«Μίκης Θεοδωράκης. Ο οικουμενικός»

Του Κώστα Σερέζη

Εκδόσεις «Καστανιώτης»

Τιμή: 14,00 ευρώ

Αφηγήσεις γεγονότων από τη γεμάτη περιπέτειες διαδρομή του Mίκη Θεοδωράκη, ένα περίγραμμα της μουσικής προσφοράς και της προσωπικότητάς του και μερικές προσπάθειες ερμηνείας της θεώρησης εκ μέρους του κάποιων φαινομένων της πολιτιστικής και πολιτικής μας ζωής δίνουν ίσως πειστικές ερμηνείες της απήχησης που είχε ως τώρα το έργο του και οι επιλογές του στον τόπο του και σε άλλα μέρη. Tο έργο του είναι η συνισταμένη του Έλληνα από την αρχαιότητα ως σήμερα. Θεματογραφικά και μουσικολογικά. Ένα ηχητικό καλειδοσκόπιο όπου κατοπτρίζονται οι ελληνικές μουσικές φωνές, η παλλόμενη έκφραση ενός λαού στις μεγάλες περιόδους της συγκλονιστικής του πορείας. Yπηρέτησε την ελευθερία με το τραγούδι. Tην επέβαλε με τη στάση και την έμπνευσή του. H τέχνη ανακουφίζει, η μουσική εξυψώνει και το τραγούδι ξαναγεννάει. Tο τραγούδι του Mίκη Θεοδωράκη είναι λυτρωτικό. Kυλά σαν το νερό του ποταμού, με τη σκέψη στη θάλασσα. Ξεκινώντας από τα γνήσια στοιχεία της ελληνικής μουσικής παράδοσης, πάνω στα οποία βάσισε τα επιτεύγματα της δικής του καλλιτεχνικής ευαισθησίας, πέταξε σε ευρύτερους ορίζοντες, αντί να παραμείνει ένας δημιουργός τοπικής εμβέλειας, και με την τόλμη και την ιδιοφυΐα του, για να πούμε τα λόγια που αρμόζουν, κατά τον Νίκο Εγγονόπουλο, «για τους μεγάλους, για τους ελεύθερους, για τους γενναίους, τους δυνατούς», έφτασε να γίνει οικουμενικός.

 

«Αναποδιά στην άκρη του γαλαξία»

Διηγήματα

Του Έτγκαρ Κέρετ

Εκδόσεις «Καστανιώτης»

Τιμή: 14,00 ευρώ

Κανείς δεν είναι σαν τον Έτγκαρ Κέρετ. Οι ιστορίες του, ανατρεπτικές και καυστικές, εκτυλίσσονται στα απρόβλεπτα σταυροδρόμια της φαντασίας και πάντοτε ξαφνιάζουν, διασκεδάζουν, συγκινούν. Στο διήγημα «Πολική Σαύρα» ένα νεαρό αγόρι αφηγείται μια δυστοπική εκδοχή του κόσμου, όπου ένας στρατός εφήβων διεξάγει έναν ατέρμον o πόλεμο και ανταμείβεται με βραβεία. Στο «Μην το κάνεις!» ένας πατέρας προσπαθεί να προφυλάξει τον γιο του από το αναπόφευκτο. Στο «Μπουμπούκι με τη χρυσή καρδιά» ένας τύπος θέλει απλώς να εντυπωσιάσει μια κοπέλα αλλά καταλήγει σε έναν κυκεώνα χάους και θλίψης. Και στο αριστουργηματικό «Pineapple crush» δύο αταίριαστοι άνθρωποι συνδέονται με ένα τσιγαριλίκι στην παραλία το ηλιοβασίλεμα, όμως μόνο ο ένας από τους δύο σκέφτεται μια βαθύτερη σχέση. Το σπινθηροβόλο νήμα που διαπερνά αυτές τις σελίδες είναι η αδυναμία μας να επικοινωνήσουμε, να δούμε πιο καθαρά τον κόσμο που μας περιβάλλει και να κατανοήσουμε περισσότερο ο ένας τον άλλο. Ωστόσο, με κάποιον παράξενο τρόπο, μέσα από τη βαθιά αγάπη του συγγραφέα για την ανθρωπότητα και την άμοιρη ύπαρξή μας, αναφαίνεται ένα λαμπερό φως και όλα όσα μας ενώνουν ζωντανεύουν και πάλι.

