Οι αλλαγές πρέπει να γίνονται. Και υπάρχουν πολλές αλλαγές, στην προσωπικότητά μας, στο ήθος και ύφος μας, στις συνήθειές μας, στο επάγγελμά μας, ακόμη και στις εικόνες που βλέπουμε. Αλλαγές γίνονται και στην εικόνα μιας χώρας, μιας ολόκληρης πόλης, ενός χωριού ή μιας Περιφέρειας. Αλλαγή με αλλαγή, όμως, διαφέρει. Αν η αλλαγή αφορά την καλλιέργεια της κουλτούρας και της Παιδείας, το όλο εγχείρημα φαντάζει πολύ δύσκολο έως ακατόρθωτο, γιατί πρέπει να ξεριζωθούν χρόνιες συνήθειες, ενδιαφέροντα και γούστα. Αν η αλλαγή έχει να κάνει με την ατομική μας στάση απέναντι στα διαδραματιζόμενα και πάλι δύσκολο είναι, γιατί η εξάρτηση από την γενικότερη κουλτούρα είναι μεγάλη.

Στην ζωή, όμως, συμβαίνουν πολλά, που μπορούν να ανατρέψουν τα δεδομένα από στιγμή σε στιγμή. Το άτομο πρέπει να κάνει τότε την δέουσα στροφή και να ακολουθήσει άλλους δρόμους, αν οι μέχρι πρότινος συνήθειες ήταν βαθιά αδιέξοδες και επηρέαζαν αρνητικά την εξέλιξη της ατομικής πορείας. Δεν είναι ντροπή να ξεμάθεις να ζεις μονότονα, ούτε  παράβαση καθήκοντος αν λοξοδρομήσεις από την συνήθη αποστολή σου στην καθημερινότητα. Η αλλαγή η όποια αλλαγή προϋποθέτει σθένος, επιμονή και υπομονή. Στην πολιτική βέβαια, τα πράγματα είναι διαφορετικά, επειδή ακριβώς δεν υπάρχει πολιτική, αλλά πολιτικαντισμός. Άρα, οι όποιες αλλαγές εκεί πέραν ότι γίνονται για το θεαθήναι, είναι και επιζήμιες.

Ο πολίτης, όμως, πρέπει να σταθμίσει τις εικονικές αλλαγές του ζωτικού αστικού τοπίου και να τις συγκρίνει με τις πραγματικές αλλαγές που συντελούνται σε προσωπικό επίπεδο. Κανείς μα κανείς, πιστεύω, δεν τρέφει φρούδες ελπίδες ότι μία ζαρντινιέρα αλλάζει την καθημερινή οπτική, ούτε ότι ένα παγκάκι ομορφαίνει την εικόνα της πόλης που ζει. Όμως, μια αλλαγή στην νοοτροπία που είχες μέχρι χθες και που σε οδηγούσε σε νοσηρά μονοπάτια, μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια για την υπόλοιπη ζωή που σου απομένει. Υπάρχει λοιπόν, όπως είπα, αλλαγή και αλλαγή. Η καταπολέμηση τους ρουτίνας, η αποφυγή του ξερολισμού και η αποπομπή της νοσηρότητας στο οικείο και φιλικό περιβάλλον κάποια στιγμή φαντάζει μονόδρομος.

Στην ζωή υπάρχουν, επίσης και ειδών ειδών  εξαρτήσεις. Εξαρτήσεις από την εξιστόρηση καθιερωμένων ιστοριών του παρελθόντος, εξαρτήσεις προερχόμενες από την δεινή εξουσία των εκάστοτε κυβερνώντων, αλλά και εξαρτήσεις που οδηγούν ακριβώς στην απεξάρτηση από βλαβερές συνήθειες. Και τι θεωρείται βλαβερό; Ό,τι οδηγεί στην ψυχοσωματική νοσηρότητα. Η αλλαγή έγκειται στην αποσάθρωση των νοσηρών εξαρτησιογόνων σκέψεων και την μετατροπή τους σε δημιουργικές αποφάσεις. Δεν είναι καθόλου κακό λοιπόν, να αλλάζει κανείς, αρκεί αυτή η αλλαγή να μην πλήττει την ουσία των ανθρωπίνων σχέσεων που πρέπει να βασίζονται στον σεβασμό και την αλληλεγγύη.

Αλλαγές είναι δεκτές υπό την προϋπόθεση ότι συντελούν στην επιτάχυνση της Παιδείας, αυτό που ήξεραν πολύ καλά οι αρχαίοι Αθηναίοι όταν ίδρυσαν την Πολιτεία τους και αποφάσισαν ότι εκείνοι και μόνο συλλογικά πρέπει να αλλάζουν τους νόμους τους. Είμαστε βέβαια, πολύ μακριά από αυτό και το γνωρίζουν πολύ καλά οι πολιτικάντηδες που φρόντισαν εκ των προτέρων να υποβαθμίσουν και να εξαφανίσουν την έννοια πολιτική.

Απομένει λοιπόν, η σε ατομικό επίπεδο αλλαγή προς μια κατεύθυνση συλλογικής απελευθέρωσης. Απαιτεί κόπο αυτό, ίσως και πολύ χρόνο. Τις αλλαγές, όμως, τις κάνει επιτακτικές το ίδιο το σύστημα κυριαρχίας, με τα αδιέξοδά του. Τρόπον τινά ωθεί τον κόσμο να τις επιδιώξει. Πρόκειται για ουσιαστικές αλλαγές και απεξαρτήσεις από τοξικές συνήθειες και βολεμένους ανθρώπους που υπηρετούν το κατεστημένο που λέμε. Αλλαγές καταλυτικές και παραγωγικές, δείγμα ενός ανθρώπου που προτίμησε την καλλιέργεια του εαυτού του από την ζαρντινιέρα και την κατευθυνόμενη εντός των ορίων βάδιση.