Κάποιοι είπαν πως η Λέσβος είναι το νησί των Μουσείων  και αυτό είναι η αλήθεια, γιατί  ένας ευλογημένος τόπος, που παράγει πολιτισμό από τη βαθιά αρχαιότητα μέχρι σήμερα, έχει πολλά να πει και ακόμα περισσότερα να κληροδοτήσει στις γενιές που ακολουθούν.

Οι αρχαιολογικές Συλλογές  του νησιού, το  αρχαιολογικό Μουσείο  στη Μυτιλήνη,  οι οργανωμένοι  και διαμορφωμένοι αρχαιολογικοί χώροι  και τα σπουδαία μνημεία της Αρχαίας Λέσβου που  παραμένουν ορατά σε όλο το νησί, αδιάψευστοι μάρτυρες των έργων των ανθρώπων που έζησαν  και δημιούργησαν στη Λέσβο, παρουσιάζουν την ιστορική διαδρομή του νησιού από την τέταρτη προχριστιανική χιλιετία ως το 1353 μ.Χ., όταν  η Λέσβος δόθηκε  στον Γατελούζο ως γαμήλιο δώρο  για τον γάμο του με τη Μαρία Παλαιολογίνα.

Το Βυζαντινό Μουσείο, η Συλλογή της Μονής Λειμώνος, τα παλαιοχριστιανικά μνημεία, τα κάστρα και οι οχυρώσεις και οι μεγαλοπρεπείς μεταβυζαντινοί ναοί, συμπληρώνουν κατά κάποιο τρόπο  την ιστορική εικόνα του νησιού από τον 4ο μεταχριστιανικό αιώνα ως  την κατάκτηση της Λέσβου από τους Τούρκους το 1462. Τα λουτρά, οι βρύσες  και  τα Τζαμιά, οι οχυρώσεις, που προστέθηκαν στα Κάστρα  και οι καινούργιες, που έγιναν στην ύπαιθρο, τεκμηριώνουν την παρουσία των  Οθωμανών στο νησί.

Η οικονομική ιστορία του νησιού, συνυφασμένη με την καλλιέργεια της ελιάς, αποτυπώνεται κυρίως στα  ειδικά Μουσεία της ελιάς στη Γέρα και στην Αγ. Παρασκευή. Υπογραμμίζεται από τις επιβλητικές αποθήκες λαδιού στη Μυτιλήνη και τα εξαιρετικά δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, τα γνωστά ελαιοτριβεία και σαπωνοποιεία, που βρίσκονται σε όλο το νησί.

Τα ειδικά μουσεία Θεοφίλου και Τεριάντ στη Βαρειά, «οι πινακοθήκες» στη Μυτιλήνη και τη Μήθυμνα, με έργα κυρίως Λεσβίων εικαστικών και το ηλεκτρονικό μουσείο Ιακωβίδη στα Χίδηρα, υπαινίσσονται το ρεύμα  μιας σπουδαίας καλλιτεχνικής δημιουργίας, που εκδηλώθηκε τον 19ο αιώνα στη Λέσβο. Η «αφέλεια»  της λαϊκής δημιουργίας  αποτυπώνεται κατεξοχήν στα μοναδικά έργα του Θεόφιλου και άλλων, που δημιούργησαν προς αυτή την κατεύθυνση, όπως η γνωστή ταλαντούχος λαϊκή ζωγράφος Ελένη Κουρτζή. Η Λέσβος συμμετέχει στην εικαστική δημιουργία, που αναπτύσσεται ταυτόχρονα στην ελεύθερη Ελλάδα και σύντομα θα γνωρίσει την ακαδημαϊκή ζωγραφική και τα καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης που έφθασαν στην Αθήνα μετά τη συγκρότηση της ελεύθερης Ελλάδος σε κράτος το 1833.

Στα μέσα του 19ου αιώνα ο έφηβος Γεώργιος Ιακωβίδης, άφησε τα Χίδηρα και τις αγροτικές ασχολίες, για να αναζητήσει μια καλύτερη ζωή  στη Σμύρνη και από εκεί στο Παρίσι και στο Μόναχο. Επέστρεψε στην Αθήνα μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, με κυριότερη αποσκευή την «ακαδημαϊκή» τέχνη στη ζωγραφική  και ίδρυσε μαζί με άλλους (Λύτρα κ.λ.π.) το Σχολείο των Τεχνών (Πολυτεχνείο). Ο Γ. Ιακωβίδης, ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της «Σχολής του Μονάχου» άνοιξε το δρόμο του ρεαλισμού στην ελληνική τέχνη και στους Λέσβιους επίσης, που φοίτησαν στο «Σχολείο των Τεχνών» και κάποιοι αργότερα στη Σχολή Καλών Τεχνών.

Η πρότασή μου είναι να  γίνει ένα μουσείο νεότερης μνήμης και ιστορίας στη Μυτιλήνη, που θα καλύπτει και το κομμάτι της πλούσιας λαογραφίας, όπως και την πολύ σημαντική ιστορία του ερασιτεχνικού θεάτρου  στο νησί.