 

«Τα εξαφανισμένα κορίτσια του Παρισιού»

Της Τζενόφ Παμ

Μετάφραση: Δεληγιάννη Αναστασία

Εκδόσεις «Μινώας»

Μανχάταν, 1946

Η Γκρέις Χίλι έχασε τον άντρα της κατά τη διάρκεια του πολέμου και προσπαθεί να φτιάξει τη ζωή της από την αρχή. Ένα πρωινό, πηγαίνοντας στη δουλειά της, βρίσκει μια παρατημένη βαλίτσα στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό. Ανοίγοντάς την ανακαλύπτει τις φωτογραφίες δώδεκα γυναικών.

Οι φωτογραφίες εξάπτουν την περιέργειά της και σύντομα η Γκρέις ξεκινά έρευνα για τον εντοπισμό αυτών των γυναικών. Έτσι θα ανακαλύψει ότι η βαλίτσα ανήκε στην Έλανορ Τριγκ, την αρχηγό ενός δικτύου μυστικών πρακτόρων που επιχειρούσαν κατά τη διάρκεια του πολέμου στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Ποιο μυστήριο καλύπτει την τύχη αυτής της ομάδας μυστικών πρακτόρων;
Ποιες ριψοκίνδυνες αποστολές ανέλαβαν;

Κατάφεραν να επιβιώσουν;

H έρευνα της Γκρέις θα ξεδιπλώσει μια συναρπαστική ιστορία συντροφικότητας και θάρρους, που στο επίκεντρό της βρίσκεται μια ομάδα γυναικών μυστικών πρακτόρων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Με ζωηρή πένα και εμπνευόμενη από πραγματικά γεγονότα, η συγγραφέας Παμ Τζενόφ φωτίζει τους απίστευτους ηρωισμούς των γενναίων γυναικών του πολέμου και υφαίνει μια αξιομνημόνευτη αφήγηση γεμάτη κινδύνους, βουτηγμένη στο μυστήριο και στην αγωνία.

 

«Κορίτσι Α»

Της Αμπιγκέιλ Ντιν

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Τιμή: 13,30 ευρώ

«Το Κορίτσι Α», απάντησε. «Το κορίτσι που απέδρασε. Αν κατάφερνε ένας από σας να ξεπεράσει ό,τι έγινε, αυτή θα ήσουν εσύ».
Η Λεξ Γκρέισι δε θέλει να σκέφτεται την οικογένειά της. Δε θέλει να σκέφτεται τα χρόνια που πέρασε στο Σπίτι του Τρόμου των γονιών της. Και δε θέλει να σκέφτεται τον εαυτό της ως το Κορίτσι Α: το κορίτσι που απέδρασε.

Όταν η μητέρα της πεθαίνει στη φυλακή και αφήνει στη Λεξ και στα αδέρφια της το οικογενειακό σπίτι, η νέα γυναίκα συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί πλέον να αποφεύγει το παρελθόν της. Μαζί με την αδερφή της, Ίβι, έχει σκοπό να μετατρέψει το Σπίτι του Τρόμου σε κάτι καλό. Αλλά πρώτα πρέπει να συμφιλιωθεί με τα έξι αδέρφια της και με τα χρόνια που μοιράστηκαν ως παιδιά.

Όμορφα γραμμένο και απίστευτα δυνατό, το ΚΟΡΙΤΣΙ Α είναι μια ιστορία λύτρωσης, τρόμου και αγάπης.

Αρχή φόρμας

 

«Οι μούσες της σιωπής»

Της Νικόλ-Άννας Μανιάτη

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Τιμή: 18,80 ευρώ

Τέσσερις νέες γυναίκες, άγνωστες μεταξύ τους, συναντήθηκαν. Μόνο για μερικές στιγμές!

Κάτι ανεξήγητα γνώριμο σκίρτησε μέσα τους, ένα ανεπαίσθητο τρέμουλο σαν τα βλέμματα αντάμωσαν, λες και μια ριπή παγωμένου αέρα τις διαπέρασε. Μια αδικαιολόγητη αίσθηση φευγαλέου φόβου, ένα ξάφνιασμα και μια αδιόρατη νοσταλγία τις τύλιξε. Ύστερα η καθεμία ακολούθησε τον δρόμο της, ενώ στον αέρα πλανιόταν αόρατη η σφραγίδα του πεπρωμένου!

