονομική Κρίση του τριάντα, του εμπρησμού του Κάμπελ, από τα δραματικά γεγονότα του Μαΐου του τριάντα έξι και τέλος, από τα παροιμιώδη μαρτύρια των Ελληνοεβραίων του Άουσβιτς.

Στη δραματική ανέλιξη όλων αυτών των επικών ιστορικών γεγονότων εμπλέκονται στην όλη μυθοπλασία, οι χαρακτηριστικά πλουσιοπάροχοι και πολυσχιδείς χαρακτήρες της Δάφνης, της Σμαρώς, του Στεφάνου, του Ελιάν και του Αλέξανδρου, ανεξήγητα μπερδεμένους με την παλίρροια την ηθική, ενός Νίκου Καζαντζάκη και Έρεστ Χεμινγουέϋ.

Στους «Αλώβητους» εξιστορεύεται το άφατο πάθος της Θεσσαλονίκης, από την εποχή του Εμφυλίου έως και την αγωνιώδη εκκένωση του Πολυτεχνείου του Νοεμβρίου του 1973.

Αυτού επίσης ανάγλυφα εμφανίζονται πλείστοι όσοι ζωηροί λογοτεχνικοί πολύπλοκοι και πολυσχιδείς χαρακτήρες, όπως ο χειρουργός Πασχάλης, η πολύφερνη Μυρτώ, ο τζαναμπέτης αδελφός της Πέτρος, οι ταλαίπωροι πρόσφυγες από την Οδησσό Βίκτωρας και Βιργινία, ο μικρασιάτης Μήτρος, η εύμορφη Καλλιόπη, ο σκληρός βιοπαλαιστής Στάθης, η ευαίσθητη Διαμαντένια κι ο ζωγράφος Κλωντ Πιέρ, ήγουν η ανθρωπολογία ολόκληρη του μυθιστορήματος, αθύρματα  της εποχής την Αντιπαροχής.

Έτσι θα τολμήσω να θεωρήσω οιονεί Μεγίστους Μαγίστρους του Νεοελληνικού Ιστορικού Μυθιστορήματος και τους νεόκοπους Γιάννη Καλπούζο, Ισίδωρο Ζουργό και Βασίλη Τσιράκη.

                                                                ΔΗΜΟΣ Α. ΚΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ

*****   * * ** *  * ** * * * *

 

«Χώροι λατρείας του Σκαλοχωρίου Λέσβου

Παρεκκλήσια - Εξωκλήσια Προσκυνητάρια»

Του Δημ. Ι. Χατζηλία

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Χώροι λατρείας του Σκαλοχωρίου Λέσβου

Παρεκκλήσια - Εξωκλήσια Προσκυνητάρια» εξέδωσε ο Δημ. Χατζηλίας, σε μια προσπάθεια να καταγράψει όλα τα ξωκλήσια που υπήρχαν και υπάρχουν στο Σκαλοχώρι από την προ τουρκοκρατίας περίοδο, ως μια αντίσταση στη λήθη και την εγκατάλειψη. Το Σκαλοχώρι  είναι το χωριό  με τους περισσότερους λατρευτικούς χώρους στη Λέσβο, βάσει των όσων έχουν καταγραφεί, αλλά και των πληροφοριών και των μαρτυριών.

Όπως επισημαίνει ο ίδιος ο συγγραφέας: «Συντελεστής στη γνωριμία ενός τόπου είναι και τα εκκλησιαστικά μνημεία. Είναι τα σημάδια που αφήνουν οι άνθρωποι, είναι ο πολιτισμός που δημιουργούν όταν ενεργούν με βάση τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, τις υφιστάμενες διοικητικές, κρατικές συνθήκες και δομές. Δημιουργείται, πάντοτε, αλληλεπίδραση κι αλληλεξάρτηση ανάμεσα στο κράτος και την εκκλησία. Αυτό ισχύει και για τους ελεύθερους και για τους υπόδουλους. Οι παραπάνω διαπιστώσεις ισχύουν και για το Σκαλοχώρι.

