Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Βουνά χιλιοτραγουδισμένα, γεμάτα εκπλήξεις και ομορφιές. Βουνά που αποτέλεσαν και αποτελούν την βάση πολλών ποιημάτων, αλλά και περιπετειωδών εξορμήσεων από ανθρώπους που εξακολουθούν και επιμένουν να αγαπούν και να σέβονται την φύση.

Στις 11 Δεκεμβρίου, η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) γιόρτασε τη Διεθνή Ημέρα Βουνών. Η ημέρα αυτή θεσπίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 2003. Η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης είναι η παλιότερη περιβαλλοντική Μη Κυβερνητική Οργάνωση πανελλαδικής εμβέλειας, η οποία ιδρύθηκε το 1951 από προσωπικότητες των Γραμμάτων και Επιστημών και έκτοτε εργάζεται αδιάλειπτα για την προστασία της φύσης στην Ελλάδα. Η ΕΕΠΦ έχει ευρύ φάσμα δράσεων, όπως: προγράμματα διατήρησης και προστασίας της φύσης, περιβαλλοντική εκπαίδευση, αειφορική διαχείρισηακτών και ξενοδοχείων με τα Προγράμματα «Γαλάζια Σημαία» και «Green Key», ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.

Η φετινή Ημέρα Βουνών ήταν αφιερωμένη από τα Ηνωμένα Έθνη στις πολιτιστικές αξίες των βουνών. Γιατί πράγματι, οι ορεινοί όγκοι είναι κιβωτοί και φύσης και πολιτισμού. Ξεχωρίζουν για την πλούσια βιοποικιλότητα και προσφέρουν στον άνθρωπο πολύτιμους φυσικούς πόρους, συχνά, όμως, έχουν ταυτόχρονα ιδιαίτερη πνευματική ή θρησκευτική σημασία, ενώ πρόσφεραν καταφύγιο σε δύσκολους καιρούς και συνέβαλαν στην διαμόρφωση κοινοτήτων και πολιτισμών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Τα βουνά της Ελλάδας

Η Ελλάδα είναι η 5η ορεινότερη χώρα της Ευρώπης και τα βουνά της είναι ιδιαίτερα πλούσια σε φυσικές και πολιτιστικές αξίες. Κάποια έχουν παγκόσμια ακτινοβολία, όπως ο Όλυμπος, ο Παρνασσός και ο Άθως. Άλλα είναι λιγότερα γνωστά, έχουν, όμως, υπάρξει πρωταγωνιστές της παλιάς ή νεότερης ιστορίας και είναι πολύτιμα για το βιοπορισμό των γύρω κοινοτήτων τους.

Η Οίτη και το Καλλίδρομο στην Στερεά Ελλάδα είναι δύο τέτοια βουνά. Εκτός από τη σημαντική χλωρίδα και πανίδα που φιλοξενούν, είναι συνδεδεμένα και με τη μυθολογία (στην Οίτη σύμφωνα με τη μυθολογία πέθανε ο Ηρακλής) και με ιστορικά γεγονότα (μάχη Θερμοπυλών, ανατίναξη γέφυρας Γοργοποτάμου).

Η ΕΕΠΦ υλοποιεί, εδώ και 4 χρόνια, ένα μεγάλο έργο LIFE στα δύο αυτά βουνά. Το έργο LIFE11 NAT GR/1014, με τίτλο «Διατήρηση Δασών και Δασικών Ανοιγμάτων Προτεραιότητας στον Εθνικό Δρυμό Οίτης και στο Όρος Καλλίδρομο της Στερεάς Ελλάδας» και ακρωνύμιο ForOpenForests,  στοχεύει στην εφαρμογή διαχειριστικών πρακτικών που θα συμβάλουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας που επηρεάζεται αρνητικά από την επέκταση των δασών. Το έργο ForOpenForests, το οποίο χρηματοδοτείται κατά 75% από την Κομισιόν (πρόγραμμα LIFE+), και συγχρηματοδοτείται από τους δικαιούχους και με συνεισφορά του Δήμου Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου και του Πράσινου Ταμείου, έχει ήδη προσφέρει σημαντική επιστημονική γνώση για τα είδη της περιοχής: Εντόπισε οικότοπους προτεραιότητας σε νέες θέσεις. Ανάμεσα στα άλλα, μελέτησε τη Βερονίκη της Οίτης - σπανιότατο ενδημικό αγριολούλουδο - η οποία βρίσκεται από όλο τον κόσμο μόνο σε λίγα τετραγωνικά μέτρα γης στην Οίτη και στόχευσε στα δάση με μαλόκεδρα (βουνοκυπάρισσα). Επιβεβαίωσε επίσης, την παρουσία της αρκούδας στο νοτιότερο σημείο εξάπλωσής της σε Ελλάδα και Ευρώπη, αλλά και σπάνιων πουλιών, όπως του Αιγωλιού, ο οποίος έχει ελάχιστες καταγραφές στην Ελλάδα, τρία είδη δρυοκολάπτη και της Πετροπέρδικας. Παράλληλα, σχεδιάζει και δημιουργεί υποδομές για την ενημέρωση, πληροφόρηση και διαχείριση των επισκεπτών σε Οίτη και Καλλίδρομο και υποστηρίζει τους τοπικούς παραγωγούς (κτηνοτρόφους, μελισσοκόμους).

Την σημερινή εποχή, τείνουμε να ξεχνάμε ότι τα βουνά είναι σημαντικές νησίδες βιοποικιλότητας που έχουν περισώσει σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας αλλά και έχουν κατά καιρούς θρέψει και προστατεύσει και τους ανθρώπους. Έχουμε επιπλέον λησμονήσει, ότι τα βουνά αποτελούν πνεύμονα άγριας ζωής, που τόσο απαραίτητη είναι για την διατήρηση του οικοσυστήματος. Αυτού του είδους η λήθη έχει επιφέρει πολλά άσχημα αποτελέσματα στην διαχείριση της βιοποικιλότητας.

Το έργο LIFE ForOpenForests της Οίτης και του Καλλίδρομου είναι μια μικρή προσπάθεια για την προστασία και την ανάδειξη αυτής της κληρονομιάς.

Να σημειωθεί ότι το Πρόγραμμα LIFE είναι το χρηματοδοτικό εργαλείο της Κομισιόν για την υποστήριξη έργων προστασίας της φύσης και του περιβάλλοντος και για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.