Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Το φυσικό περιβάλλον πιέζεται ασταμάτητα, παρά το γεγονός ότι εδώ και χρόνια έχουν ληφθεί σοβαρά μέτρα για την αποκατάσταση της ισορροπίας του.

Στην Ευρώπη, όπως θα δούμε και παρακάτω, οι προσπάθειες αυτές είναι πολλές και κινούνται σε διάφορες κατευθύνσεις.

Για παράδειγμα, ένα δραστικό πρόγραμμα προστασίας είναι το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, που είναι το μεγαλύτερο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών του κόσμου.

Στη χώρα μας το εν λόγω πρόγραμμα εκτείνεται σε 446 περιοχές, προστατεύοντας 299 είδη φυτών και ζώων, 147 είδη πουλιών και 89 διαφορετικούς τύπους οικοτόπων. Δεν είναι, όμως και λίγες οι φορές όπου σημειώνονται σοβαρές παραβιάσεις στην τήρηση του προγράμματος στην Ελλάδα, αφού μέχρι τώρα η όποια φιλο-περιβαλλοντική πολιτική προσέκρουε σε πολυποίκιλα συμφέροντα.

Το πρόβλημα, όμως, με την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος λαμβάνει χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η Greenpeace τονίζει ότι  πρέπει να προστατεύσουμε τουλάχιστον το 30% της γης και των ωκεανών μέχρι το 2030 και να μειώσουμε κάθε είδους πίεση στα οικοσυστήματα. Πρέπει να μειώσουμε την παραγωγή και κατανάλωση ζωικών προϊόντων κατά 50% παγκοσμίως μέχρι το 2050 (και κατά 70% μέχρι το 2030), να απεξαρτηθούμε από τα χημικά πρόσθετα, καθώς και να ελαχιστοποιήσουμε τη χρήση γης για βιοενέργεια.

Τα στοιχεία που προέρχονται από την ΕΕ δίνουν κάποια νότα αισιοδοξίας. Σύμφωνα με αυτά, παρατηρείται αξιοσημείωτη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας το 2020 (μείον 8% σε σύγκριση με το 2019) ως αποτέλεσμα των περιορισμών στη δημόσια ζωή λόγω της πανδημίας COVID -19 και της μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας.

Ως εκ τούτου, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, η ΕΕ μπόρεσε να επιτύχει τον στόχο ενεργειακής απόδοσης για το 2020 και, με βάση την πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι στιγμής, φαίνεται να βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου της για το 2030.

Επιπλέον, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνεται συνεχώς, καθώς το σχετικό ποσοστό έχει διπλασιαστεί από το 2005. Έως το 2020 οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσώπευαν το 22,1% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας.

Παρόλα αυτά όμως, οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων εξακολουθούν να καλύπτουν περισσότερο από το μισό της ζήτησης ενέργειας της ΕΕ, ενώ η χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας που καταγράφηκε το 2020 πιθανόν να είναι προσωρινή.

Σύμφωνα με την Eurostat που δημοσίευσε έκθεση του 2022 σχετικά με τους στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μολονότι τόσο οι δασικές εκτάσεις, όσο και οι χερσαίες προστατευόμενες περιοχές της ΕΕ έχουν αυξηθεί ελαφρώς, η πίεση στη βιοποικιλότητα εξακολούθησε να εντείνεται.

Για παράδειγμα, η εμφάνιση κοινών ειδών πτηνών αποτελεί δείκτη βιοποικιλότητας, διότι πολλά από αυτά τα είδη έχουν ανάγκη συγκεκριμένους οικοτόπους για να αναπαραχθούν και να τραφούν. Οι οικότοποι αυτοί συχνά φιλοξενούν πολλά απειλούμενα φυτικά και ζωικά είδη.

Από το 2000, ο πληθυσμός των κοινών ειδών πτηνών εκτιμάται ότι έχει μειωθεί κατά 10%. Ωστόσο, μετά από πολλά χρόνια μείωσης, φαίνεται ότι ο πληθυσμός τους έχει αρχίσει να σταθεροποιείται.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, σχεδόν το 35% των ασπόνδυλων επικονιαστών, όπως οι μέλισσες και οι πεταλούδες, απειλούνται με εξαφάνιση παγκοσμίως, ενώ 100 έως 1000 φορές υψηλότερος από τον κανονικό είναι ο ρυθμός εξαφάνισης των μελισσών εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης.

Να σημειωθεί ότι πάνω από το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τροφής εξαρτάται από τους επικονιαστές. Κι από τα 100 είδη καλλιεργούμενων φυτών που παράγουν το 90% της παγκόσμιας τροφής, τα 71 επικονιάζονται από τις μέλισσες, ενώ στη μέλισσα οφείλει την ύπαρξή της και το 80% της άγριας βλάστησης.

Τέλος, δεν μπορούμε να μην σημειώσουμε και την περιβαλλοντική υποβάθμιση των ακτών και του θαλασσίου περιβάλλοντος ειδικά στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά και παγκοσμίως σε περιοχές που ξεδιπλώνεται ο ασύδοτος τουρισμός.

Η χώρα μας έχει κατηγορηθεί επανειλημμένως για την εν λόγω υποβάθμιση τόσο των θαλασσών, όσο και την καταστροφή των βαλτότοπων και των ελών που τόσο χρησιμεύουν στο οικοσύστημα.

Ωστόσο, τα όποια θετικά στοιχεία που αναφέρθηκαν πιο πάνω, λειτουργούν ως μιας μορφής παράθυρο στην διατήρηση και ισορροπία του οικοσυστήματος και της βιοποικιλότητας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.. Γιατί και αυτά πρέπει να λέγονται και ας υπολείπονται των αρνητικών.