Αθέατη στα μάτια των θνητών, η Μοίρα έπλεκε το υφαντό της. Η σαΐτα της χοροπηδούσε δίνοντας σχήμα, μορφή και σχέδια στο χαλί της ζωής τους. Δεν ήταν ικανοποιημένη και αποφάσισε να προσθέσει μια χρυσοκλωστή στην πορεία τους ξεχωριστά, σε διαφορετικό χρόνο, για να δώσει λίγο χρώμα στο υφαντό και στη ζωή των τεσσάρων γυναικών. Όμως η χρυσοκλωστή θα φέρει αβάσταχτο πόνο, θα αφήσει συντρίμμια και δυστυχία και απέραντη ερημιά στην ψυχή.

Όταν η Μοίρα μπλέξει τα νήματα μεταξύ τους, οι γυναίκες θα συναντηθούν και θα ανακαλύψουν με τρόμο πως ο υπαίτιος της δυστυχίας τους ήταν ο ίδιος άντρας. Η λίγη χαρά που πρόσφερε είχε βαρύ τίμημα... την καταστροφή τους.

Θα αποφασίσουν να τον εκδικηθούν...

Μα η Μοίρα έχει τα δικά της σχέδια, αποφασίζει αλλιώς!

Το βιβλίο αποτελεί επανέκδοση του ομώνυμου βιβλίου της συγγραφέως.

 

«Το ύψιλον της λύπης»

Της Α. Παπαδάκη-Σωτηριάδη

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Τιμή: 12,50 ευρώ

Η Αριάδνη κόβει τους ομφάλιους λώρους της ζωής της, και από την πόλη μετακομίζει σε ένα νησί του Αιγαίου, ψάχνοντας να κρατηθεί από ό,τι θυμίζει τον άντρα που ερωτεύτηκε. Μπροστά της ανοίγεται ένας άγνωστος κόσμος, γεμάτος ναυτικές παραδόσεις του περασμένου αιώνα και πρόσωπα που δεν υπάρχουν πια, ενώ θα έρθει αντιμέτωπη με ένα βαρύ μυστικό.

Κοίταζε ο μικρός Θεοδόσης τα πανιά να παίρνουν σχήμα σιγά - σιγά κι έβλεπε ένα άλλο πανί, χρώματος γαλανού, μεγάλο, τόσο που να μη χωρεί στη μικρή πλατεία, έβλεπε τους βιλιέρηδες να συνεννοούνται, να το μαζεύουν και να το μετακινούν στη μεγάλη πλατεία του Αγίου Δημητρίου, να το απλώνουν στο πλακόστρωτο και να γονατίζουν γύρω του όπως οι μαθητές στο σώμα του δασκάλου τους, κι όσοι περνούν να κοντοστέκονται και να λεν, τίνος είναι τούτα τα πανιά, είναι για το μπρίκι του καπετάν-Θεοδόση και τι χρώμα είναι τούτο, πού ξανακούστηκε πλεούμενο με γαλανά πανιά.

Μια ερωτική ιστορία τού σήμερα που σκοντάφτει σε μια ερωτική ιστορία του παρελθόντος. Μια ιστορία με το ένα πόδι στο παρόν και το άλλο στο παρελθόν, μια Αριάδνη είναι που κρατεί τον μίτο και μας οδηγεί προς τη λύτρωση, ώστε να πάψει το ύψιλον της λύπης να γεμίζει με δάκρυ, αφού ένα είναι το χρέος που μας δόθηκε: το φως.

 

«Ο άρχοντας της ζήλιας»

Του Jo Nesbo

Μετάφραση: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη

Εκδόσεις «Μεταίχμιο»

Τιμή: 16,60 ευρώ

ΠΟΘΟΣ. ΑΠΙΣΤΙΑ. ΖΗΛΙΑ.

Μια γυναίκα έχει συλλάβει το απόλυτο σχέδιο εκδίκησης απέναντι στον άντρα της που την απατάει με την καλύτερή της φίλη. Θα το ομολογήσει στον διπλανό της στη μοιραία πτήση της ζωής της. Ο αστυνόμος Νίκος Μπαλής, γνωστός ως «Άρχοντας της ζήλιας», αναλαμβάνει να διαλευκάνει τη μυστηριώδη εξαφάνιση ενός Γερμανού τουρίστα στην Κάλυμνο και να λυτρωθεί από το παρελθόν του.
ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΨΕΜΑΤΑ.

Πολύ μακριά, σε μια άλλη χώρα, ένας οδηγός ταξί βρίσκει το σκουλαρίκι της συζύγου του μέσα σε ένα αυτοκίνητο που ανήκει στον ιδιοκτήτη της εταιρείας στην οποία ο ίδιος εργάζεται. Πώς βρέθηκε εκεί; Ένας συγγραφέας αλλάζει ζωή και διεκδικεί τον έρωτά του χωρίς ενδοιασμούς.
ΟΛΕΘΡΙΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ.

