Παρουσίαση:  Δημήτρης Πατίλας

 Βασίλειος Κων. Κωμαΐτης,  «Αγιάσος 1912-2012. Εκατό χρόνια ελεύθερου βίου Γεγονότα-Πρόσωπα-Δράσεις»

      Δεν είναι η πρώτη φορά που ο συνταξιούχος φιλόλογος - συγγραφέας Βασίλης Κωμαΐτης, ερευνητής της αρχαίας γραμματείας, αλλά και της τοπικής ιστορίας, ασχολείται με την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Αγιάσο. Το 2003 εξέδωσε το βιβλίο «Εκπαιδευτικά της Αγιάσου- Γυμνασιακό παράρτημα Αγιάσου (1940-1961). Στο φωτογραφικό Λεύκωμα «Αγιάσος : ο τόπος - οι άνθρωποι» (2008) τα κείμενα και οι λεζάντες των φωτογραφιών είναι δικά του.

       Με το καινούριο βιβλίο του «Αγιάσος 1912-2012. Εκατό χρόνια ελεύθερου βίου Γεγονότα-Πρόσωπα-Δράσεις», καρπό πολύχρονης έρευνας και ανυπολόγιστης δαπάνης πνευματικού δυναμικού, πραγματοποίησε έναν εκπληκτικό άθλο.

         Η ύλη του εμβληματικού αυτού τόμου των 640 σελίδων, που καλύπτει όλους τους τομείς ζωής, οργανώνεται σε  10 ενότητες. Μέσα σ' αυτές ανά δεκαετία, χρόνο το χρόνο, από την απελευθέρωση το 1912 ως το 2012, παρουσιάζονται τα πλέον αξιομνημόνευτα γεγονότα, άλλοτε με άμεση έκθεση, όταν τα ίδια είναι εύγλωττα και δεν χρήζουν σχολιασμού, και άλλοτε ερμηνευτικά.

         Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη, πανοραμική προσέγγιση όλων όσων σημάδεψαν και καθόρισαν την ύπαρξη της Αγιάσου στη διαδρομή εκατό χρόνων. Επιτεύγματα και τρόπαια, αλλά και δραματικές στιγμές, φάσεις ανάτασης, αλλά και τελμάτωσης. Όχι μόνο τα εξαιρετικά και τα μνημειώδη, αλλά και τα καθημερινά, προ πάντων ο ανθρώπινος, πολυώδυνος αγώνας για επιβίωση, προκοπή και δημιουργία και μάλιστα σε καιρούς εξαιρετικά  δύσκολους.

            Όλα αυτά,  που αναδεικνύουν τεκμηριωμένα  όψεις  του οικονομικού, κοινωνικού και πολιτιστικού γίγνεσθαι της Αγιάσου,  εκτίθενται χωρίς διολισθήσεις σε αυθαίρετες, αμάρτυρες τοποθετήσεις (συχνότατη η παράθεση πηγών και μαρτυριών), χωρίς διάθεση εξωραϊσμού και εξιδανίκευσης, με τη μεγαλύτερη κατά το δυνατό αντικειμενικότητα και αμεροληψία, ιδιαίτερα σε θέματα όπου η όποια φανατική προσκόλληση εμποδίζει τη νηφάλια σκέψη (λ.χ στα περί τον εμφύλιο). Ο παραστατικός εξάλλου, τρόπος γραφής, ο εύληπτος αφηγηματικός και ο ουσιώδης περιγραφικός και ερμηνευτικός λόγος, καθιστούν το βιβλίο πολύτιμο χρηστικό ανάγνωσμα.