Το χωριό μας, το Σκαλοχώρι, είναι ο τόπος που έχει, με βάση τα όσα μέχρι σήμερα γνωρίζουμε, τους περισσότερους λατρευτικούς χώρους στη Λέσβο. Είναι και το χωριό που ο γεωγραφικός του χώρος (έκταση) δεν είναι πολύ μεγάλος.

Ξέρουμε, μέχρι τώρα, ότι το χωριό «εγκαταστάθηκε» στη σημερινή του θέση στα μέσα του 14ου μ.χ. αιώνα και λεγόταν τον 16ο αιώνα Τζηκαλοχώρι-Τζηκαλοχώρα. Ξέρουμε, ακόμη, ότι οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν από τους οικισμούς «Αρχαία Άντισσα», «Τσαμούρ Λιμάνι», «Μοναστηριά», «Πρόσιμο», «Καστρί», «Καβούρο», «Μπαλούτσο», «Αγιά Φωτιά», «Πλάκα», «Φονιά», «Πέδια», «Προφήτη Ηλία» κι άλλους.

Σε όλους αυτούς τους οικισμούς είχαν ανεγείρει οι χριστιανοί κατά τη βυζαντινή, κύρια, περίοδο, μικρούς ή μεγάλους ναούς. Έτσι εξηγείται ο μεγάλος αριθμός (73) των λατρευτικών χώρων. Όλοι, σχεδόν, αυτοί οι χώροι δημιουργήθηκαν πριν την Τουρκοκρατία (1462) και περιήλθαν στους Τούρκους. Στοιχεία γι' αυτούς τους χώρους υπάρχουν στο κτηματολόγιο οθωμανικών - ανταλλαξίμων κτημάτων Σκαλοχωρίου 1926-1927, που απόσπασμά του παραθέτουμε.

Οι Τούρκοι, παρά τους εξισλαμισμούς που έγιναν στο χωριό, φαίνεται ότι δεν πείραξαν τα εκκλησάκια. Δεν επέτρεπαν, όμως, να τα επισκευάσουν. Αυτά όλα με την πάροδο του χρόνου ερειπώθηκαν. Αυτός είναι και ο λόγος που επί Τουρκοκρατίας δεν ανήγειραν ναό στο όνομα του Αγίου Μόδεστου, που ήταν προστάτης των γεωργών και ποιμένων και μεγάλη γιορτή για τους Σκαλοχωρίτες.

Μετά το 1856 και το Χάττι Χουμαγιούν επέτρεψαν να μεγαλώσουν οι χριστιανοί τον ενοριακό ναό του Αγίου Γεωργίου και να ανεγείρουν παρεκκλήσια στα δύο νεκροταφεία. Στο Α' Νεκροταφείο το παρεκκλήσι των Αγίων Αποστόλων, το οποίο πρέπει να αναγέρθηκε το 1889 μαζί με την περίφραξη και στο Β' Νεκροταφείο, το 1904, το παρεκκλήσι των Εισοδίων της Θεοτόκου.

Από τότε (1856) οι δυο εθνότητες ζούσαν στο χωριό ειρηνικά και αρμονικά. Υπήρχαν φιλίες ανάμεσα σε μεγάλους, αλλά και σε παιδιά. Πριν και μετά την απελευθέρωση πολλά αγόρια πήγαιναν τις Κυριακές και παρακολουθούσαν στα τουρκικά σχολεία. Είχε πάει κι ο πατέρας μου. Κορίτσια και μαθήτριες είχαν φιλία με μαθήτριες των τουρκικών σχολείων. Η μητέρα μου έλεγε ότι μία από τις καλές της φίλες ήταν η Αϊσέ.

Αν εξαιρέσουμε τις 2-3 πρώτες μέρες μετά την απελευθέρωση και τις βιαιοπραγίες, κλοπές, βιασμούς κ.λ.π. που διέπραξαν οι αντάρτες, ο χρόνος μέχρι το 1923, που έφυγαν οι Τούρκοι, κύλησε ήρεμα. Οι χριστιανοί νοιάζονταν για τους Τούρκους.

