Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Από πόσες και πόσες βιογραφίες να μην διδαχθείς γύρω από το πώς αντιμετώπιζαν τις ζωτικές δυσκολίες άνθρωποι παρελθοντικών εποχών, που ούτε τα μέσα είχαν, ούτε και τις δυνατότητες να ανταπεξέλθουν στα δεινά της εποχής; Πώς να μην θαυμάσει κανείς το θάρρος των αντιφρονούντων και των μεγάλων συγγραφέων σε αυταρχικά κράτη που θυσιάστηκαν για να μπορεί ο καθένας σήμερα να εκφράζει σχετικά ελεύθερα την άποψή του;

Βέβαια τα αυταρχικά κράτη για τα οποία αναφέρομαι, ζουν και βασιλεύουν, με τον μεγάλο κίνδυνο δημιουργίας ενός μεγάλου τόξου από τις γνωστές άγνωστες χώρες που τείνουν να καταπιούν ολόκληρη την Ευρώπη.

Εκατομμύρια άνθρωποι δεν τολμούν να εκφραστούν, για παράδειγμα, στην Ρωσία, την Κίνα, την Βόρειο Κορέα, το Ιράν και την Σαουδική Αραβία και άλλα τόσα δεν δύνανται να αντισταθούν στον νεοσυντηρητισμό της Δύσης. Την ίδια στιγμή που η λεγόμενη κλιματική αλλαγή αντιμετωπίζεται σπασμωδικά από τους δήθεν πολιτισμένους, εκεί που οι πολυεθνικές έχουν εμφανίσει στην ατζέντα τους για τους γνωστούς λόγους την περιβαλλοντική ευαισθησία, εκεί που το όποιο ενδιαφέρον για το περιβάλλον λογίζεται ως αντίσταση κατά της Αρχής, σε όλους αυτούς τους τόπους δεν υπάρχει πλέον άγρια ζωή. Ή αν υπάρχει, παλεύει να επιζήσει. 

Πώς λοιπόν, να μην γυρίσεις το χρόνο πίσω όχι από παρελθοντική λαγνεία αλλά από μορφωτικό και κυρίως παιδειακό οίστρο πώς να μην θαυμάσεις τους αγώνες για μια καλύτερη, αλλά πάνω απ' όλα ποιοτική ζωή από ανθρώπους που ούτε τα μέσα επικοινωνίας διέθεταν ούτε την τεχνολογία, για να περιγράψουν το μέγεθος της καταστροφής στην κοινωνία και την φύση; Μερικές φορές ο χρόνος παίζει περίεργα παιχνίδια. Πάνω απ' όλα, όμως, διδάσκει. Το χρειάζεται κανείς αυτό για το αύριο.   

Διδάσκεται ο σημερινός άνθρωπος, αρκεί να ξεκολλήσει από την αφθονία, αρκεί να πιστέψει πως δεν είναι όλος ο πλανήτης όπως ο Δυτικός κόσμος με την τεχνητή ευημερία και επικοινωνία, ούτε πως υπάρχουν μόνο δικτατορίες ως αντίβαρο στις ψευδο-δημοκρατίες, πως με λίγα λόγια υφίσταται ένα μόνιμο αδιέξοδο σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής.

Και διδάσκομαι σημαίνει ότι δίνω το δικαίωμα στον εαυτό μου να σκεφθεί αλλιώς και να εξακολουθεί να επιθυμεί πέραν των τεχνητών διλημμάτων και προφανών ζωτικών δυσκολιών. Εξακολουθούν, θέλω να πω, και υπάρχουν γενναίοι άνθρωποι στο Καζακστάν, στην Λευκορωσία, την ίδια την Ρωσία, την Κίνα, εκεί όπου το απαγορευμένο ισχύει για όλα τα επίπεδα της προσωπικής ζωής αλλά και σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, όπου ο ρατσισμός και η ακροδεξιά ρητορική ελέω Τραμπ, που από «αστεία καρικατούρα»  έγινε δημόσιος κίνδυνος μετά τα γεγονότα του Καπιτωλίου ή τις θέσεις του για τα εμβόλια -μηδέ της προσέγγισής του με τον παράφρονα Πούτιν εξαιρουμένης- τείνει να θεωρείται εφιαλτικό όνειρο για τον δημοκρατικά σκεπτόμενο άνθρωπο.

Χρειάζεται λοιπόν, μια μικρή επιστροφή στο παρελθόν, όχι τόσο για να τονιστούν και πάλι οι ιστορικοί αγώνες των λαών, όσο για να ανιχνευθεί και πάλι το θάρρος και η γενναιότητα όλων αυτών των ανθρώπων που δεν φοβήθηκαν ούτε το τοίχος του Βερολίνου, ούτε τα ρωσικά τανκς στην Ουγγαρία και την Τσεχοσλοβακία το 56 και το 68, ούτε, όμως και τα αμερικανικά στρατεύματα στο Βιετνάμ και αλλού.

Οι βιογραφίες όσων αναφέρομαι είναι άκρως σημαντικές και λειτουργούν ως ορόσημο, ως παράδειγμα για τον σημερινό πολίτη που ενίοτε αισθάνεται ανυπεράσπιστος μπροστά σε απρόσμενες καταστάσεις, αν και πολύ αμφιβάλλω ότι υπάρχουν σήμερα άνθρωποι που δεν περιμένουν το χειρότερο.

Αν ψάξει κανείς με επιμέλεια, θα δει πίσω από τα γεγονότα ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται μετά από δεκαετίες και πως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο οι άνθρωποι αναζητούν την ποιότητα και την αξία στη ζωή τους.

Πολύτιμος βοηθός σε τούτη τη νέα αναμέτρηση, όπου την αρχή νομοτελειακά την κάνουν πάντα κάποιοι λίγοι, είναι και πάλι οι βιογραφίες ή τα έργα και ημέρες των διαβιούντων στο πρώην δυτικό και ανατολικό μπλοκ.

Ξεσκονίζουμε την ιστορία και διδασκόμαστε. Γιατί «γηράσκω αεί διδασκόμενος» δεν σημαίνει «αναπολώ ρομαντικά την νιότη» αλλά παραμένω νέος στην ψυχή και έτοιμος για δράση. Μπορεί να είναι τελικά και αυτό το νόημα του επαναστατημένου ανθρώπου, που τόσο επιμελώς ανέφεραν στα βιβλία τους επιφανείς στοχαστές του παρελθόντος.