Μια πρόσφυγας αποφασίζει να παίξει τον ρόλο της Ατρόπου ενώ ακόμη ζει με τα φαντάσματά της. Σε μια γειτονιά του Όσλο ένα πτώμα καταλήγει στα σκουπίδια. Ποια αμαρτία διέπραξε όσο ζούσε για να αξίζει ένα τέτοιο τέλος; Και κάπου αλλού η αυτοκτονία μιας πλούσιας κληρονόμου ίσως δεν είναι αυτό που φαίνεται. Ευθύνεται κάποιος από τους πρώην συντρόφους της για τον θάνατό της; Υπέφερε ή οι τελευταίες της στιγμές ήταν γλυκές;

Επτά ιστορίες που πραγματεύονται τα πιο δυνατά ανθρώπινα συναισθήματα και ισορροπούν στο μεταίχμιο φαντασίας και πραγματικότητας μέσα από την πένα του θρυλικού Jo Nesbo.

 

«Συνωμοσία της φωτιάς (Pocket)»

Του Stuart Neville

Μετάφραση: Βάσια Τζανακάρη

Ένας ψυχρός δολοφόνος σκορπά τον θάνατο στο Μπέλφαστ κλείνοντας τους ανοιχτούς λογαριασμούς ενός εκδικητικού γέρου. Καθώς ο επιθεωρητής Τζακ Λένον ακολουθεί τα ίχνη του, θα ξετυλίξει το κουβάρι μιας τρομερής συνωμοσίας, μιας συμπαιγνίας πολιτικών και αστυνομίας. Όσο, όμως, πλησιάζει στη διαλεύκανση των βίαιων δολοφονιών, τόσο οι προϊστάμενοί του τον αποτρέπουν να συνεχίσει. Ο επιθεωρητής Λένον δεν είναι σε καμιά περίπτωση διατεθειμένος να ακολουθήσει τις εντολές τους, καθώς κινδυνεύουν οι ζωές της πρώην αγαπημένης του και της κόρης τους. Στην απελπισία του, δεν θα διστάσει να συμμαχήσει με έναν καταζητούμενο, τον Τζέρι Φέγκαν, πρώην εκτελεστή του ΙΡΑ, ο οποίος προσπαθεί να ξεφύγει από το τρομερό παρελθόν του. Οι δυο τους θα επιδοθούν σε έναν αγώνα με τον χρόνο, καθώς οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ φίλων και εχθρών καταρρέουν. 

 

«ΟΝΟΡΙΟ. Τα ανομήματα ενός εγκληματία»

Του Στ. Παπατρέχα

Εκδόσεις «Κέδρος»

Τιμή: 12,50 ευρώ

Μεσαίωνας. Οι ισορροπίες ενός μοναστηριού διαταράσσονται από μια μοναχή, που φέρνει την αμαρτία. Μια δούκισσα βασανίζεται από τις ενοχές της και τιμωρείται μέσα από δαίμονες του ύπνου. Τσιγγάνοι στήνουν γλέντι και ξεγελούν ανυποψίαστους διαβάτες. Και ένας μυστηριώδης άνθρωπος παρών σε όλα εξαπατά τους πάντες γλιστρώντας ανάμεσά τους και καταργώντας κάθε νόμο.

Νόμοι, άγγελοι, δαίμονες, ψέματα και αλήθεια... Ο άνθρωπος του οποίου τη σκοτεινή ζωή μα και τον θάνατο θα δείτε έπαιξε με όλα αυτά. Και θα το ακούσετε κι εσείς από το στόμα άλλων προσώπων της ύπαρξης αυτής, ποια ήταν η ταυτότητά της και ποια η αλήθεια. Εάν υπάρχει αλήθεια...

Μια σκοτεινή μεσαιωνική ιστορία γεμάτη αγωνία, μυστήριο και ανατροπές. Ένα κείμενο που κινείται ανάμεσα στη θεατρική μαγεία και στον σκληρό ρεαλισμό. Ένα έργο για την αλήθεια, τον νόμο, την ηθική και την εξαπάτηση.

 

«Ο παλαιοπώλης της Μεσογείου»

Του Αλ. Κιτζιρη

Εκδόσεις «Κέδρος»

Τιμή: 15,00 ευρώ

Ο Πάνος είναι ιδιοκτήτης ενός παλαιοπωλείου στο Μπιτ Παζάρ της Θεσσαλονίκης. Οι μέρες του κυλούν μονότονα, χωρίς απρόοπτα, μέχρι τη στιγμή που παρουσιάζεται στο μαγαζί του ένας μυστηριώδης άντρας, ο οποίος του αναθέτει να βρει για εκείνον ένα οποιοδήποτε παλιό αντικείμενο που να είναι μοναδικό.

