Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δημιούργησε νέες προκλήσεις, τη στιγμή ακριβώς που η Ένωση ανέκαμπτε από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας.

Η χρονική επιλογή της Ρωσίας να εισβάλει κατά ενός ανεξάρτητου κράτους ακριβώς δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και τις ολέθριες συνέπειες στην ευρωπαϊκή οικονομία, μπορεί και να μην είναι τυχαία. Αυτό, όμως, δεν είναι παρά μία εικασία.

Η πραγματικότητα, με την εκτόξευση της τιμής του ρεύματος και τον ρωσικό εκβιασμό για την παροχή φυσικού αερίου είναι το αποτέλεσμα αυτής της βάρβαρης εισβολής, που πέρα απ' όλα τα άλλα δηλ. την αναδιάταξη του ευρωπαϊκού χάρτη και των συνόρων, απειλεί να παγώσει την ευρωπαϊκή Ήπειρο τον ερχόμενο χειμώνα.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρώπη είναι αναγκασμένη να πάρει μέτρα προκειμένου να προστατευθούν οι λαοί της.   

Οι πιέσεις στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων είναι ανοδικές, και προκαλούν νέες διαταραχές του εφοδιασμού την ίδια στιγμή που ο πόλεμος επιδεινώνει τις προϋπάρχουσες αντιξοότητες για την ανάπτυξη, οι οποίες, σύμφωνα με προηγούμενες εκτιμήσεις, αναμενόταν να υποχωρήσουν.

Ωστόσο, όπως αναφέρουν τα στοιχεία της ΕΕ, η επαναλειτουργία υπηρεσιών έντασης επαφής μετά την πανδημία, η ισχυρή και ακόμη βελτιούμενη αγορά εργασίας, η μικρότερη συσσώρευση αποταμιεύσεων και τα δημοσιονομικά μέτρα για την αντιστάθμιση των αυξανόμενων τιμών της ενέργειας αναμένεται να στηρίξουν την ιδιωτική κατανάλωση.

Οι επενδύσεις αναμένεται σύμφωνα με τις προβλέψεις, να επωφεληθούν από την πλήρη ανάπτυξη του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και την εφαρμογή του συνοδευτικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων.

Πάραυτα, θα έλεγα εγώ, η αγωνία κορυφώνεται, καθώς η πίεση από ένα σημείο και μετά μπορεί να γίνει αφόρητη, και τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά ενδέχεται να περιέλθουν σε πολύ δύσκολη θέση.

Προβλέψεις για το ΑΕΠ

Σύμφωνα με τις κοινοτικές προβλέψεις, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ τόσο στην ΕΕ, όσο και στη ζώνη του ευρώ, αναμένεται να ανέλθει σε 2,7% το 2022 και σε 2,3% το 2023, από 4,0% και 2,8% (2,7% στη ζώνη του ευρώ), αντίστοιχα, στις χειμερινές ενδιάμεσες προβλέψεις 2022.

Η αναθεώρηση προς τα κάτω για το 2022, όπως αναφέρεται, πρέπει να εκτιμηθεί στο πλαίσιο της δυναμικής της ανάπτυξης της οικονομίας που σημειώθηκε την άνοιξη και το καλοκαίρι του περασμένου έτους, η οποία προσθέτει περίπου 2 εκατοστιαίες μονάδες στον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης για το τρέχον έτος. Η αύξηση της παραγωγής εντός του έτους μειώθηκε από 2,1% σε μόλις 0,8%.

Τιμές ενεργειακών προϊόντων

Το κύριο πλήγμα για την παγκόσμια οικονομία και τις οικονομίες της ΕΕ προέρχεται, όπως αναφέρουν τα στοιχεία της Κομισιόν, από τις τιμές των βασικών ενεργειακών προϊόντων. Μολονότι είχαν ήδη αυξηθεί σημαντικά πριν από τον πόλεμο, σε σχέση με τα χαμηλά επίπεδα που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η αβεβαιότητα σχετικά με τις αλυσίδες εφοδιασμού άσκησε ανοδικές πιέσεις στις τιμές, αυξάνοντας παράλληλα την αστάθειά τους. Αυτό ισχύει για τα τρόφιμα και άλλα βασικά αγαθά και υπηρεσίες, ενώ παρατηρείται μείωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών.