Το ενδιαφέρον των χριστιανικών αρχών για τη λειτουργία του τεμένους και των τουρκικών σχολείων φαίνεται κι από μια κατάσταση οθωμανικών ακινήτων, που τα μισθώματά τους διατίθεντο για τις θρησκευτικές και εκπαιδευτικές ανάγκες των Τούρκων. Φαίνεται, εδώ, αυτό που αναφέραμε για αλληλεξάρτηση.

Τα εξωκλήσια δεν ήταν μόνο χώροι προσευχής. Τότε, που δεν υπήρχαν δρόμοι κι αυτοκίνητα, ήταν και χώροι όπου κατέφευγαν κτηνοτρόφοι, γεωργοί, περαστικοί, κυνηγοί, ψαράδες κι άλλοι για να προφυλαχθούν από τις καιρικές συνθήκες. Τα εξωκλήσια, στη μοναξιά κι ερημιά, ήταν σχολεία χωρίς δασκάλους. Γι' αυτό ήταν πάντα ανοιχτά. Τα εξωκλήσια και παρεκκλήσια δεν κλειδώνονταν.

Μερικά εξωκλήσια βρίσκονται σε κοινοτικούς χώρους, δηλαδή σε χωράφια της Κοινότητας ή δρόμους. Άλλα ήταν σε ιδιωτικούς χώρους ή βακούφικα ακίνητα και τα άφησαν-έβγαλαν οι ιδιοκτήτες τους σε κοινόχρηστες εκτάσεις (δρόμους). Αυτό έχει την εξήγηση, το έκαναν για ασφαλή περίφραξη. Όλα τα προσκυνητάρια βρίσκονται σε ιδιωτικούς χώρους.

Όταν έφυγαν οι Τούρκοι, οι χριστιανοί, όπως θα δούμε, ανήγειραν πάνω στα ερείπια καινούργια παρεκκλήσια κι εξωκλήσια. Και αυτό συνεχίζεται και σήμερα με επισκευές και συντηρήσεις. Κάποιοι, όμως, χώροι λατρείας εγκαταλείφθηκαν κι άλλοι ίσως θα εξαφανιστούν, ή κι έχουν ήδη εξαφανιστεί, γιατί ο πληθυσμός λιγόστεψε κι εγκαταλείφθηκαν οι «εξοχές». Δύο κάθετες πλάκες στην είσοδο θα είναι, ίσως, η μόνη μαρτυρία.

Στο βιβλίο αυτό καταγράφονται όσα μάθαμε και είδαμε τα τελευταία 70 χρόνια. Είναι, σίγουρα, η εργασία αυτή αντίσταση στην εγκατάλειψη και τη λήθη.

Μετά την απελευθέρωση ανεγέρθησαν, όπως θα δούμε, μόνο δύο - τρία νέα εκκλησάκια. Δεν ανεγέρθηκε, ακόμη, εξωκλήσι στο όνομα του Αγίου Μόδεστου.

Από τα υπάρχοντα σήμερα παρεκκλήσια, εξωκλήσια και προσκυνητάρια, που είναι πλούτος για το Σκαλοχώρι, πολλά είναι στο όνομα του Αγίου Γεωργίου, της Παναγίας, της Αγίας Παρασκευής, των Αρχαγγέλων, του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Ιωάννη, του Αγίου Νικολάου και πολλών άλλων. Μερικά βρίσκονται κάτω από βελανιδιές, αγριοβελανιδιές ή άλλα δέντρα. Ενδιαφέρον ερευνητικό παρουσιάζει η ύπαρξη τριών εξωκλησίων στο όνομα της Αγίας Μελάνης.

Στον πλούτο αυτόν του Σκαλοχωρίου αναφέρεται η παρούσα εργασία, το φωτογραφικό και αρχειακό υλικό της οποίας είναι, όλο σχεδόν, από το προσωπικό μας αρχείο.