Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Οι δυναμικές φωνές χάνονται όσο γιγαντώνεται η ευπλαστότητα και τα σχόλια για τις δυνατότητες του διπλανού διανθίζονται με πλήθος από φήμες περί του ιδιωτικού του βιωματικού πλαισίου επειδή έτσι πρέπει να γίνεται για να γεμίζουν τα κενά χρονικά διαστήματα της εκάστοτε απραξίας.

Μερικές φορές αισθάνεται κανείς πως δεν πέρασε ούτε μια μέρα από τότε που οι φωνές της αδιόρατης σκέψης δονούσαν την ατμόσφαιρα και υπήρχε ανταπόκριση στα πνευματικά κελεύσματα επειδή ακριβώς ο κόσμος διάβαζε και ενημερωνόταν έχοντας ένα ισχυρό κριτήριο για να μπορέσει να εξαγάγει τα αντίστοιχα συμπεράσματα.

Το πλήθος των φιλοσόφων, των ποιητών, των λογοτεχνών και δοκιμιογράφων αποζημίωνε τους ανθρώπους στον αγώνα τους για αντίσταση σε ένα περιβάλλον κακοποίησης της Παιδείας, κάτι που συνεχίζεται στο έπακρο μέχρι σήμερα.

Όμως, όσο και να αναμιμνήσκεται κανείς ή να κάνει την δέουσα ιστορική αναδρομή σε εκείνες τις εποχές που μετρούν πολλές δεκαετίες πριν, δεν καταφέρνει τίποτε και η όλη ιστορία περιορίζεται στις συγκρίσεις με το σημερινό πνευματικό κενό, που με την πρώτη ευκαιρία κάνει αισθητή την παρουσία του.

Αναρωτιέται κανείς, για έννοιες όπως αιτιότητα και αλληλουχία σε μία εποχή εκφραστικής γύμνιας. Τρόπον τινά προβαίνει σε μία νοητική εκγύμναση.

Πόσο, όμως, έχουν τα πράγματα μια αλληλουχία και η αιτιότητα βρίσκεται σε άμεση σχέση με την πορεία των γεγονότων για μία ζωή που επιχείρημα στο επιχείρημα θα μπορούσαμε να φτάσουμε στην απόλυτη αλήθεια;  

Υπάρχει αλήθεια εποχική ιδανικότητα, αναλόγως του τι ψάχνει η κάθε γενιά; Και για να το πω με απλά λόγια: Πόσα από τα αξιώματα και τα αποφθέγματα που εκφράστηκαν ανά εποχές είχαν σχέση με την προσέγγιση της αλήθειας;

Τα ερωτήματα αυτά εκφράστηκαν κατά συρροή εκείνες τις αλησμόνητες εποχές, όπου οι θεωρίες ανατρέπονταν αναλόγως της πληθώρας των επιχειρημάτων. Προσέγγιση ή μη της αλήθειας ήταν υπόθεση απλών ή σύνθετων φιλοσοφικών προτάσεων. Τουλάχιστον η προσπάθεια για το σκεπτόν επί παντός σκεπτού ήταν στην πρώτη γραμμή.

Ο Αμπέρ Καμύ σημειώνει κάπου μεταξύ 1942 1951:

«Αν ο αυθεντικός ντετερμινισμός είχε νόημα, θα αρκούσε μια μόνο αληθινή διαβεβαίωση, ώστε περνώντας από συμπέρασμα σε συμπέρασμα, να φτάσουμε στην πλήρη αλήθεια. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Επομένως, είτε δεν προφέραμε ποτέ έστω και μία μόνο αληθινή διαβεβαίωση, και μάλιστα ούτε καν αυτήν ότι όλα είναι καθορισμένα είτε πάλι έχουμε πει την αλήθεια αλλά για το τίποτα και ο ντετερμινισμός είναι ψευδής».

Το μεγαλείο αυτής της φιλοσοφικής επαγωγής βγαλμένο από την πένα ενός μεγάλου λογοτέχνη που άφησε εποχή, αποδεικνύοντας περίτρανα  ότι η σκέψη επί παντός σκεπτού σε οδηγεί μεν στα μονοπάτια του πνευματικού λαβυρίνθου, με ένα όχι, όμως, άδοξο τέλος.

Τι είναι, όμως, αυτό που παρακινεί τους διανοούμενους εκείνων των εποχών να αναζητήσουν την αλήθεια, την πίστη ή την προσήλωση σε αξίες και ιδανικά; Τι είναι αυτό που διερευνά ο πνευματικός κόσμος εκείνες ακριβώς τις εποχές, που παρά τον προφανή συντηρητισμό και την καθολική ισχύ των διαταγμάτων κάθε Αρχής η αλληλεγγύη, οι ανθρώπινες σχέσεις και οι αξίες είχαν με την σειρά τους την ίδια αυτή καθολική ισχύ;

Ακόμη και από τα χείλη του μεγάλου φιλόσοφου Μάρτιν Χάιντεγκερ, που κατηγορήθηκε για φιλοναζιστικές τάσεις, εκφράζονταν τέτοιες προτάσεις για το νόημα του Είναι, κάτι που αναζητήθηκε διακαώς από τους φιλοσόφους της εποχής εκείνης:

«Νόημα είναι ό,τι οικοδομείται βάσει προθέσεως, πρόνοιας και πρόβλεψης προς την κατεύθυνση της αποτύπωσης με αφετηρία την οποία κατανοούμε το κάθε τι ως κάτι τι. Μόνο λοιπόν, το παροντικό Είναι του ανθρώπινου όντος (Dasein) μπορεί να είναι πλήρες ή κενό νοήματος».

Η σκέψη επί παντός σκεπτού σε όλο της το μεγαλείο λοιπόν. Η αναζήτηση της αλήθειας, της ουσίας, του Είναι, του σύμπαντος, του απείρου, του κόσμου όλου. Ένας οργασμός σκέψεων, συνειδησιακής αναζήτησης και ροπή σε κάθε τι που μπορεί να ανανεώσει την πνευματικότητα.  

Αυτό έγινε εκείνες τις εποχές, που πέραν των όποιων επαναστατικών διαγγελμάτων υπήρχε ζωντανή η παράδοση της φιλοσοφίας, η γόνιμη σκέψη, η αναζήτηση της Ύπαρξης, του ίδιου του Θεού ίσως.

Οι φωνές αυτές είναι που απουσιάζουν παντελώς σήμερα, όπου απλά και μόνο η συγκρότηση μίας λογικής πρότασης καταντά γρίφος στην σκέψη του άλλου που σκέπτεται και επιμένει να φιλοσοφεί.

Μερικές φορές αναλογίζεσαι ότι όλα τα χρόνια πέρασαν αφήνοντας ως παρακαταθήκη μία πικρή γεύση από την εμπειρία του σημερινού κόσμου.

Άλλοτε η αναζήτηση και μόνο της σκέψης του Αριστοτέλη ή των Στωικών και Επικούριων γίνεται το αντίδοτο στην πικρία και την απογοήτευση.

Ο Αλμπέρ Καμύ το εκφράζει αυτό καλύτερα για τις εικόνες: «Υπάρχουν οι στιγμές της συμφωνίας με την πρωτόγονη φύση. Αλλά η φύση δεν είναι ποτέ πρωτόγονη. Τα τοπία, όμως, φεύγουν και ξεχνιούνται. Γι' αυτό υπάρχουν οι ζωγράφοι».