        Αποτελεί το σπουδαίο τούτο βιβλίο πλούσια πηγή αυτογνωσίας για όλους τους Αγιασώτες, προπάντων για τις νέες γενιές, που είναι χρήσιμο να γνωρίζουν  το παρελθόν του τόπου τους, να γνωρίζουν τι οφείλουν στους προγενέστερους και  διδασκόμενοι και    εμπνεόμενοι από τα γόνιμα στοιχεία  να συνεχίσουν το επωφελές  έργο των προγόνων τους και  να συμβάλλουν στην περαιτέρω προκοπή της φιλτάτης πατρίδας, όπως το οραματίζεται και ο συγγραφέας στον ανακεφαλαιωτικό, στοχαστικό επίλογό του. Πολλά βέβαια, θα αποκομίσει από τη μελέτη του -  μέσα από συσχετίσεις και παραλληλισμούς - και ο κάθε ενδιαφερόμενος για τη νεότερη ιστορία της Λέσβου.

Στράτος Δουκάκης, Υστερόγραφα μιας διαδρομής

          «Σκαλίζεις μνήμες, ονειροπολείς και αλητεύεις στο χτες, επιμένοντας να συνδέεις το παρελθόν σου με το σήμερα. Αρκεί μια αθώα λεπτομέρεια, ένα ηλιοβασίλεμα, ένας στίχος, μια μελωδία, ένα βλέμμα, δυο λόγια, μια φωτογραφία... για να σε κάνουν κομμάτια. Αφήνεις -και το δείχνεις- να ξεχειλίζει άφθονο το συναίσθημα από μέσα σου»,  γράφει ο  συγγραφέας των «Υστερόγραφων μιας διαδρομής»  συμπατριώτης μας από τη Μήθυμνα Στρατής Δουκάκης.   

             Πράγματι αρκεί  κάποιο ελάχιστο ερέθισμα  για να αρχίσει   η άναρχη συνειρμική παρέλαση - δίνη των αναμνήσεων, η νοσταλγική επιστροφή στα περασμένα, οι μοναχικοί  συλλογισμοί κοντά στη φύση μες στην ευεργεσία της σιωπής,   η αυστηρή κάποτε ενδοσκόπηση, οι απολογισμοί.   

          Ο  συγγραφέας  επανασυνδέεται   με εμπειρίες του παρελθόντος, που είχαν για κείνον κάποιο  νόημα. Ανακαλεί στιγμές ευχάριστες ως αντιστάθμισμα   στις  εναντιότητες του βίου και του ονείρου.  Δεν παρακάμπτει  τα κακώς κείμενα του σύγχρονου απάνθρωπου κόσμου. Συχνά εκφράζει τη θλίψη του γι' αυτά, όπως και για τα ανεκπλήρωτα όνειρα. Δεν επιτρέπει όμως στα μουντά πράγματα να κυριαρχήσουν και  να σκοτεινιάσουν την ψυχή του και την ψυχή μας. Αντιπαραθέτει στην όποια ασκήμια ή απώλεια τις απλές ομορφιές, που μας αναπαύουν από τα μεγάλα, τα τυραννικά,  μας παρηγορούν και  εμπνέουν  τον έρωτα της ζωής. Οι ομορφιές της φύσης και της ζωής, η φιλία, ο έρωτας, η λυτρωτική επενέργεια της τέχνης, η αναγκαιότητα της ανθρωπιάς έρχονται και  ξανάρχονται   στα κείμενα  του Δουκάκη, όπως και η αξία των απλών πραγμάτων και μια έκφραση ευγνωμοσύνης για τα τόσα όμορφα του κόσμου. 

         Με  λόγο χυμώδη, ευθύβολο,  διάστικτο από συναισθηματικά σκιρτήματα,  με συχνές εναλλαγές ωραίων λυρικών εικόνων, καίριων  σχολίων,  μεστών ουσίας αποφθεγμάτων,  καταθέτει ο συγγραφέας τον πλούτο των βιωμάτων και των στοχασμών του για πράγματα δικά του, οικεία,   δικά μας,  πανανθρώπινα, παντοτινά.

