Μοναχή το δρόμο επήρες,
εξανάλθες μοναχή·
δεν είν' εύκολες οι θύρες
εάν η χρεία τες κουρταλεί.

'Αλλος σου έκλαψε εις τα στήθια,
αλλ' ανάσαση καμμιά·
άλλος σου έταξε βοήθεια
και σε γέλασε φρικτά.

΄Αλλοι, οϊμέ, στη συμφορά σου
οπού εχαίροντο πολύ,
«σύρε νά 'βρεις τα παιδιά σου,
σύρε», έλεγαν οι σκληροί.

. . . . . . . . . .

Ταπεινότατη σου γέρνει
η τρισάθλια κεφαλή,
σαν πτωχού που θυροδέρνει
κι είναι βάρος του η ζωή.

Ναι, αλλά τώρα αντιπαλεύει
κάθε τέκνο σου με ορμή,
πού ακατάπαυστα γυρεύει
ή τη νίκη ή τη θανή.



Πριν λίγες μέρες έπιασα συζήτηση με μία παρέα παιδιών. Σχολιαρόπαιδα από αυτά που επισκέπτονται με το δάσκαλό τους το Κοινοβούλιο για εκπαιδευτική εκδρομή. Τους ρώτησα τι γιορτάζουμε στις 25 Μαρτίου και αφού άκουσα τα γνωστά για τον Ευαγγελισμό και την Επανάσταση, ένα κοριτσάκι όλο συστολή, μου είπε κάτι τελείως αναπάντεχο: «Την αγάπη. Στις 25 Μαρτίου γιορτάζουμε την αγάπη. Την αγάπη για την ελευθερία, την αγάπη για την πατρίδα».
Κάπου το άκουσε ή βγήκε από την ψυχή του; Ποιος ξέρει; Το παιδί με την απάντηση του είπε μία μεγάλη αλήθεια. Ο Ελληνισμός δεν είναι μισαλλόδοξος, δεν εκδικείται, δεν μισεί. Οι Έλληνες στις εθνικές εορτές δεν γιορτάζουμε τη συντριβή του αντιπάλου. Γιορτάζουμε την αγάπη μας για την πατρίδα, για την ελευθερία, αγάπη που μας ώθησε να πούμε τα «όχι» και τα «πρέπει» μας και να αντιπαλέψουμε αυτοκρατορίες. Οι εθνικές εορτές αποτελούν συνήθεια και μέσα στη συνήθεια υπάρχει ο κίνδυνος να χαθούν οι αλήθειες, τα πραγματικά νοήματα. Ας ξαναδούμε ορισμένα από αυτά.
Εθνική εορτή σημαίνει παρέλαση. Η παρέλαση είναι μία μορφή διαδήλωσης. Ιεροτελεστική, θεσμοποιημένη, ρυθμική αλλά πάντως διαδήλωση. Η παρέλαση ως διαδήλωση είναι μία δήλωση. Το να θέλει κάποιος να καταργήσει τις παρελάσεις είναι εξίσου αποτρόπαια αντιδημοκρατικό με το να θέλει να απαγορεύσει τις διαδηλώσεις. Με την παρέλαση η πολιτεία και οι πολίτες όλοι μαζί δια-δηλώνουν την προσήλωσή τους στα ιδανικά, στην πατρίδα, στην ελευθερία. Δια-δηλώνουν την ευγνωμοσύνη τους για όσους από τις προηγούμενες γενιές θυσιάστηκαν για να τους κληροδοτήσουν μία ανεξάρτητη και δημοκρατική πατρίδα. Δια-δηλώνουν την πρόθεσή τους και αυτοί με τη σειρά τους να κάνουν ότι χρειαστεί, αν χρειαστεί, για να παραδώσουν στην επόμενη γενιά μία εξίσου ελεύθερη πατρίδα. Η όπως το έλεγαν οι αρχαίοι: «την πατρίδα ουκ ελλάττω παραδώσω».
Βασική διαφορά ανάμεσα στην παρέλαση και τις άλλες διαδηλώσεις είναι ότι, ενώ οι διαδηλώσεις συνήθως εκφράζουν μεμονωμένες ομάδες και ειδικά συμφέροντα, η παρέλαση ενώνει, δημιουργεί συλλογικότητα, αποτελεί μία δήλωση ενότητας όλης της κοινωνίας. Αλήθεια, όταν ένα κράτος καταργεί τις παρελάσεις τι είδους δήλωση κάνει; Τι μήνυμα περνάει στους πολίτες και στην κοινωνία;
Εθνική εορτή σημαίνει ήρωες. Οι μεγάλοι ήρωες του 21 που με τα πολεμικά τους κατορθώματα ελευθέρωσαν την Ελλάδα. Πέρα, όμως, από τους μεγάλους αυτούς ήρωες υπήρχε και ο ηρωισμός της καθημερινότητας. Η οθωμανική αυτοκρατορία είχε δύο βασικές ομάδες: αφεντικά και ραγιάδες, μουσουλμάνους και χριστιανούς. Για να περάσεις από τη μία ομάδα στην άλλη αρκούσε μία δήλωση, να γίνεις μουσουλμάνος και να πάψεις να πληρώνεις κεφαλικό φόρο, να πάψεις να φοβάσαι το παιδομάζωμα, να πάψεις να περπατάς στο δρόμο σκυφτός και φοβισμένος, αλλά