Από τότε μπαίνει σε μια περιπέτεια που ανατρέπει τη ζωή τη δική του και των γύρω του. Αποκτά ένα σπάνιο, πολύτιμο δαχτυλίδι που τον καλεί σε ένα παράξενο ταξίδι στον χρόνο και στον χώρο και τον οδηγεί στη Σμύρνη, στη Βηρυτό, στη Δαμασκό και στην Αλεξάνδρεια, όπου έρχεται σε επαφή με ανθρώπους που φαίνεται να γνωρίζουν γι' αυτό περισσότερα από όσα δείχνουν.

Μήπως πίσω από την αναζήτηση μιας σπάνιας αντίκας κρύβεται το κυνήγι της ευτυχίας; Αν ναι, μέχρι πού μπορεί να οδηγήσει κάποιον το πάθος για την απόκτησή της;

 

«Ένας άντρας που τον λένε Ούβε»

Του Φρ. Μπάκμαν

Μετάφραση: Γ. Μαθόπουλος

Τιμή: 15,00 ευρώ

Ο Ούβε είναι πενήντα εννέα χρονών και ζει μόνος. Έχει αυστηρές αρχές και μια ρουτίνα που δεν αλλάζει ποτέ. Κάθε μέρα επιθεωρεί τη γειτονιά και ελέγχει αν τηρούνται οι κανόνες που έχει ορίσει ο σύλλογος ιδιοκτητών ακινήτων. Οι γείτονες τον θεωρούν απρόσιτο, ψυχρό και ιδιότροπο. Ο κόσμος τον απογοητεύει διαρκώς, κι εκείνος δεν διστάζει να δείχνει τη δυσαρέσκειά του σε κάθε ευκαιρία.

Μια μέρα οι νέοι θορυβώδεις γείτονες της απέναντι μονοκατοικίας καταστρέφουν το γραμματοκιβώτιό του στην προσπάθειά τους να παρκάρουν ένα τρέιλερ. Κι έτσι αρχίζουν οι καβγάδες, αλλά και μια αναπάντεχη φιλία, που αλλάζει όχι μόνο τη ζωή του Ούβε αλλά και ολόκληρης της γειτονιάς.

Το πρώτο βιβλίο του Φρέντικ Μπάκμαν, με το οποίο έγινε παγκοσμίως γνωστός, κυκλοφορεί σε 43 χώρες και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. Μια αστεία, συγκινητική και βαθιά ανθρώπινη ιστορία για τη μοναξιά, τις δυσκολίες στις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά και την ανθρωπιά που μπορεί να κρύβεται εκεί που δεν το περιμένει κανείς.

.................................. ...........................

 

ΒΙΒΛΙΟκριτική

Γράφει η Ανθούλα Δανιήλ

Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός

 

Παναγιώτης Σκορδάς (Ιδέα, Συντονισμός, Επιμέλεια έκδοσης, Εισαγωγικό κείμενο, Σύνταξη Βιβλιογραφίας): Λεσβογραφίες του Αγώνα. Λογοτεχνικές & ιστορικές προσεγγίσεις στην παρουσία της Λέσβου στην Επανάσταση του 1821

Εκδόσεις Μύθος,

Μυτιλήνη 2021, σελ. 318

Οι «Λεσβογραφίες του Αγώνα» είναι μια πολύ σημαντική έκδοση και από άποψη ύλης -χαρτί, χρώματα, εκτύπωση, εικόνες- και από άποψη περιεχομένου. Εικοσιένα κείμενα, λογοτεχνικά και ιστορικά, μπαίνουν στον χορό των επετειακών και δηλώνουν το «παρών» στην επέτειο του μεγάλου γεγονότος.

