Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil@gmail.com)

Τα ψηφιακά μέσα και εργαλεία αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία με το πέρασμα των χρόνων. Το διαδίκτυο, τα social media και ο τεράστιος πληροφοριακός όγκος έχουν αλλάξει άρδην το τοπίο.

Πολιτικές ασκούνται πλέον μέσω twitter, αναπαραγωγή ειδήσεων γίνεται μέσα από το Facebook που ταυτόχρονα αναδεικνύεται ως κυρίαρχο μέσο διαφημιστικής προβολής και κριτηρίων διαφημιστικών συναλλαγών, ενώ τα ειδησεογραφικά και όχι μόνο sites τείνουν να αντικαταστήσουν την τηλεόραση και πολύ περισσότερο τις εφημερίδες που πλέον τουλάχιστον στην Ελλάδα πνέουν τα λοίσθια.

Η έρευνα

Την μεγάλη σημασία των ψηφιακών μέσων αποτυπώνει ειδική έρευνα του νέου ευρωβαρομέτρου, που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2021. Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών της ΕΕ πιστεύει ότι το διαδίκτυο και τα ψηφιακά εργαλεία θα παίξουν σημαντικό ρόλο στο μέλλον. Επιπλέον, μεγάλη πλειονότητα θεωρεί ότι είναι χρήσιμο για την Ευρωπαϊκή Ένωση να καθορίσει και να προωθήσει τα ευρωπαϊκά δικαιώματα και τις αρχές για να εξασφαλίσει την επιτυχία του ψηφιακού μετασχηματισμού.

Το ειδικό Ευρωβαρόμετρο (518) διερευνά το πώς αντιλαμβάνονται οι πολίτες της ΕΕ το μέλλον των ψηφιακών εργαλείων και του διαδικτύου, καθώς και τον αναμενόμενο αντίκτυπο που θα έχει το διαδίκτυο, τα ψηφιακά προϊόντα, οι ψηφιακές υπηρεσίες και τα ψηφιακά εργαλεία στη ζωή τους έως το 2030.

Διεξήχθη από τις 16 Σεπτεμβρίου έως τις 17 Οκτωβρίου 2021 με συνδυασμό διαδικτυακών και διά ζώσης συνεντεύξεων, όπου αυτό ήταν δυνατό ή εφικτό. Πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με 26.530 άτομα από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ.

Από τα πορίσματα της έρευνας προκύπτει ότι πάνω από οκτώ στους δέκα Ευρωπαίους και Ευρωπαίες (81%) θεωρούν ότι, έως το 2030, τα ψηφιακά εργαλεία και το Διαδίκτυο θα είναι σημαντικά στη ζωή τους. Πάνω από το 80% των πολιτών της ΕΕ πιστεύουν ότι η χρήση τους θα παρέχει τουλάχιστον τόσα πλεονεκτήματα όσα και μειονεκτήματα. Ενώ μικρή μόνο μειονότητα (12%) αναμένει περισσότερα μειονεκτήματα από ό,τι πλεονεκτήματα από τη χρήση των ψηφιακών εργαλείων και του Διαδικτύου έως το 2030.

Οι κίνδυνοι του διαδικτύου

Πάνω από τους μισούς πολίτες της ΕΕ που συμμετείχαν στην έρευνα (56%) εξέφρασαν την ανησυχία τους για τις κυβερνοεπιθέσεις και το κυβερνοέγκλημα, όπως η κλοπή ή κατάχρηση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, το κακόβουλο λογισμικό ή το ηλεκτρονικό «ψάρεμα».

Επιπλέον, πάνω από τους μισούς (53%) εξ αυτών εξέφρασαν επίσης ανησυχία για την ασφάλεια και την ευημερία των παιδιών στο διαδίκτυο, ενώ σχεδόν οι μισοί (46%) πολίτες της ΕΕ ανησυχούν για τη χρήση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και πληροφοριών από εταιρείες ή δημόσιες διοικήσεις.

Περίπου το ένα τρίτο (34%) των πολιτών της ΕΕ ανησυχεί για τη δυσκολία αποσύνδεσης και επίτευξης μιας καλής ισορροπίας μεταξύ της ζωής εντός και εκτός διαδικτύου, ενώ περίπου ένας στους τέσσερις (26%) πολίτες προβληματίζεται για τη δυσκολία εκμάθησης νέων ψηφιακών δεξιοτήτων, αναγκαίων για την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνία.

