Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Οι απωθήσεις και οι επαναπροωθήσεις προσφύγων σε όλη την Ευρώπη είναι ένα θέμα που απασχολεί συνολικά την ΕΕ, αλλά και τους ευρωπαίους πολίτες. O ενίοτε μεγάλος αριθμός προσφύγων που καταφθάνουν σε ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου, μεταναστευτικές ροές πιεζόμενες να εγκαταλείψουν οριστικά τις εστίες τους λόγω πολιτικών, περιβαλλοντικών και πολεμικών συμβάντων, βρίσκονται σε πολλές των περιπτώσεων εκτεθειμένες στον κίνδυνο επαναπροωθήσεων (push backs), με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την ασφάλεια και προστασία τους.

Ανάμεσα στους πρόσφυγες είναι και πολλά ασυνόδευτα παιδιά που και αυτά πέφτουν πολλές φορές θύματα επαναπροωθήσεων. Για το πολύ σοβαρό αυτό θέμα, μας διαφωτίζει η οργάνωση Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, θυμίζοντας μας  με την βοήθεια της νέας αναφοράς με τίτλο: "Surprisingly surprised" (η έβδομη έκθεση της σειράς που δημοσιεύεται από την Protecting Rights at Borders  - PRAB, μια πρωτοβουλία που αποσκοπεί στην τεκμηρίωση στοιχείων σχετικά με τις παράνομες επαναπροωθήσεις (pushbacks), στο πλαίσιο της διαχείρισης των συνόρων στην Ευρώπη) πως τα πράγματα με το προσφυγικό δεν είναι πάντα όπως παρουσιάζονται από τις επίσημες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Δόθηκε λοιπόν πριν από λίγες ημέρες στην δημοσιότητα από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ),  η έβδομη έκθεση από την πρωτοβουλία Protecting Rights at Borders.

 Η πρωτοβουλία, μέσω των συνεργατικών προσπαθειών της, εξυπηρετεί επίσης την προώθηση της στρατηγικής δικαστικής διεκδίκησης, πέρα από τα σύνορα για τα άτομα που πλήττονται από τις εκτεταμένες και συστηματικές απωθήσεις και άλλες παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους στο κατώφλι της Ευρώπης.

Τα δεδομένα συλλέγονται από μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και πρωτοβουλίες βάσης σε όλη την Ευρώπη, οι οποίες έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους στην πρωτοβουλία PRAB για τη δημιουργία μιας στέρεης βάσης δεδομένων, που εδράζεται στην άμεση παρατήρηση και στις συνεντεύξεις με άτομα που βρίσκονται σε κίνηση.

Η παρούσα έκθεση καλύπτει την περίοδο από την 1η Μαΐου έως τις 31 Αυγούστου 2023. Δεδομένα που συλλέχθηκαν απευθείας από τους εταίρους της PRAB ή από κυβερνητικές πηγές τεκμηριώνουν συνολικά 9.515 περιπτώσεις απώθησης κατά τη διάρκεια της τετραετίας περίοδο αναφοράς.

Στο πλαίσιο της τεκμηρίωσης, οι εταίροι της PRAB έλαβαν συνεντεύξεις από 2.030 άτομα για να καταγράψουν τις λεπτομέρειες των δημογραφικών τους στοιχείων, τις μεταναστευτικές τους διαδρομές και τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων στις οποίες ανέφεραν ότι εκτέθηκαν.

Σημειώνεται χαρακτηριστικά, ότι ενώ οι 9.515 επαναπροωθήσεις που τεκμηρίωσε η PRAB κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων μηνών μπορεί να φαίνεται μεγάλος αριθμός, είναι προφανές, όπως επισημαίνεται, ότι αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό δείγμα των πραγματικών αριθμών των παράνομων επαναπροωθήσεων στα ευρωπαϊκά σύνορα.