          Το βιβλίο τούτο περιλαμβάνει «ομιλίες ψυχής, από την πλησμονή της  ευαισθησίας μιας ασύχαστα τρεμάμενης, ζεστής καρδιάς», θα έλεγε ο Μήτσος Τσιάμης,  ο οποίος  υπογραμμίζοντας το πλούσιο βιωματικό υπόβαθρο  των κειμένων του Δουκάκη, παρατηρούσε  για την υφή  της γραφής του: « Λόγος κρουστός, εύχυμος, χορευτικός, που ανακαλεί σε κόσμους ρεαλιστικούς και ωστόσο περιβεβλημένους μ' έναν πολύχρωμο μανδύα ονείρου και φαντασίας».

          Πολύ σωστά και ο Δημήτρης Νικορέτζος στην εμπεριστατωμένη εισαγωγή του στα «Υστερόγραφα» αποκαλεί το Δουκάκη «ανυποψίαστο ποιητή» και τα «Υστερόγραφά» του «λυρικά κομψογραφήματα» και σημειώνει: «Τα αναμνηστικά  αναπολητικά του κείμενα  σε αναδρομές περασμένων αποστάζουν  μια βαθύτατη συγκίνηση, με έναν εξαιρετικής ευγένειας λυρισμό».

Λεσβιακό Ημερολόγιο  2016

Γράμματα Τέχνες Πολιτισμός

             Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Αιολίδα» σε μια προσεγμένη, καλαίσθητη,  άψογα  επιμελημένη έκδοση, με ευθύνη και επιμέλεια του ανήσυχου, φιλοπρόοδου  φιλόλογου, διδάκτορα της νεοελληνικής λογοτεχνίας,  Παναγιώτη Σκορδά,    το  «Λεσβιακό   Ημερολόγιο 2016.  Γράμματα Τέχνες Πολιτισμός».   Το «Ημερολόγιο»   εδώ και έξι χρόνια κατέχει   εξέχουσα θέση στο χώρο της έντυπης δραστηριότητας και έχει εξελιχθεί και καθιερωθεί ως   βήμα   ποιοτικής συλλογικής  πολιτιστικής προσπάθειας,    πανδέκτης  με σπουδαία επιστημονική, καλλιτεχνική και ιστορική αξία πρωτότυπων εργασιών Λεσβίων αναγνωρισμένων,  αλλά και νεότερων καθόλα άξιων  ερευνητών,  συγγραφέων και καλλιτεχνών.

           Στο φετινό  «Ημερολόγιο» φιλοξενούνται  30 εργασίες  διακεκριμένων Λεσβίων  λογίων, επιστημόνων και καλλιτεχνών,  κατανεμημένες σε 12 ενότητες,  που καλύπτουν ποικιλία γνωστικών και αισθητικών πεδίων (ιστορία,  αρχαιολογία,  λαογραφία, λογοτεχνία, γραμματολογία,  φωτογραφία, σκιτσογραφία).

           Ως προμετωπίδα του προλόγου του,  στον οποίο  σκιαγραφεί δυο μείζονα ζητήματα της ιστορικής συγκυρίας,  την οικονομική κρίση  και  το προσφυγικό δράμα, για το οποίο υπάρχει ενδιαφέρον αφιέρωμα στο « Ημερολόγιο»,   ο επιμελητής Παναγιώτης Σκορδάς θέτει τους ακόλουθους σημαδιακούς στίχους του Μανόλη Αναγνωστάκη:  «Όμως εγώ δεν παραδέχτηκα την ήττα. Έβλεπα τώρα πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω, πόσες φωλιές νερού να συντηρήσω μέσα στις φλόγες».