Τέλος, περίπου ένας στους πέντε (23%) πολίτες της ΕΕ εξέφρασε την ανησυχία του για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών.

Διαδικτυακά δικαιώματα

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η πλειονότητα των πολιτών της ΕΕ πιστεύει ότι η ΕΕ προστατεύει ικανοποιητικά τα δικαιώματά τους στο διαδικτυακό περιβάλλον. Ωστόσο, σημαντικός αριθμός πολιτών της ΕΕ (σχεδόν 40%) δεν γνωρίζει ότι δικαιώματά του όπως η ελευθερία της έκφρασης, η ιδιωτική ζωή ή η μη διακριτική μεταχείριση θα πρέπει επίσης να γίνονται σεβαστά στο διαδίκτυο, ενώ σε έξι κράτη μέλη της ΕΕ την ίδια άγνοια δηλώνουν πάνω από τρεις στους τέσσερις πολίτες. Παρόλα αυτά, μεγάλη πλειονότητα των πολιτών της ΕΕ θεωρεί ότι είναι χρήσιμο να γνωρίζει περισσότερα σχετικά με αυτά τα διαδικτυακά δικαιώματα.

Ψηφιακές αρχές

Μεγάλη πλειονότητα (82%) των πολιτών της ΕΕ θεωρεί ότι είναι χρήσιμο για την Ευρωπαϊκή Ένωση να καθορίσει και να προωθήσει ένα κοινό ευρωπαϊκό όραμα για τα ψηφιακά δικαιώματα και τις ψηφιακές αρχές.

Οι αρχές αυτές θα πρέπει να έχουν απτές συνέπειες για τους πολίτες, για παράδειγμα, εννέα στους δέκα (90%) πολίτες τάσσονται υπέρ του να συμπεριληφθεί η αρχή ότι όλες και όλοι, μεταξύ άλλων τα άτομα με αναπηρίες ή που διατρέχουν κίνδυνο αποκλεισμού, θα πρέπει να επωφελούνται από ευπρόσιτες και εύχρηστες ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες.

Οι πολίτες επιθυμούν να ενημερώνονται με σαφήνεια σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις που ισχύουν για τη σύνδεσή τους στο διαδίκτυο, να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο μέσω οικονομικά προσιτής σύνδεσης υψηλής ταχύτητας και να μπορούν να χρησιμοποιούν ασφαλή και αξιόπιστη ψηφιακή ταυτότητα για την πρόσβαση σε ευρύ φάσμα δημόσιων και ιδιωτικών διαδικτυακών υπηρεσιών.

Ψηφιακός μετασχηματισμός

Στις 9 Μαρτίου 2021 η Επιτροπή παρουσίασε το όραμά της για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρώπης έως το 2030, στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Ψηφιακή Πυξίδα 2030: η ευρωπαϊκή οδός για την ψηφιακή δεκαετία», και πρότεινε να καταρτιστεί ένα σύνολο ψηφιακών αρχών που θα ενσαρκώνουν την ευρωπαϊκή οδό για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και θα καθοδηγούν την πολιτική της ΕΕ στον ψηφιακό τομέα.

Το σύνολο αυτό καλύπτει τομείς όπως η πρόσβαση σε υπηρεσίες διαδικτύου, σε ασφαλές και αξιόπιστο διαδικτυακό περιβάλλον και σε ανθρωποκεντρικές ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες και διοίκηση, καθώς και σε διαδικτυακές ελευθερίες.

Με βάση αυτό το όραμα, τον Σεπτέμβριο του 2021 η Επιτροπή πρότεινε ένα ισχυρό πλαίσιο διακυβέρνησης για την επίτευξη των ψηφιακών στόχων με τη μορφή μιας πορείας προς την ψηφιακή δεκαετία.

Η Επιτροπή διεξήγαγε επίσης ανοικτή δημόσια διαβούλευση σχετικά με τις ψηφιακές αρχές, η οποία διήρκεσε από τις 12 Μαΐου έως τις 6 Σεπτεμβρίου 2021. Από τα αποτελέσματα αυτής της διαβούλευσης προέκυψε ευρεία στήριξη των ευρωπαϊκών ψηφιακών αρχών από όσους απάντησαν. Η διαβούλευση έλαβε 609 απαντήσεις, εκ των οποίων το 65% προέρχονταν από πολίτες και το 10% από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.