Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η νέα πόρευση και ο επαναπροσδιορισμός των στόχων τόσο σε ατομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, δεν σημαίνει κάτι ξεχωριστό που δεν έχει βιώσει κάποιος σε μια στιγμή της ζωής του, δεν είναι κάτι που το συναντά κανείς για πρώτη φορά, αφού οι μάχες στην ζωή είναι πολύχρονες, παρά είναι αυτό που αποφασίζει να κάνει όταν τα πράγματα έχουν φτάσει σε οριακά επίπεδα, είτε τα όρια έχουν ξεπεραστεί.

Η μοναξιά που προκαλεί η σημερινή απαίδευτη εποχή, η μετάλλαξη των κοινωνιών, αλλά πάνω απ' όλα η απομάκρυνση των ανθρώπων μεταξύ τους σε τέτοιο σημείο που να φαντάζει κατόρθωμα και πηγή έμπνευσης για τον άλλο η λειτουργική ιδιωτικότητα, όλα αυτά δημιουργούν μια κατά συρροή ατελή πόρευση στο βιωματικό τοπίο, αλλά πάνω απ' όλα ένα επικοινωνιακό έλλειμμα που εκφράζεται με ευτελή σλόγκαν, τσιτάτα και αφελείς λεκτικές περιστροφές. Έχει ανάγκη δηλαδή ο καθένας να δείχνει ότι είναι ξεχωριστός, ότι κάνει το σωστό και ότι δεν πέφτει στην παγίδα του συνηθισμένου. Έχει πίστη στον εαυτό του ότι ξέρει από τέχνη, κινηματογράφο ή θέατρο, εν ολίγοις αυτό που κάνει, το κάνει καλά.

Η όλη διαδικασία επιφέρει μία πνευματική αλλοτρίωση, αλλά πάνω απ' όλα μία τεχνητή γνωσιακή ιεραρχία που σαφώς ευνοεί το σύστημα κυριαρχίας, από την στιγμή που ο ανταγωνισμός περνά σε πολλά επίπεδα. Γιατί να ενδιαφέρει, επί παραδείγματι, κάποιον, τι γίνεται στα δημόσια ή ιδιωτικά ψυχιατρεία, τι θα μπορούσε να προσθέσει στην ζωή του η πληροφορία ότι τα παιδιά είναι τα πρώτα θύματα της βάρβαρης ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αφού υπάρχει εδώ ακόμη η ελευθερία του εκφράζεσθαι και ειδικά στην Ελλάδα όπου το μονοπώλιο της γνώσης κατέχει διαχρονικά η υποτιθέμενη αγωνιστική Αριστερά και ο ψευτοδιανοουμενισμός που την συνοδεύει; Γιατί να μπει κανείς στον κόπο να αποδείξει ότι η κοινωνική και ατομική αυτονομία είναι η απαρχή και το τέλος του ελεύθερα σκεπτόμενου ανθρώπου;

Στην Ευρώπη υπάρχουν ακόμη ζωτικοί χώροι και όχι απαραίτητα σε νηπιακή φάση ή δημιουργήματα της όποιας καθεστωτικής ιντελιγκέντσιας, όπου οι πολίτες μπορούν να εκφράσουν πέρα από κομματικές ταμπέλες τις ιδέες τους ποικιλοτρόπως. Και λέω στην Ευρώπη, στην οποία δεν θεωρώ ότι συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα.

Στην Ευρώπη λοιπόν, παρά τις όποιες παθογένειες, ο Διαφωτισμός, η Αναγέννηση και ο Ρομαντισμός, ο Ντεκάρτ, ο Μοντεσκιέ, ο Ρουσσώ, ο Ντεριντά, αλλά και ο Ρίλκε, ο Προυστ, ο Σοπενχάουερ, ο Νίτσε, ο Νοβάλις και ο Γκαίτε είναι ακόμη ζωντανοί, παράλληλα με την σοβαρή μελέτη του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, μαζί με την φιλοσοφική σχολή της Φρανκφούρτης, τον Horkheimer, τον Αdorno, Markouze και τον Βenjamin, μηδέ φυσικά της Hanna Arendt και του πολυσυζητημένου φιλόσοφου όπως ο Πλάτων, Heidegger.

Οι πολίτες ανοίγουν βιβλία και διαβάζουν, προτιμώντας τα από την χρήση του κινητού. Δεν σημαίνει αυτό βέβαια ότι υπάρχει κάπου Παράδεισος και κάπου Κόλαση, αλλά οι ρήσεις προηγούμενων δεκαετιών από τα στόματα σημαντικών εκπροσώπων του πνεύματος ότι η Ελλάδα ιστορικά έχει κάπου σταματήσει πνευματικά, με μικρές εξαιρέσεις της εποχής του Βενιζέλου και κάποιες άλλες οάσεις του πνεύματος, είναι πέρα για πέρα αληθείς.

Κατά τα άλλα και η Ευρώπη και γενικότερα η Δύση δεν φείδεται κενών μετά την κατακλυσμιαία επίδραση της διαδικτυακής κουλτούρας που κάνει τον καθένα τιμητή και ιστορικό κριτή από εύκολα διαθέσιμες και προσβάσιμες, αλλά δύσκολα αποκρυπτογραφόμενες πληροφορίες. Έχει δηλαδή ο κόσμος μεταλλαχθεί παρά τις όποιες οάσεις που προανέφερα.

Ο προβληματισμός λοιπόν, για την πορεία του καθενός και τον αυτοπροσδιορισμό του σε ένα τέτοιο κοινωνικό προτσές δυσκολεύει πολύ και ο λόγος είναι ότι έχουν ξεχαστεί σημαντικοί πνευματικοί φάροι του χθες.

Μόνη λύση στην διαδικασία επανακαθορισμού του καθενός δεν είναι τόσο ο ακαδημαϊσμός, ούτε ο ελιτισμός. Πρέπει όλοι να καταλάβουν πως από ένα σημείο και μετά δεν υπάρχει επιστροφή που έλεγε και ο Kafka, και πως το σημείο αυτό πρέπει να φταστεί.

Δεν ξέρω εάν με το σημείο αυτό θα είναι ικανοποιημένη συνολικά η κοινωνία, δεν γνωρίζω αν αυτό το σημείο αποτελέσει απόρροια προσωπικών δραμάτων και τραγωδιών.

Αυτό που ξέρω είναι ότι οι πολίτες θα πρέπει να σταθούν απέναντι στα νέα δεδομένα με πίστη, αντοχή, αλλά πάνω απ' όλα ακλόνητη πειθώ προς τους εαυτούς τους ότι αυτό που κάνουν μπορεί να μην είναι το πιο σωστό και ούτε καν καινούργιο, αλλά πάραυτα σωτήριο.

Και με αυτό εννοώ ρητά την ισχυρή πεποίθησή τους ότι βγαίνουν πάντα δυνατοί απ' όλες τις σκληρές δοκιμασίες του πνεύματος, στοχεύοντας πάντα την Αυτονομία και Δημιουργία. Αυτό που δίδαξε τόσο ο Αρχαιοελληνικός πολιτισμός, όσο και ο Διαφωτισμός και η Αναγέννηση.