Τoυ Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η μετανάστευση στην ΕΕ συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς όσο τα προβλήματα στις χώρες προέλευσης κορυφώνονται, την ίδια στιγμή που νέες εστίες πολεμικών κρίσεων ξεπηδούν από μέρα σε μέρα.

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, χιλιάδες άνθρωποι να αναζητούν άσυλο στην Ευρώπη, που σε πολλές των περιπτώσεων οι χώρες της ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα αδυνατούν να σηκώσουν το βάρος του προσφυγικού.

Αξίζει, όμως, να δούμε πώς κυμάνθηκε η μετανάστευση αλλά και τα αιτήματα ασύλου στην ΕΕ τα τελευταία 4 χρόνια, να εξάγουμε τα ανάλογα συμπεράσματα και να δούμε πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις η κατάσταση μπορεί να συνεχίσει ως έχει ή οι αλλαγές που απαιτούνται στις πολιτικές μετανάστευσης είναι επιτακτικές.

Γιατί ο αριθμός των μεταναστών αλλά και οι αιτήσεις για άσυλο εξακολουθούν να προβληματίζουν πολλές κυβερνήσεις, ενώ δεν είναι και λίγες οι φορές που ασκούνται αντιμεταναστευτικές πολιτικές με τα αντίστοιχα δυσάρεστα αποτελέσματα.   

Αύξηση του αριθμού μεταναστών στην Ευρώπη

Η διαδραστική έκδοση "Μετανάστευση και άσυλο στην Ευρώπη - 2023" της Eurostat παρέχει βασικά στοιχεία και τάσεις για τη μετανάστευση και το άσυλο.

Εξετάζει θέματα όπως οι άνθρωποι που μεταναστεύουν προς, εντός και από την ΕΕ, η διεθνής προστασία των υπηκόων τρίτων χωρών και η παράτυπη μετανάστευση.

Το 2021, 2,3 εκατομμύρια μετανάστες έφτασαν στην ΕΕ από χώρες εκτός ΕΕ. Πρόκειται για αύξηση σχεδόν 18% σε σύγκριση με 1,9 εκατομμύρια το 2020, αλλά εξακολουθεί να είναι κάτω από το επίπεδο των 2,7 εκατομμυρίων το 2019, το οποίο είχε επιτευχθεί πριν από την εισαγωγή του COVID-19.

Σε 21 από τις 27 χώρες της ΕΕ, το 2021 το 50% ή περισσότερο των μεταναστών προέρχεται από χώρες εκτός ΕΕ. Τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν στη Λιθουανία (81% του συνόλου των μεταναστών), την Ισπανία (80%) και τη Σλοβενία (79%). Αντίθετα, το χαμηλότερο ποσοστό καταγράφηκε στο Λουξεμβούργο, όπου το 9% του συνόλου των μεταναστών προερχόταν από χώρες εκτός ΕΕ.

Σε απόλυτους αριθμούς, οι πιο δημοφιλείς χώρες προορισμού για τους μετανάστες από χώρες εκτός ΕΕ το 2021 ήταν η Γερμανία (439.000 άτομα ή 19% όλων των μεταναστών που έρχονται στην ΕΕ από χώρες εκτός ΕΕ) και η Ισπανία (421.000 ή 19%), μπροστά από την Ιταλία (248.000 ή 11%) και τη Γαλλία (238.000 ή 11%). Τα άτομα που μετανάστευσαν σε αυτές τις τέσσερις χώρες της ΕΕ αντιπροσώπευαν το 60% του συνόλου των μεταναστών που ήρθαν στην ΕΕ από χώρες εκτός ΕΕ το 2021.

Το ίδιο έτος, περίπου 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι μετανάστευσαν από την ΕΕ σε χώρα εκτός ΕΕ. Πρόκειται επίσης, για αύξηση σε σύγκριση με 956.000 άτομα το 2020 και έχει σχεδόν επανέλθει στο επίπεδο των 1,2 εκατομμυρίων πριν από την εισαγωγή του COVID-19.