κυρίαρχος και με το κεφάλι ψηλά. Και, όμως, για εκατοντάδες χρόνια, άτομα που ζούσαν σε τούτη εδώ τη γη, που είχαν τα ίδια ονόματα και ανέπνεαν τον ίδιο αέρα και αγνάντευαν την ίδια θάλασσα με εμάς, υπέφεραν, έσφιγγαν τα δόντια, αλλά δεν την έκαναν. Είναι η εκκλησία μας που κράτησε τη ρωμιοσύνη και διατήρησε εντός του Ελληνισμού αυτούς που έφτιαξαν το Ελληνικό κράτος. Όποιος έφυγε από την ορθοδοξία, όποιος εξισλαμίστηκε, χάθηκε, τούρκεψε. Σήμερα οι απόγονοί του μας κοιτούν από τα υψίπεδα της Ανατολίας, αγνοώντας πως κάποτε ήταν κι αυτοί Έλληνες.
Εθνική εορτή σημαίνει εχθρός. Σήμερα η χώρα υφίσταται απειλές και έχει αντιπάλους. Όμως ο μεγάλος, ο πραγματικός εχθρός, ο πιο ύπουλος εχθρός είναι ο εσωτερικός εχθρός. Αυτός που έχουμε ο καθένας από εμάς και όλοι μαζί μέσα μας. Ο Μπρέχτ έλεγε ότι κάθε Γερμανός πρέπει να σκοτώσει τον Ναζί που κρύβει μέσα του πριν μεγαλώσει και τον σκοτώσει αυτός. Αυτή τη συμβουλή που κάποιοι σύγχρονοι Γερμανοί βουλευτές και δημοσιογράφοι μάλλον δεν ακολούθησαν, πρέπει να την ακολουθήσουμε εμείς. Να πολεμήσουμε τον κακό μας εαυτό: την οκνηρία, την ευθυνοφοβία, τον «ωχαδερφισμό», το «για όλα φταίνε οι άλλοι», το σύνδρομο του «τζαμπατζή», τη «ρέκλα» και τη «λούφα» και όλα τα άλλα αμαρτήματα της νεοελληνικής συνθήκης που μας καταδυναστεύουν. Σήμερα πρέπει να επιδείξουμε τον ηρωισμό της καθημερινότητας και να δώσουμε τον αγώνα μας ο καθένας μόνος του και όλοι μαζί.
Πρέπει να μάθουμε να αγαπάμε, πρέπει να αγαπήσουμε με δύναμη όχι μόνο την Ελευθερία και την Πατρίδα μας, αλλά και αυτό που γεννήθηκε από τον αγώνα για μία ελεύθερη πατρίδα: το κράτος μας. Την πολιτεία μας που παρόλα τα προβλήματα και τα ελαττώματά της έχει ένα μεγάλο προτέρημα: είναι δικιά μας. Δεν υπάρχει πολίτης χωρίς πολιτεία. Δεν υπάρχει δημοκρατία και δικαιώματα χωρίς πολιτεία. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία από τον άνθρωπο χωρίς κράτος, και αν δεν με πιστεύετε ρωτήστε τους Κούρδους. Οι εθνικές εορτές πρέπει να μας θυμίζουν αυτό που στην καθημερινότητα της μεμψιμοιρίας, της διεκδίκησης και του «συνδικαλιστικού πατριωτισμού» τείνουμε να ξεχνούμε: πόσο σημαντική είναι η κρατική μας οντότητα, πόσο δύσκολα δημιουργήθηκε και πόσο αγώνα χρειάζεται για να παραμείνει αλώβητη. Και ότι την πατρίδα πρέπει να την αγαπάμε και να την υπερασπιζόμαστε όχι μόνο στον πόλεμο, αλλά κάθε ημέρα.
Σήμερα, που τα πράγματα είναι τόσο άσχημα και τόσο δύσκολα, πρέπει να βάλουμε το χέρι στην καρδιά, να ατενίσουμε το παρελθόν και να διδαχθούμε. Να ακούσουμε αυτό που οι ήρωές μας, που η ιστορία μας, μας σιγοψιθυρίζει στο αυτί. Και να πάρουμε το μεγάλο μάθημα, το μεγαλύτερο μάθημα από όλα: Η ήττα δεν είναι απόρροια των αντικειμενικών συνθηκών, είναι πρωτίστως κατάσταση της ψυχής. Αν στην ψυχή σου έχεις αποδεχτεί την ήττα, τότε όσα μέσα, όση δύναμη και αν διαθέτεις, είσαι έτοιμος να συντριβείς. Αν δεν έχεις παραδεχτεί την ήττα στην ψυχή σου, τότε ακόμα και αν χάσεις δεν ηττάσαι. Αντλείς δύναμη από μέσα σου, ξανασηκώνεσαι, παλεύεις, ανατρέπεις τις καταστάσεις.
Θέλω να κλείσω ξαναγυρίζοντας στα παιδιά, στα παιδιά μας. Τους αφιερώνω αυτό το κείμενο ως αντίδωρο για την αλήθεια που μας προσφέρουν, για την ελπίδα που μας δίνουν, για το ότι κάνουν τη ζωή μας και τον αγώνα μας να έχει νόημα.
Σπ. Γαληνός