Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Τα έντομα παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της βιοποικιλότητας και στην ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος. Τα έντομα, όμως, αυτά, ολοένα και λιγοστεύουν, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση πολλών άγριων φυτών και λουλουδιών, αλλά και γενικότερα την αλυσιδωτή επιβάρυνση σε χλωρίδα και πανίδα.

Αυτό απαιτεί άμεσες παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες για την διατήρηση τουλάχιστον της μείωσης των άγριων εντόμων σε χαμηλά επίπεδα γιατί περί οριστικής διαφύλαξης της ισορροπίας σε αυτό το χρονικό σημείο δεν μπορεί να γίνει εύκολα λόγος.

Αντιμετώπιση της μείωσης των εντόμων

Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, η Κομισιόν δημοσίευσε έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της πρώτης πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους επικονιαστές, την οποία ενέκρινε το 2018 για την αντιμετώπιση της μείωσης των άγριων εντόμων επικονίασης.

Η έκθεση παρουσιάζει στρατηγικούς στόχους και ένα σύνολο δράσεων που θα αναληφθούν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της για την αντιμετώπιση της μείωσης των επικονιαστών στην ΕΕ και τη συμβολή στις παγκόσμιες προσπάθειες διατήρησης.

Οι επικονιαστές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των υγιών οικοσυστημάτων. Χωρίς αυτούς, πολλά φυτικά είδη θα μειωθούν και εντέλει θα εξαφανιστούν, μαζί με τους οργανισμούς που εξαρτώνται από αυτά, κάτι που θα έχει σοβαρές οικολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Μιλάμε λοιπόν, για όλα αυτά τα έντομα που ο ρόλος τους είναι καθοριστικός και κομβικός στο οικοσύστημα και που τουλάχιστον στις προηγούμενες δεκαετίες υπήρχαν ακόμη σε αρκετά μεγάλους πληθυσμούς, την ίδια στιγμή, όμως, που τα κάθε λογής φυτοφάρμακα αλλά και γενικότερα η κλιματική αλλαγή έκαναν αυτή την τεράστια ζημιά που τώρα γίνεται προσπάθεια να περιοριστεί η έκτασή της. 

Οι επιπτώσεις από την μείωση των εντόμων επικονίασης είναι τεράστιες, καθώς συνολικά το φυσικό περιβάλλον διαταράσσεται αλυσιδωτά.

Ο ρόλος των εντόμων επικονίασης

Σύμφωνα με τα στοιχεία, μόνο στην ΕΕ, τέσσερα στα πέντε είδη καλλιεργειών και άγριων λουλουδιών εξαρτώνται, τουλάχιστον εν μέρει, από την επικονίαση από ζώα.

Τα έντομα επικονίασης είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία των οικοσυστημάτων, την επισιτιστική ασφάλεια, τα φάρμακα και την ευημερία. Ωστόσο, σύμφωνα με διαθέσιμα στοιχεία, ένα στα δέκα είδη μελισσών και πεταλούδων στην Ευρώπη βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαφάνισης, ενώ το ένα τρίτο των ειδών αυτών διαρκώς μειώνεται.

Τα στοιχεία αυτά που παραθέτει η Κομισιόν είναι συνταρακτικά και αυτό επιβεβαιώνει τους φόβους πολλών περιβαλλοντικών οργανώσεων γνωστών και μη- ότι κάποτε η φυσική καταστροφή θα ήταν μη αντιμετωπίσιμη.

Δράσεις για την προστασία των επικονιαστών

Η έκθεση της Κομισιόν δείχνει ότι η πρωτοβουλία παραμένει ένα χρήσιμο εργαλείο πολιτικής που επιτρέπει στην ΕΕ, στα κράτη μέλη και στα ενδιαφερόμενα μέρη να αντιμετωπίσουν τη μείωση των επικονιαστών.

Μέχρι το τέλος του 2020 είχαν υλοποιηθεί περισσότερες από τριάντα δράσεις σε τρεις τομείς προτεραιότητας:

-βελτίωση των γνώσεων σχετικά με τη μείωση των επικονιαστών

-αντιμετώπιση των αιτιών της μείωσης των επικονιαστών

-συμμετοχή του κοινού και προώθηση της συνεργασίας για την ανάσχεση της μείωσης.

Μεταξύ άλλων, η Κομισιόν εγκαινίασε το πάρκο επικονιαστών ένα διαδραστικό ψηφιακό εργαλείο για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την επικίνδυνη μείωση των επικονιαστών και την κινητοποίηση παγκόσμιας δράσης για την αντιμετώπισή της.

Το πάρκο επικονιαστών προσφέρει μια εμπειρία εικονικής πραγματικότητας που διαδραματίζεται το έτος 2050, σε έναν κόσμο όπου τα έντομα επικονίασης έχουν εξαφανιστεί στο σύνολό τους.

Η ποικιλία των δράσεων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, έδειξε ότι το κοινό αναγνωρίζει το πρόβλημα και είναι έτοιμο να αναλάβει δράση.

Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους επικονιαστές αναπτύχθηκε ένα ενωσιακό πρόγραμμα παρακολούθησης των ειδών επικονιαστών για την καλύτερη κατανόηση της κατάστασης των πληθυσμών τους και των αιτίων της μείωσής τους.

Σύντομα θα εφαρμοστεί στο πεδίο σε ολόκληρη την ΕΕ. Η Κομισιόν δημιούργησε ένα ειδικό σύστημα πληροφοριών για τους επικονιαστές και δρομολόγησε σειρά εξατομικευμένων ερευνητικών πρωτοβουλιών.

Στόχοι από την υλοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων

Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η στρατηγική της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση θέτουν συγκεκριμένους στόχους προς αυτή την κατεύθυνση, για παράδειγμα με την επέκταση προστατευόμενων περιοχών και την αποκατάσταση οικοσυστημάτων, την προώθηση της βιολογικής γεωργίας, την αποκατάσταση χαρακτηριστικών τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας σε γεωργικές εκτάσεις και τη σημαντική μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και άλλων περιβαλλοντικών ρύπων που είναι επιβλαβείς για τους επικονιαστές.

Συλλογή απόψεων

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, ότι κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021 η Κομισιόν θα δρομολογήσει δραστηριότητες διαβούλευσης για τη συλλογή απόψεων και πιο ολοκληρωμένων στοιχείων από εμπειρογνώμονες, ενδιαφερόμενα μέρη και πολίτες για την ενδεχόμενη βελτίωση της πρωτοβουλίας.