Οι διαταραχές της εφοδιαστικής και της αλυσίδας εφοδιασμού που προκαλούνται από τον πόλεμο, καθώς και η αύξηση του κόστους των εισροών για ευρύ φάσμα πρώτων υλών, επιτείνουν τις διαταραχές του παγκόσμιου εμπορίου που προκαλούνται από τα δραστικά μέτρα ανάσχεσης της νόσου COVID-19 που εξακολουθούν να εφαρμόζονται σε τμήματα της Κίνας, τα οποία επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγή.

Τιμές ενέργειας & υψηλός πληθωρισμός

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν, ο πληθωρισμός, από 4,6% σε ετήσια βάση το τελευταίο τρίμηνο του 2021 αυξήθηκε σε 6,1% το πρώτο τρίμηνο του 2022. Ο ονομαστικός πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε σε 7,5% τον Απρίλιο, το υψηλότερο ποσοστό στην ιστορία της νομισματικής ένωσης.

Ο πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να ανέλθει σε 6,1% το 2022 και να υποχωρήσει σε 2,7% το 2023. Για το 2022 συνολικά, αυτό αντιπροσωπεύει σημαντική αναθεώρηση προς τα πάνω σε σύγκριση με τις χειμερινές ενδιάμεσες προβλέψεις 2022 (3,5%).

Ο πληθωρισμός αναμένεται να κορυφωθεί στο 6,9% το β' τρίμηνο του τρέχοντος έτους και να μειωθεί σταδιακά στη συνέχεια. Για την ΕΕ, ο πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί από 2,9% το 2021 σε 6,8% το 2022 και να μειωθεί στο 3,2% το 2023. Ο μέσος δομικός πληθωρισμός προβλέπεται να υπερβεί το 3% το 2022 και το 2023 τόσο στην ΕΕ όσο και στη ζώνη του ευρώ.

Παρά το κόστος των μέτρων για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών ενέργειας και για τη στήριξη των ατόμων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία, το συνολικό δημόσιο έλλειμμα στην ΕΕ αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω το 2022 και το 2023, καθώς εξακολουθεί η απόσυρση των προσωρινών μέτρων στήριξης για τη νόσο COVID-19.

Από 4,7% του ΑΕΠ το 2021, το έλλειμμα στην ΕΕ προβλέπεται να μειωθεί στο 3,6% του ΑΕΠ το 2022 και στο 2,5% το 2023 (3,7% και 2,5% στη ζώνη του ευρώ).

Εξάρτηση & αβεβαιότητα από την εξέλιξη του πολέμου

Οι κίνδυνοι για τις προβλέψεις όσον αφορά την οικονομική δραστηριότητα και τον πληθωρισμό εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη του πολέμου, και ιδίως από τον αντίκτυπό του στις αγορές ενέργειας, αναφέρεται στην σχετική κοινοτική πρόβλεψη.

Δεδομένης της υψηλής αβεβαιότητας, η βασική πρόβλεψη συνοδεύεται από ανάλυση σεναρίων βάσει μοντέλων, η οποία προσομοιώνει τον αντίκτυπο των υψηλότερων τιμών των βασικών ενεργειακών προϊόντων, καθώς και την άμεση μείωση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο από τη Ρωσία.

Σ' αυτό το δυσμενέστερο σενάριο, οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ θα ήταν περίπου 2,5 και 1 εκατοστιαίες μονάδες χαμηλότεροι από το βασικό σενάριο των προβλέψεων για το 2022 και το 2023, αντίστοιχα, ενώ ο πληθωρισμός θα αυξανόταν κατά 3 εκατοστιαίες μονάδες το 2022 και κατά περισσότερο από 1 το 2023, πάνω από την βασική πρόβλεψη.

Πέραν αυτών των δυνητικών διαταραχών στον ενεργειακό εφοδιασμό, τα χειρότερα από τα αναμενόμενα προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού και οι περαιτέρω αυξήσεις των τιμών των βασικών εμπορευμάτων πέραν της ενέργειας, ιδίως των ειδών διατροφής, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πρόσθετες καθοδικές πιέσεις στην ανάπτυξη και σε ανοδικές πιέσεις στις τιμές. Τέλος, μεγαλύτερες από τις αναμενόμενες έμμεσες επιπτώσεις έναντι ενός εισαγομένου πληθωριστικού κλυδωνισμού θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο στάσιμου πληθωρισμού.