Όλα τα μικρά και μεμονωμένα τεκμήρια της ιστορίας  οι μαρτυρίες που διέσωσε η προφορική παράδοση, θα γίνουν αντικείμενο μελέτης από τους ειδικούς επιστήμονες αφού το Μουσείο νεότερης ιστορίας και μνήμης θα λειτουργήσει ως «αποθετήριο» όλων αυτών των πληροφοριών και τεκμηρίων..

Το Μουσείο ή Κέντρο νεότερης Ιστορίας και Μνήμης θα μπορούσε να στεγαστεί σε ένα από τα εξαιρετικά αρχοντικά της πόλης.

Πιστεύω ότι στο Πλωμάρι θα μπορούσε να γίνει μια  έκθεση για την απελευθέρωση του νησιού το 1912,  δεδομένου ότι από κάποιους κατοίκους του Πλωμαρίου ξεκίνησε η απελευθέρωση της Λέσβου, αφού από εκεί έφυγε κρυφά το καΐκι που πήγε στον Κουντουριώτη το μήνυμα και την πρόσκληση με χίλιες και μία αβάσιμες υποσχέσεις, για «οργανωμένο στρατό» (που ΔΕΝ υπήρχε)  στο  νησί.

Είναι γεγονός ότι ο εγκλεισμός μας έδωσε τον χρόνο να σκεφθούμε. Μας επέτρεψε να ονειρευτούμε, να κάνουμε σχέδια για το μέλλον.

Το μεγάλο Συνέδριο  με τις 200 περίπου συμμετοχές,  που οργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων το Φθινόπωρο του 2019 στη Λήμνο με θέμα τα «Ιερά», έδωσε την αφορμή στον διαλογισμό και τον διάλογο με τον Παύλο Τριανταφυλλίδη για την επιλογή του χώρου, που θα μπορούσε να φιλοξενήσει μια τόσο μεγάλη επιστημονική συνάντηση στην τόπο μας. Το συμπέρασμα είναι ότι στην πόλη της Μυτιλήνης ή στο ευρύτερο περιβάλλον, δεν υπάρχει ένα Συνεδριακό Κέντρο, μολονότι υπάρχουν χώροι που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τέτοιες λειτουργίες.

Θα μπορούσε να επιλεγεί ένα από τα βιομηχανικά κτήρια της περιοχής, δεδομένου ότι στα βιομηχανικά κτήρια του νησιού έχουν γίνει πολλά μέχρι τώρα. Δύο λειτουργούν, με μεγάλη επιτυχία, ως ειδικά Μουσεία και ένα ως  ή Κέντρο Πολιτισμού, αλλά τα περισσότερα παραμένουν  κλειστά ή εγκαταλελειμμένα.

Στην πολύπαθη Μόρια 5 χιλιόμετρα από τη Μυτιλήνη, υπάρχουν τουλάχιστον δύο εργοστάσια παραγωγής λαδιού (ελαιοτριβεία), που παραμένουν κλειστά. Το ένα καταρρέει, το άλλο βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση. Έχουν και τα δύο άνετο ακάλυπτο χώρο και βοηθητικά κτίσματα. Βρίσκονται στην είσοδο του οικισμού κοντά στην ιστορική εκκλησία του Αγ. Βασιλείου και η αναβάθμιση τους θα δημιουργούσε ένα κεντρικό σημείο αναφοράς πολιτισμού του άξονα, που οδηγεί στο αρχαίο υδραγωγείο και τον λόφο του Αγ. Δημητρίου με το Σχολείο και την εκκλησία του 1848. Για την αποδοχή μιας τέτοιας πρότασης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η μικρή απόσταση από τους Πύργους Θερμής και την πόλη της Μυτιλήνης, όπου υπάρχουν ξενοδοχειακές υποδομές. Η πρότασή μου είναι ένα από τα κτήρια αυτά να διαμορφωθεί σε Συνεδριακό Κέντρο και πολλαπλών πολιτιστικών δράσεων, όπως εκθέσεις διαλέξεις, μουσικές εκδηλώσεις, κινηματογράφο (κυρίως το Χειμώνα). Θα μπορούσε να λειτουργεί και μια μικρή έκθεση σχετική με την ιστορία του οικισμού που αριθμεί 2500 χρόνια και τμήμα αρχείου, με επίκεντρο τη μοναδική βιβλιοθήκη του Μαύρου.

Η μετατροπή ενός από τα δύο ελαιοτριβεία σε Συνεδριακό Κέντρο ή Πολυχώρο που θα συμπεριλαμβάνεται και το Συνεδριακό Κέντρο, δεν είναι ακριβή λύση, που θα ενδυναμώσει την οικονομία της περιοχής και θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.

Αγλαΐα Αρχοντίδου Αργύρη αρχαιολόγος

Επίτιμη Διευθύντρια του Υπουργείου Πολιτισμού

Επίτιμη Διευθύντρια του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΝΤΥΠΟ «Δ»