Η συντριπτική πλειονότητα (πάνω από το 83%) όσων ανέφεραν ότι απωθήθηκαν είναι ενήλικοι άνδρες. Σχεδόν μία στις τρεις απωθήσεις (31%) αφορά παιδιά. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι απωθήσεις 141 ασυνόδευτων και χωρισμένων παιδιών. Πολυάριθμες αναφορές βίας, καθώς και απάνθρωπων και ταπεινωτικής μεταχείρισης, συγκεντρώνονται, ιδίως στα σύνορα μεταξύ Κροατίας και Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και μεταξύ Ουγγαρίας και Σερβίας. Η έλλειψη πρόσβασης στις διαδικασίες ασύλου επίσης καταγράφεται, ιδίως από άτομα στα σύνορα Ουγγαρίας-Σερβίας και στα σύνορα Γαλλίας-Ιταλίας.

Κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει η παρούσα έκθεση, έλαβαν χώρα γεγονότα που επιδείνωσαν τις προκλήσεις που βιώνουν τα άτομα που μετακινούνται.

Συγκεκριμένα έλαβαν χώρα:

-Συνεχείς περιπτώσεις θανάτων κατά την επιδίωξη της προσέγγισης και διέλευσης των συνόρων, καθώς και πολλές περιπτώσεις ατόμων που έχουν δηλωθεί ως αγνοούμενα.

- Η Λευκορωσία χορηγεί βίζες σε αυξανόμενο αριθμό ατόμων από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, με αποτέλεσμα την αύξηση της πίεσης στα σύνορα με την ΕΕ.

- Η Πολωνία στρατιωτικοποιεί όλο και περισσότερο τα σύνορα με τη Λευκορωσία και αρχίζει να επιμένει ότι οι αιτήσεις ασύλου μπορούν να γίνονται δεκτές μόνο στα επίσημα σημεία διέλευσης κατά μήκος των συνόρων αυτών.

- Η Λιθουανία συλλαμβάνει μεγαλύτερο αριθμό ατόμων που εισέρχονται από τη Λετονία.

- Η Κροατία ενισχύει τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και καταφεύγει σε κάμερες για την ταυτοποίηση ατόμων.

- Η Ιταλία απελαύνει άτομα βάσει ασυμφωνιών μεταξύ των προσωπικών δεδομένων που περιέχονται στην άρνηση d' entre (εισόδου) που εξέδωσαν οι γαλλικές αρχές και εκείνων που καταγράφηκαν κατά την πρώτη είσοδο στην Ιταλία και ζητώντας έγγραφα κατά την διακριτική ευχέρεια για να χορηγήσει πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου, ενώ  αδυνατεί να φιλοξενήσει όλους τους αιτούντες άσυλο στα κέντρα υποδοχής.

- Στην Ελλάδα, τα άτομα στην ηπειρωτική χώρα δεν είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου, καθώς η ηλεκτρονική  πλατφόρμα, που αποτελεί το μοναδικό κανάλι, δεν λειτουργούσε κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου αναφοράς (άρχισε να λειτουργεί ξανά μόλις στις 21 Αυγούστου 2023).

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρωτοβουλία PRAB συγκεντρώνει οργανώσεις-εταίρους που δραστηριοποιούνται σε οκτώ χώρες της Ευρώπης: Λευκορωσία (Human Constanta), Βοσνία-Ερζεγοβίνη (Danish Refugee Council (DRC) Bosnia and Herzegovina), Ελλάδα (Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) και DRC Greece)- Ιταλία (Associazione per gli Studi Giuridici sull'Immigrazione (ASGI), Diaconia Valdese (DV) και DRC Italy - Λιθουανία (Diversity Development Group και Sienos Grup) - Βόρεια Μακεδονία (Macedonian Young Lawyers Association (MYLA))- Πολωνία (Stowarzyszenie Interwencji Prawnej (SIP)- Σερβία (Ανθρωπιστικό Κέντρο για την Ενσωμάτωση και την Ανοχή). (HCIT)- και Βέλγιο (DRC Brussels).