Σε 8 από τις 27 χώρες της ΕΕ, πάνω από το 50% των μεταναστών πήγε σε χώρα εκτός ΕΕ το 2021. Το υψηλότερο ποσοστό ατόμων που μεταναστεύουν σε χώρα εκτός ΕΕ καταγράφηκε στη Γαλλία (68% του συνόλου των μεταναστών), ακολουθούμενη από τη Σλοβενία (65%), τη Λιθουανία (64%) και την Ισπανία (63%). Αντίθετα, τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν στη Σλοβακία (18% του συνόλου των μεταναστών) και στο Λουξεμβούργο (16%).

Σε απόλυτους αριθμούς, οι περισσότεροι μετανάστες καταγράφηκαν στην Ισπανία (239.000 ή 21% του συνόλου των μεταναστών σε χώρα εκτός ΕΕ), ακολουθούμενη από τη Γερμανία (158.000 ή 14%) και τη Γαλλία (120.000 ή 11%). Οι μετανάστες από αυτά τα τρία κράτη μέλη της ΕΕ αντιπροσώπευαν το 46% όλων των μεταναστών που εγκατέλειψαν τις χώρες της ΕΕ το 2021.

Σε επίπεδο ΕΕ, η διαφορά μεταξύ του αριθμού των μεταναστών και του αριθμού των μεταναστών το 2021 οδήγησε σε θετική καθαρή μετανάστευση, δηλαδή περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άνθρωποι μετακινήθηκαν προς την ΕΕ απ' ό,τι μετανάστευσαν.

Οι αιτούντες άσυλο

Το 2022, 875.000 άτομα ζήτησαν για πρώτη φορά διεθνή προστασία στις χώρες της ΕΕ. Πρόκειται για αύξηση 63% σε σύγκριση με το 2021 και είναι ο υψηλότερος αριθμός από τις κορυφές που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης που σχετίζεται με τον πόλεμο στη Συρία το 2015 και το 2016.

Οι χώρες της ΕΕ που έλαβαν τον υψηλότερο αριθμό αιτήσεων που υποβλήθηκαν για πρώτη φορά το 2022 ήταν η Γερμανία (218.000 ή 25% του συνόλου των αιτήσεων ασύλου που υποβλήθηκαν για πρώτη φορά στην ΕΕ) και η Γαλλία (138.000 ή 16%), ακολουθούμενες από την Ισπανία (116.000 ή 13%), την Αυστρία (110.000 ή 13%) και την Ιταλία (77.000 ή 9%). Αυτές οι 5 χώρες της ΕΕ αντιπροσώπευαν μαζί το 75% όλων των πρωτογενών αιτήσεων ασύλου στην ΕΕ.

Σε σύγκριση με τον πληθυσμό κάθε χώρας της ΕΕ, το υψηλότερο ποσοστό αιτούντων για πρώτη φορά το 2022 καταγράφηκε στην Κύπρο (24.000 αιτούντες ανά εκατομμύριο κατοίκων), μπροστά από την Αυστρία (12.000) και το Λουξεμβούργο (4.000). Αντίθετα, το χαμηλότερο ποσοστό παρατηρήθηκε στη Σλοβακία (90 ανά εκατομμύριο κατοίκους) και την Ουγγαρία.

Η εθνικότητα

Σύροι, Αφγανοί, Βενεζουελάνοι και Τούρκοι υπέβαλαν τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου στην ΕΕ.

Σχεδόν οι μισοί (47%) από τους αιτούντες άσυλο για πρώτη φορά το 2022 είχαν ασιατική υπηκοότητα, 22% είχαν αφρικανική υπηκοότητα, 16% είχαν ευρωπαϊκή υπηκοότητα (εκτός ΕΕ) και 14% είχαν βορειο- ή νοτιοαμερικανική υπηκοότητα. Το ποσοστό των ατόμων που ήταν απάτριδες ή με άγνωστη υπηκοότητα ήταν 1%.

Το 2022, η Συρία ήταν η κύρια χώρα υπηκοότητας των αιτούντων άσυλο (132.000 αιτήσεις για πρώτη φορά ή 15% όλων των αιτήσεων για πρώτη φορά στην ΕΕ), μπροστά από το Αφγανιστάν (114.000 ή 13%), τη Βενεζουέλα (50.000 ή 6%) και την Τουρκία (49.000 ή 6%).