Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Την τραγική κατάσταση που επικρατεί στην Ρωσία με την λογοκρισία και τις διώξεις κατά των δημοσιογράφων και αντιφρονούντων καταγγέλλουν πολλές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στην χώρα για την οποία μιλάμε, η ηγεσία της οποίας (πολιτική στρατιωτική) έχει διαπράξει εδώ και περίπου ένα μήνα σοβαρότατες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ουκρανία που ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου, επικρατεί ο νόμος της σιωπής και η καταστολή φτάνει σε τέτοιο σημείο, που κανείς πλέον δεν μπορεί να εκφράσει ελεύθερα την γνώμη του.

Η κατάσταση αυτή, ενώ στιγματίζεται από πολλές ευρωπαϊκές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εντούτοις αυτές δεν επαρκούν για να σχηματίσουν αυτή την ιδιαίτερα σκοτεινή εικόνα σε πολλούς από τους πολίτες ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών και ιδιαίτερα στα Βαλκάνια. Ανάμεσα στις χώρες αυτές είναι η Ελλάδα, όπου πολλοί χρήστες των social media προβαίνουν σε προκλητικές αναρτήσεις που θίγουν την περηφάνια και την υπόληψη ενός ολόκληρου λαού, εν προκειμένω του ουκρανικού.

Ας δούμε λοιπόν, σήμερα πώς και με ποιο τρόπο η πολιτική ηγεσία της Ρωσίας και οι δυνάμεις ασφαλείας της χώρας προβαίνουν στην φίμωση κάθε αντίθετης φωνής, επιβάλλοντας ουσιαστικά το νόμο της σιωπής, ώστε να αποφευχθεί η εσωτερική κρίση λόγω αυτής ακριβώς της βάναυσης εισβολής κατά ενός ανεξάρτητου κράτους. 

Οι παρακάτω πληροφορίες παρέχονται από την οργάνωση Human Rights Watch (Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων).

Οι νόμοι απαγόρευσης

Η Ρωσία, λοιπόν, ψήφισε δύο νόμους που τέθηκαν σε ισχύ στις 4 Μαρτίου, οι οποίοι ποινικοποιούν την ανεξάρτητη πολεμική δημοσιογραφία - ανταπόκριση και τις διαμαρτυρίες κατά του πολέμου, που επισύρουν ποινές φυλάκισης έως και 15 ετών.

Σύμφωνα με τους νόμους αυτούς, είναι πλέον παράνομο να διαδίδει κανείς "ψευδείς ειδήσεις" για τον ρωσικό στρατό, να ζητά τον τερματισμό της ανάπτυξής του στην Ουκρανία ή να υποστηρίζει κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

"Αυτοί οι νέοι νόμοι αποτελούν μέρος των αδίστακτων προσπαθειών της Ρωσίας να καταστείλει κάθε διαφωνία και να διασφαλίσει ότι ο πληθυσμός δεν θα έχει πρόσβαση σε πληροφορίες που έρχονται σε αντίθεση με την εκδοχή του Κρεμλίνου για την εισβολή στην Ουκρανία", δήλωσε ο Hugh Williamson, διευθυντής του τμήματος Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Οι δύο νόμοι προωθήθηκαν με ταχείες διαδικασίες στο κοινοβούλιο στις 4 Μαρτίου και εγκρίθηκαν ομόφωνα και από τα δύο σώματα. Ο Πούτιν τις υπέγραψε και τις έθεσε σε ισχύ την ίδια ημέρα.

Με τους νόμους αυτούς, κάθε αναφορά στον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας - Ουκρανίας υπόκειται σε αυστηρή λογοκρισία, με τις ρωσικές αρχές να απαγορεύουν να αποκαλείται "πόλεμος" ή "εισβολή". Ωστόσο, οι νόμοι δεν περιορίζονται μόνο στον τρέχοντα πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά ισχύουν για κάθε επιχείρηση στην οποία συμμετέχουν ρωσικές δυνάμεις, όπως στο πλαίσιο της περιφερειακής στρατιωτικής συμμαχίας, του Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ).

Υπάρχει επίσης, ο κίνδυνος ο νόμος αυτός να εφαρμοστεί αναδρομικά. Οι ρωσικές αρχές κατηγορούν συστηματικά ανθρώπους για εξτρεμισμό ή συμμετοχή σε "ανεπιθύμητες οργανώσεις" με βάση αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έγιναν τα χρόνια πριν από την απαγόρευση των ομάδων αυτών.

Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 2021, δικαστήριο καταδίκασε τον Ιgor Kaljapin, πρόεδρο της Ρωσικής Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων, για "διάδοση υλικού" μιας "ανεπιθύμητης" ξένης οργάνωσης.

Το υλικό αυτό, όπως αναφέρει η Human Rights Watch, ήταν ένα άρθρο στην ιστοσελίδα της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων, το οποίο ανέφερε ότι η τσεχική ανθρωπιστική οργάνωση People in Need είχε βραβεύσει τον Kaljapin για το έργο του στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η οργάνωση εντάχθηκε τελικά στον κατάλογο των "ανεπιθύμητων" οργανώσεων το 2019, δύο χρόνια μετά τη δημοσίευση του άρθρου από την οργάνωση του Kaljapin. Αλλά ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, ο νόμος εφαρμόστηκε, με τις ρωσικές αρχές επιβολής του νόμου και τα δικαστήρια να ερμηνεύουν την συνεισφορά ως "συνεχιζόμενη παραβίαση".

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κάλεσε όλες τις κυβερνήσεις να αρνηθούν μελλοντικά αιτήματα έκδοσης Ρώσων υπηκόων για εγκλήματα βάσει αυτών των νόμων, καθώς αυτό θα οδηγούσε σε παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του εκδιδόμενου προσώπου και θα παραβίαζε τις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις του κράτους.

Έφοδος σε εφημερίδες

Στις 5 Μαρτίου, η ρωσική αστυνομία πραγματοποίησε έφοδο στα γραφεία της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας "Pskovskaya Gubernia" και του τοπικού παραρτήματος του αντιπολιτευόμενου κόμματος "Yabloko" στο Pfskov της δυτικής Ρωσίας, κατηγορώντας τους ότι δήθεν "δυσφημούν τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις".

Η αστυνομία προφανώς έκανε την έφοδο μετά από πληροφορία ενός κατοίκου της περιοχής, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι έλαβε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα στις 28 Φεβρουαρίου με εκκλήσεις για συμμετοχή σε αντιπολεμικές διαδηλώσεις.

Κάποιοι πάντως, που έχουν δει το email επισημαίνουν ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι το email προέρχεται πράγματι από την εφημερίδα ή το κόμμα της αντιπολίτευσης.

Ωστόσο, ο Lev Schlossberg, ο οποίος είναι ταυτόχρονα εκδότης της εφημερίδας (και πρώην αρχισυντάκτης) και ηγέτης του τοπικού κόμματος Jabloko, έχει πράγματι μιλήσει ξεκάθαρα κατά της εισβολής στην Ουκρανία και κατά του πολέμου και είναι ένας από τους διοργανωτές της αντιπολεμικής διαδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στην πόλη.

Επομένως, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η αστυνομία χρησιμοποίησε το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της 28ης Φεβρουαρίου ως πρόσχημα για να στοχοποιήσει το Schlossberg και τα ιδρύματα που συνδέονται με αυτό.

Απόσυρση των ξένων ΜΜΕ

Εν αναμονή της ψήφισης των δρακόντειων νόμων, μια σειρά ξένων μέσων ενημέρωσης αποσύρθηκαν από τη Ρωσία.

Την ίδια στιγμή, τουλάχιστον δύο ανεξάρτητα ρωσικά μέσα ενημέρωσης αποφάσισαν να διαγράψουν όλες τις προηγούμενες αναρτήσεις τους σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτό εγείρει φόβους ότι εκατομμύρια άνθρωποι στη Ρωσία μπορεί επίσης να αισθανθούν αναγκασμένοι να αφαιρέσουν και να διαγράψουν υπάρχουσες δημοσιεύσεις και υλικό, με συνέπεια να διαστρεβλωθεί η ιστορική αφήγηση, καταλήγει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αυτά για να φρεσκάρουμε την μνήμη μας και να πάρουμε μία πρώτη γεύση αφενός για το γεγονός ότι στην Ρωσία ουσιαστικά ποτέ κανείς δεν μπόρεσε να εκφράσει αντίθετη άποψη εδώ και πολλές δεκαετίες, αλλά και για να μην ξεχνάμε ποιο κράτος είναι αυτό που φυλακίζει τους πολίτες που τολμούν να διαμαρτυρηθούν.