Ισοδυναμία των ιστορικών με τα λογοτεχνικά κείμενα δεν υπάρχει. Ένα μόνο είναι το καθαρά ιστορικό, αυτό του Γιάννη Κωνσταντέλλη, με τίτλο «Δρόμοι της Επανάστασης» και τα υπόλοιπα είκοσι είναι λογοτεχνικά. Λογοτεχνικά, αλλά υφασμένα με ιστορία, με αλήθεια, με γεγονότα, τα οποία φαντάζουν μυθικά, όπως μυθικός φαντάζει και ο αγώνας τους. Όλοι οι πρωταγωνιστές είναι πραγματικοί αλλά και τυλιγμένοι με την αχλύ του μύθου που η ευκαιρία της επετείου επανέφερε στη μνήμη μας, ήρωες των οποίων το όνομα βρίσκεται στα αρχεία αλλά με τους οποίους δεν προλαβαίνει να ασχοληθεί η επίσημη ιστορία. Άλλωστε, η ιστορική αφήγηση είναι κυρίως οριζόντια και ευθύγραμμη: Γεγονός, τόπος και χρόνος, πρωταγωνιστές και αριθμοί. Η άλλη όμως, η λογοτεχνική, είναι κάθετη και ως τέτοια στέκεται και στα δευτερεύοντα πρόσωπα, τα αφανή, τα οποία με τη δράση τους συγκινούν περισσότερο και κινούν το ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη της ιστορίας.

Και αρχίζω από το άρτια τεκμηριωμένο εισαγωγικό κείμενο του Δρ. Παναγιώτη Στυλ. Σκορδά που είχε την ιδέα, τον συντονισμό και την επιμέλεια για τον τόμο που εξέδωσαν οι πάντα εξαιρετικές εκδόσεις «Μύθος». 

Στο κείμενο του Παναγιώτη Σκορδά βρίσκουμε τους λόγους για τους οποίους η Λέσβος ήταν δύσκολο να επαναστατήσει, λόγοι κυρίως γεωγραφικοί, οι οποίο συνεπάγονται πλήθος άλλων. Έτσι, αν και για την Λέσβο το 1912 είναι ορόσημο, οι Λέσβιοι έλαβαν μέρος στον αγώνα και υπάρχουν ακόμα απόγονοι αυτοπτών μαρτύρων από τις τουρκικές βιαιοπραγίες.

Από τους ιστορικούς, ο Γιάννης Κωνσταντέλλης παρουσιάζει συνοπτικά την ιστορία της Λέσβου, τα σημαντικότερα γεγονότα και τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν από την κατάκτηση μέχρι την απελευθέρωσή της. Ήτοι από την 1η Σεπτεμβρίου του 1462, όταν φθάνει ο οθωμανικός στόλος στη Μυτιλήνη και το νησί ερημώνεται από τον ακμαίο πληθυσμό του και μένουν πίσω οι χειρώνακτες που ζουν σε κατάσταση δουλοπαροίκων. Σε χφ της Αγιάσου μαθαίνουμε για το «αθλίως διάγειν», για «την μεγάλη πείνα εις τον κόσμον ώστε και πολλοί εκ πείνης απέθνησκον», για βιαιοπραγίες, εξανδραποδισμούς, εκπατρισμούς, εξωμοσίες, σφαγές αμάχων, αρπαγές περιουσιών, και άλλα πολλά, τα οποία έκαναν εντύπωση και στους ξένους περιηγητές. Η Λέσβος αναγεννιέται τον 19ο αιώνα.

Ο Παλαιολόγος Λεμονής -συνεργάτης του Αλέξανδρου Υψηλάντη- μαζί με τον αδελφό του Γεώργιο Λεμονή άρχισαν στο νησί το έργο της μύησης στη Φιλική Εταιρεία. Ο Λεμονής ταξίδεψε στη Ρωσία και ακολούθησε τον Υψηλάντη στο Δραγατσάνι. Μετά κατέβηκε στην Ελλάδα και συνέχισε την επαναστατική του δράση. Ο Κωνσταντέλλης θα αναφέρει όλες τις παραμέτρους που επηρέαζαν τη στάση των κατοίκων της Λέσβου, τους γεωστρατηγικούς λόγους που δυσκόλευαν την επανάσταση στο νησί. Ωστόσο, πολλοί δραστηριοποιήθηκαν, όπως ο Μητροπολίτης  Ιγνάτιος και  ο Ιερομόναχος  Βενιαμίν που ανέπτυξε εκπαιδευτική, εθνική και πολιτική δράση. Η μακρά ιστορία έληξε στις 8 Δεκεμβρίου του 1912, οπότε γέροι, γυναίκες και παιδιά πήγαν στο κοιμητήρι και όπως γράφει ο Στράτης Μυριβήλης-  αφού «χτύπησαν με την παλάμη το χορταριασμένο χώμα των τάφων, φώναξαν τρεις φορές: Ακούστε οι πεθαμένοι! ήρθε η Ελλάδα στο νησί!».  Με αυτά τα λόγια του κλείνει το κατατοπιστικότατο κείμενο του Γιάννη Κωσνταντέλλη, πρώτο στη σειρά και σημαντικότατο επιστημονικά.

