Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) δημοσίευσε πριν από λίγες ημέρες  την έκθεση Missing Out: Refugee education in crisis, που αποκαλύπτει ότι περισσότερα από τα μισά από τα 6 εκατομμύρια παιδιά σχολικής ηλικίας που εμπίπτουν στην εντολή της, δηλαδή 3,7 εκατομμύρια παιδιά, δεν έχουν καν πρόσβαση σε σχολείο. Το γεγονός συγκλονίζει και πρέπει να βάλει σε σκέψεις, φαντάζομαι, την διεθνή κοινότητα. Η έκθεση συγκρίνει τα στοιχεία της Υ.Α. για την εκπαίδευση των προσφύγων με στοιχεία της UNESCO για την σχολική φοίτηση παγκοσμίως. Μόνο το 50% των παιδιών προσφύγων έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο που ξεπερνά το 90%. Και όσο μεγαλώνουν αυτά τα παιδιά, το κενό μετατρέπεται σε χάσμα, καθώς μόλις το 22% των εφήβων προσφύγων φοιτούν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο που φτάνει το 84%.

Στο επίπεδο της ανώτερης εκπαίδευσης, μόλις το 1% των προσφύγων φοιτούν στο πανεπιστήμιο σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο που φτάνει το 34%. Οι διαφορές είναι καταλυτικές και ενδεικτικές της επικρατούσας κατάστασης. Οι πρόσφυγες που διώχθηκαν από τις εστίες τους παραμένουν μακριά και από την πρόσβαση στην εκπαίδευση, κάτι που θα πρέπει όχι μόνο να προβληματίσει, αλλά και να ενεργοποιήσει τους μηχανισμούς υποστήριξής τους.

Η έκθεση δημοσιεύθηκε λίγο πριν τη συνάντηση των ηγετών του κόσμου στο πλαίσιο της Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και Μετανάστες, στις 19-20 Σεπτεμβρίου, και της Συνόδου των Ηγετών για την Παγκόσμια Προσφυγική Κρίση, που διοργανώνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Την ίδια στιγμή που στην έκθεση επισημαίνεται η πρόοδος που έχουν επιτύχει οι κυβερνήσεις, η κατάσταση είναι εξαιρετικά δύσκολη, όταν πρόκειται για τόσο μεγάλους αριθμούς. Ενώ ο παγκόσμιος προσφυγικός πληθυσμός σχολικής ηλικίας ήταν σχετικά σταθερός στα 3,5 εκατ. τα πρώτα δέκα χρόνια του 21ου αιώνα, έχει αυξηθεί κατά 600.000 παιδιά και εφήβους κατά μέσο όρο ετησίως από το 2011. Μόνο το 2014, ο προσφυγικός πληθυσμός σχολικής ηλικίας αυξήθηκε κατά 30%. Με αυτόν τον αυξητικό ρυθμό, η Υ.Α. εκτιμά ότι υπάρχει ανάγκη σε ετήσια βάση κατά μέσο όρο για τουλάχιστον 12.000 επιπλέον αίθουσες διδασκαλίας και 20.000 επιπλέον δασκάλους.

Οι πρόσφυγες συχνά ζουν σε περιοχές όπου οι κυβερνήσεις πασχίζουν ήδη να προσφέρουν εκπαίδευση στα δικά τους παιδιά. Αντιμετωπίζουν έτσι την επιπρόσθετη δυσκολία να βρουν σχολικά κτίρια, εκπαιδευμένους δασκάλους και εκπαιδευτικό υλικό για δεκάδες ή ακόμα και εκατοντάδες χιλιάδες νέους μαθητές, που συχνά δεν μιλάν τη γλώσσα διδασκαλίας και τις περισσότερες φορές έχουν ήδη χάσει τρία με τέσσερα χρόνια σχολείου. Περισσότερα από τα μισά παιδιά και εφήβους πρόσφυγες παγκοσμίως που δεν πηγαίνουν σχολείο βρίσκονται μόλις σε επτά χώρες: το Τσαντ, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, την Αιθιοπία, την Κένυα, τον Λίβανο, το Πακιστάν και την Τουρκία. Άκρως αποκαλυπτικά τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας, στοιχεία που καταδεικνύουν ότι το πρόβλημα είναι εστιασμένο σε συγκεκριμένες περιοχές όπου υπάρχει αστάθεια και ανασφάλεια. 

Ας δούμε, όμως, τι αναφέρει η έκθεση της ΥΑ για την Συρία. Ενώ λοιπόν, το 2009, το 94% των παιδιών από τη Συρία παρακολουθούσε δημοτικό και γυμνάσιο, έως τον Ιούνιο του 2016 μόνο το 60% των παιδιών πήγαινε στο σχολείο στη Συρία, ενώ 2,1 εκατ. παιδιά και έφηβοι δεν είχαν καν πρόσβαση στην εκπαίδευση στο εσωτερικό της χώρας. Στις γειτονικές χώρες, πάνω από 4,8 εκατ. Σύροι πρόσφυγες έχουν καταγραφεί από την Υ.Α., από τους οποίους το 35% περίπου είναι σε σχολική ηλικία. Στην Τουρκία, μόνο το 39% των παιδιών και εφήβων προσφύγων σχολικής ηλικίας γράφτηκαν στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, 40% στον Λίβανο και 79% στην Ιορδανία. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν 900.000 παιδιά και έφηβοι πρόσφυγες σχολικής ηλικίας από τη Συρία δεν πηγαίνουν στο σχολείο.

Tον Φεβρουάριο, στη Διάσκεψη του Λονδίνου για τη στήριξη της Συρίας και της ευρύτερης περιοχής, οι δωρητές δεσμεύτηκαν σε ένα σχέδιο που θα είχε αντίκτυπο σε 1,7 εκατ. παιδιά και νέους, πρόσφυγες από τη Συρία, αλλά και ντόπιο πληθυσμό των κοινοτήτων που υποδέχονται πρόσφυγες, στον Λίβανο, την Ιορδανία, την Αίγυπτο, το Ιράκ και την Τουρκία. Επίσης, το σχέδιο στοχεύει σε 2,1 εκατ. παιδιά μέσα στην Συρία που δεν πηγαίνουν στο σχολείο.

Σοβαρές οι προσπάθειες της Ύπατης Αρμοστείας. Το πρόβλημα, όμως, εξακολουθεί να παραμένει μεγάλο. Οι πόλεμοι και οι συνεχείς συγκρούσεις απομακρύνουν τα παιδιά από την εκπαίδευση, και κατ' επέκταση δημιουργούν εστίες κοινωνικού αναβρασμού. Τι πρέπει να γίνει; Οι κυβερνήσεις που εμπλέκονται στις συγκρούσεις έμμεσα ή άμεσα ξέρουν πολύ καλά τι γίνεται και τι μπορεί να γίνει. Αυτό που λείπει, είναι όχι μόνο η θέληση, αλλά και το ενδιαφέρον για την τύχη όλων αυτών των παιδιών. Αν η κατάσταση συνεχιστεί ως έχει, οι αριθμοί θα μεγαλώσουν δραματικά. Και τότε ούτε η ΥΑ θα μπορέσει μόνη της να επιλύσει ένα πρόβλημα, αν μη τι άλλο τραγικό.