Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Θα μπορούσε άραγε, να θεωρηθεί η Τουρκία μια ασφαλής χώρα για τους πρόσφυγες; Θα ήταν δυνατόν ποτέ μία Τουρκία που δεν σέβεται στοιχειώδη δικαιώματα των πολιτών της, να πρωτοστατήσει στην υπεράσπιση δικαιωμάτων των προσφύγων που περνούν στο έδαφός της και μετά στα ελληνικά και εκεί εγκαθίστανται γιατί καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν τους δέχεται;

Και σε τελευταία ανάλυση, πώς και με ποιο τρόπο νομιμοποιείται η γείτονα χώρα να κάνει αυτά που κάνει με τους πρόσφυγες στην προσπάθειά της να απαλλαγεί από την παρουσία τους;

Όσο κι αν σας φαίνεται περίεργο, η ανταμοιβή και επιβράβευση έρχεται από το ίδιο το ελληνικό κράτος που θεωρεί την Τουρκία «ασφαλή» χώρα για τους πρόσφυγες.

Με το θέμα ασχολήθηκαν πολλές οργανώσεις προστασίας των προσφύγων και όχι μόνο ελληνικές και ευρωπαϊκές.

Η Ελλάδα στην προσπάθειά της να μετακυλήσει το προσφυγικό βάρος στην Τουρκία, ουσιαστικά την νομιμοποιεί, καθώς με τη νέα ΚΥΑ που εκδόθηκε στις 7 Ιουνίου, ορίζει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα» για οικογένειες, άντρες, γυναίκες και παιδιά που αιτούνται διεθνή προστασία στη χώρα μας, προερχόμενοι από πέντε χώρες, ακόμα και με υψηλά ποσοστά αναγνώρισης διεθνούς προστασίας, όπως η Συρία, το Αφγανιστάν και η Σομαλία. 

«Με αυτή την απόφαση πρακτικά παγιώνεται η πολιτική αποποίησης της ευθύνης προστασίας των προσφύγων στην Ευρώπη, ακόμη και των ασυνόδευτων παιδιών, στο πλαίσιο που τέθηκε ήδη από την εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, το Μάρτιο του 2016», επισημαίνουν 40 υπογράφουσες οργανώσεις σχετικό κείμενο με τίτλο «Ασφαλής η Τουρκία, ανασφαλείς οι πρόσφυγες». 

Στο κείμενο επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότι η πολιτική αυτή έχει επί χρόνια μετατρέψει τα ελληνικά νησιά σε τόπο εγκλωβισμού χιλιάδων κατατρεγμένων και διωγμένων, με στόχο τη διευκόλυνση της επιστροφής τους σε τρίτες χώρες. Έχει δε γεννήσει ευρωπαϊκά σύμβολα ντροπής, όπως η Μόρια.

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι οργανώσεις, «η λύση δεν μπορεί να είναι η επιστροφή εκτοπισμένων ατόμων στην Τουρκία».

Η Τουρκία δεν παρέχει την διεθνή προστασία της Σύμβασης της Γενεύης του 1951 σε άτομα που αιτούνται διεθνή προστασία προερχόμενα από μη Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ από το Μάρτιο του 2021 ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και ως εκ τούτου δεν θα προστατεύει πλέον τα θύματα έμφυλης βίας, που κινδυνεύουν σε περίπτωση επιστροφής από την Ελλάδα, βάσει της νέας ΚΥΑ.

Τονίζεται, δε, πως σειρά αναφορών έχουν ανά τα χρόνια κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για επαναπροωθήσεις προσφύγων από την Τουρκία, ακόμη και προς εμπόλεμες ζώνες της Συρίας. 

Περαιτέρω, η έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας προϋποθέτει την ύπαρξη ουσιώδους συνδέσμου του αιτούντα άσυλο με τη χώρα αυτή και τη συναίνεση της τρίτης χώρας, προκειμένου να είναι εφικτή η επιστροφή του ατόμου. Αμφότερες οι προϋποθέσεις στην περίπτωση της Τουρκίας δεν συντρέχουν.

Η εν λόγω κοινή ανακοίνωση των 40 οργανώσεων κινείται στον σωστό δρόμο. Πώς είναι δυνατό να παρακάμπτονται έτσι απλά όλες οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λαμβάνουν χώρα εδώ και καιρό στην Τουρκία χάριν πολιτικών ελιγμών που ουσιαστικά κάνουν μπαλάκι την ασφαλή διαβίωση των προσφύγων; Με ποια κριτήρια γίνεται αυτό και με ποιο σκεπτικό;

Η απόφαση περί της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας θα πρέπει να ανακληθεί για τους λόγους που αναφέρθηκαν, επισημαίνουν οι υπογράφουσες οργανώσεις. Έρχεται δε σε καιρό που, ήδη από τον Μάρτιο του 2020, η Τουρκία δεν δέχεται την επιστροφή προσφύγων και αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα, όπως, εξάλλου, έχει επισημανθεί από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 

Αυτό έχει ήδη οδηγήσει πρόσφυγες, των οποίων τα αιτήματα έχουν απορριφθεί ως απαράδεκτα, κατ' εφαρμογή της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας», σε ένα καθεστώς νομικής αβεβαιότητας, κοινωνικού αποκλεισμού, οικονομικής εξουθένωσης, αστεγίας, αλλά ακόμη και παρατεταμένης κράτησης στη χώρα μας, η οποία κινδυνεύει να μετατραπεί σε φυλακή.

Οι οργανώσεις επικαλούνται σχετικές παρεμβάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, αλλά και της Επιτρόπου Εσωτερικών και Μετανάστευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που τονίζουν ότι σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να δοθεί εκ νέου πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου, στην οποία θα πρέπει να εξεταστεί η ουσία των αιτημάτων, κατ' εφαρμογή του ενωσιακού και εθνικού δικαίου.

Η διαχείριση του προσφυγικού προβλήματος είναι μία πολύ λεπτή υπόθεση. Απαιτεί δε, όχι επιπόλαιες πολιτικές ή τυχοδιωκτισμούς που αν μη τι άλλο περιπλέκουν σοβαρά την κατάσταση.

Όχι, η Τουρκία δεν είναι σε καμία περίπτωση ασφαλής χώρα για τους πρόσφυγες. Δεν πληροί βασικές προϋποθέσεις, για να πει κανείς ότι ακολουθεί στοιχειωδώς το ενωσιακό δίκαιο.

Και η ΕΕ, όμως, έχει τις ευθύνες της. Εγκλωβίζοντας τους πρόσφυγες στα ελληνικά νησιά, δημιουργεί εχθρικό κλίμα σε βάρος τους από τους τοπικούς πληθυσμούς των νησιών και η όλη ιστορία γίνεται ένα γαϊτανάκι παραβιάσεων των δικαιωμάτων των προσφύγων και στην Ελλάδα και στην Τουρκία, με τις επαναπροωθήσεις να αποτελούν την ύψιστη ντροπή και την καταδίκη του πρόσφυγα να ζει σε μόνιμη ανασφάλεια.

Ας σκεφθούν λοιπόν, καλύτερα τι ισχυρίζονται οι ελληνικές κυβερνήσεις και πότε σε ότι αφορά την ασφάλεια των προσφύγων στην γείτονα χώρα.

Και αυτό να μην γίνεται επιλεκτικά, όταν το εθνικό συμφέρον επιτάσσει την χρήση διαφορετικής γλώσσας.