«Σαν στιγμή σταλμένη από ένα χέρι», που λέει και ο Γιώργος Σεφέρης,  στιγμή που τα απίθανα μπορούν να συμβούν, στιγμή της συναισθηματικής και πνευματικής αλληλεγγύης, η Νατάσα Αβούρη έχει κυρίαρχη μορφή στο φόντο του κειμένου της τον Βενιαμίν τον Λέσβιο, περί ου ο λόγος στο προηγούμενο κείμενο του Γιάννη Κωνσταντέλλη. Η Αβούρη κάνει ζουμ στο πρόσωπο του Βενιαμίν, με το κείμενο της, τιτλοφορούμενο «Πανταχηκίνητον». Εκείνα που μας είπε ο ιστορικός, η ιστορικός της Τέχνης και λογοτέχνις με λεπτομέρειες μας αναλύει. Την προσωπικότητα του γέροντα πια Βενιαμίν που δεν εκτιμούν δυστυχώς, οι συμπολίτες του ου γαρ οίδασιν τι ποιούσι τον χλευάζουν, τον κοροϊδεύουν, τον περιφρονούν ως άθεο και αντίχριστο. Εκείνος όμως, παιδί του διαφωτισμού, τα υπομένει όλα. Πλάι του ζει μια δυστυχισμένη χήρα από τις Κυδωνίες, η Πανωραία Χατζηκώσταινα, που τον υπηρετεί κι εκείνος της μαθαίνει Σολωμό και Κάλβο, Ιλιάδα και Οδύσσεια. Ο ιερέας την ανακρίνει την ώρα της εξομολόγησης μήπως και μάθει κάτι εναντίον του Βενιαμίν. Ο Βενιαμίν φεύγει ήρεμος από τη ζωή αφήνοντας όλη την περιουσία του, τα ελάχιστα που είχε... Εκείνη, ένα δαχτυλίδι κι ένα γρόσι τα ρίχνει πρώτη στο πανέρι της εκκλησίας για τον αγώνα στο Μεσολόγγι, την ώρα που οι άλλοι που είχαν κοντοστέκονταν ή «τσιγκουνεύονταν», αυτή η «ζητιάνα», η «δούλα του άθεου», η «άπορη χήρα» που την αποκαλούσαν «Ψωροκώσταινα». Σαν την χήρα με τον οβολό του Ευαγγελίου, γιατί εκείνος που έχει πάθει γνωρίζει την ανάγκη του άλλου. Πανταχηκίνητον... το θεμελιώδες ρευστό στοιχείο της φυσικής του Βενιαμίν που οδηγεί στη μεταφυσική και με αυτό αναζητούσε τον Θεό, θεωρώντας τη μεταφυσική προέκταση της φυσικής. Σαν αυτό που απασχολούσε τον διανοούμενο να πέρασε στην Πανωραία,  δείχνοντας και διδάσκοντας ποιος είναι ο πραγματικά πλούσιος και πραγματικά πλούσιος είναι αυτός που έχει πλούτο ψυχής, το αόρατο εκείνο στοιχείο που συνδέει συναισθηματικά τους ανθρώπους.

Και πάλι μια χρυσή σύμπτωση. Η Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου επίσης κάνει ζουμ σε έναν από τους ήρωες του Λεσβιακού 1821. Πρόκειται για τον Παλαιολόγο Λεμονή, τον οποίο ανακαλύπτει στον προσωπικό της περίγυρο, μέσα από τα πρόσωπα που συναναστρέφεται στην «Οδό Μητρέλια». Γράφει για τους αγώνες, για τη μεγάλη σφαγή στις 27 Μαρτίου 1821, τους αγώνες τους, γι' αυτούς που φύγαν στα βουνά κι άλλοι για την Ελλάδα.

Ένα θαύμα γίνεται στο κείμενο του Μάκη Αξιώτη και πρόκειται για τους Αγίους που στήνουν χορό στην εκκλησία, με τον Αρχάγγελο σοβαρό στην τοιχογραφία του και τον ιερέα που τους ενημερώνει ότι «το γένος έφτασε την ανασαμιά της λευτεριάς στην άκρη του νησιού μας», ο Παπανικολής «λαμπάδιασε και βούλιαξε μια τούρκικη ναυαρχίδα, ένα δίκροτο, ένα κινούμενο όρος!» κι εκείνη σκύλιασαν και σκότωσαν,   «μαγάρισαν και μια βρύση με το αίμα  τους».

«Το γιλέκο και ο λαβύρινθος της ιστορίας» είναι ο τίτλος του κειμένου του Στρατή Γιαννίκου, ο οποίος ανακάλυψε στο σεντούκι του σπιτιού το «γιλέκο» που παραδίδεται από τον πατέρα στο γιο, στον εγγονό, σαν φυλαχτό. Ποτισμένο από το αίμα στο Τζουλούσι του Αϊβαλιού, μετά της Τρίπολης. Όταν ο παππούς που το φορούσε γύρισε από τη στεριανή Ελλάδα ήταν βίαιος κι απόμακρος... Τι να είδαν τα μάτια του άραγε... 

Οι Λεσβογραφίες συνεχίζονται με τους «Δυο καημούς» του Αντώνη Δουκέλλη, με τον Στρατή που χάνοντας τη μια αγάπη του ξεκίνησε για το Μοριά και θα πάλευε για τον άλλο.

Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης γράφει το κείμενο «Δημήτριος Παπανικολής», ο Γιώργος Καμβυσέλλης το «Μια σκιά γλιστρά στον όρμο», ο Γιώργος Καρτέρης το «Για να είσαι Βασλές», η Συμώνη Κατραμίδου το κείμενο «Η Γλαύκη και ο μπουρλοτιέρης του 1821» με εικόνες του Δημήτρη Καραπιπέρη, η Αναστασία Κατσούρη «Η θυσία για την Πίστη και την Πατρίδα», ο Γιώργος Βρασ. Λαγουμίδης «Το Πλωμάρι του 1821. Μια ιστορία σαν παραμύθι», ο Ξενοφών Μαυραγάνης «Ο δεύτερος θάνατος του Βενιαμίν» (Ο Βενιαμίν πάλι), ο Στρατής Μολίνος «Ο πατριώτης Γεωργάκης Γρημάνης», ο Νίκος  Παπαδέλλης «Πειραματικές επιδρομές στην Πέτρα επί Τουρκοκρατίας», ο Κώστας Πολυπαθέλλης «Το ερημονήσι», ο Τζανετής Σταυράκης το «Ο Γιάννης ο Μπίντελης», η Μαρίτα Στεφανέλλη «Ο ψίθυρος της λευτεριάς», η Ειρήνη Τρουμπούνη-Βεκρή «Όταν ερωτεύτηκε ο Μιλτιάδης Μαΐστρος», ο Γιάννης Χατζηβασιλείου «Ο εύελπις φυγάς» και ο τόμος κλείνει με την προτεινόμενη Ενδεικτική Βιβλιογραφία.

Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείμενα όλα είναι πρωτότυπα, γραμμένα ειδικά για τη συγκεκριμένη περίσταση την παρουσία της Λέσβου στην Επανάσταση του 1821, τα οποία παρά την όποια μυθοπλαστική επεξεργασία το επαναλαμβάνουμε- έχουν ήρωες αληθινούς και αναφέροντα σε αληθινά γεγονότα.

Πρέπει ακόμη να επισημανθεί ιδιαιτέρως η σημαντικότατη εκπροσώπηση σπουδαίων ζωγράφων που εμπνεύστηκαν από τον Αγώνα και τα έργα τους κοσμούν τις σελίδες του βιβλίου, δημιουργώντας το εικαστικό ανάλογο των αναφερομένων στα κείμενα.

Το εξώφυλλο κοσμεί Λιθογραφία χαραγμένη από τον Ν. Κατσαρό σε σχέδιο του ίδιου, και το οπισθόφυλλο ακουαρέλα του J.O.J. «Mytiline capital of Lesvos 1838», από τη συλλογή του Παναγιώτη Σκορδά.

Οι «Λεσβογραφίες» είναι ένας τόμος που τιμά τη Λέσβο και την μεγάλη μας επέτειο, τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Συγχαίρουμε όλους τους συντελεστές για την αξιοθαύμαστη αυτή έκδοση.

 

Βιβλιοπαρουσίαση

«Ο φυτικός πλούτος της Λήμνου - Πηγή ευημερίας για την τοπική κοινωνία»

Αποτέλεσμα μιας μακράς και δημιουργικής δουλειάς με άξονα τον θησαυρό της Λημνιακής παραδοσιακής γεωργίας που στηρίζει επί χιλιετίες την ανάπτυξη του τόπου, διαμορφώνοντας το μοναδικό του τοπίο και δημιουργώντας μια βαθιά, ζώσα άυλη κληρονομιά.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 2 Οκτωβρίου στις 18.30 στον προαύλιο χώρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Πορτιανού.