          Στίχοι  που τονίζουν την ευθύνη των πνευματικών ανθρώπων να διατηρούν αναμμένες τις «φωτιές τις πλάστρες»,  την πολύτιμη γνώση και τις ανθρώπινες ευαισθησίες. Το  «Ημερολόγιο»  εκτός του ότι προσθέτει πολύτιμες ψηφίδες στο πανόραμα του Λεσβιακού Πολιτισμού κάνοντας γνωστές  όψεις των γραμμάτων και των τεχνών του,   είναι και  μια αξιέπαινη συλλογική πράξη  αντίδρασης  στην   πολυειδή και όχι μόνο οικονομική κρίση, μια αντίδραση   στον πνευματικό, ψυχικό και ηθικό λήθαργο.

         Η διαρκής ποιοτική αναβάθμιση  και ο εμπλουτισμός   της ύλης  του  και με άλλες πλευρές  της σύγχρονης ιδιαίτερα πραγματικότητας και με θέματα ψυχαγωγικά,  λ.χ ευθυμογραφήματα με διδακτικό τόνο, ώστε να συνδυάζεται το ωφέλιμο και το τερπνό, θα καταστήσει το «Ημερολόγιο» ακόμη πιο εποικοδομητικό,   αντιπροσωπευτικό  καθρέφτη  της λεσβιακής πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής, πλούσιο ταμείο διδαχών, τέρψεων και εμπνεύσεων.

Βιβλιοκρισία

Των Μυρσίνης Μωραΐτου Παπαδημητρίου

Σάκη Χ. Παπαδημητρίου

Της αγάπης αίματα

Ποίηση της Βασιλικής Τσικνή - Φραντζή

Ποιες ψυχικές διεργασίες κατευθύνουν τα νήματα της ποιητικής γραφής; Πώς άγονται οι άνθρωποι στην ανάγνωση και ενίοτε στη μελέτη του Ποιητικού λόγου; Τι είναι ποίηση; Εύκολα ερωτήματα, δύσκολες απαντήσεις. Απαντήσεις έχουν δοθεί αμέτρητες από ποιητές, λογοτέχνες, φιλόλογους Έλληνες και ξένους.

Αν ζούσαμε στην αρχαιότητα, θα μπορούσαμε να πούμε, κατηγορηματικά, ότι ο Μουσηγέτης Απόλλωνας και οι έξι από τις εννέα μούσες-κόρες του Δία και της Μνημοσύνης - προστάτιδες της ποίησης, απόκτησαν μιαν ακόμη εκλεκτή θεραπαινίδα του ποιητικού λόγου. Την ποιήτρια Βασιλική Τσικνή- Φραντζή.

Σ' ένα εκατοσέλιδο καλαίσθητο βιβλίο, η ποιήτρια μάς προσφέρει εβδομήντα ποιήματα και τρία μικρά πεζά κείμενα. Προοιμιακά, τονίζεται εμφατικά ότι τα πεζά αυτά κείμενα μαζί με τον πρόλογο (τέταρτο πεζό) είναι δείγματα λεπτού και υψηλού βαθμού πεζογραφίας. Σ' αυτά τα πεζά κείμενα θα αναφερθούμε στο τέλος.

Η ποιήτρια της Συλλογής «Της αγάπης αίματα» στο πρώτο της ποίημα « Ο λόγος ο ελληνικός...» με περίσσια χάρη και λεπτή τεχνική πλέκει το εγκώμιο της οικουμενικότητας της ελληνικής γλώσσας. Ο τελευταίος στίχος του ποιήματος έχει περιεχόμενο δυνατού επιγράμματος: «Λόγος φωτός, του πνεύματος και οικουμενικός». Και πράγματι αυτό είναι σήμερα παγκοσμίως αναγνωρισμένο και αποδεκτό.

Η ποίηση της Βασιλικής αποπνέει μια αισθαντικότητα. Διαχέει αγάπη για τον άνθρωπο, λατρεία για τη φύση, το περιβάλλον, και συνάμα μάς μεταφέρει σε ονειροπόλο στερέωμα πότε αισιόδοξο και πότε θλιμμένο, αλλά όχι πεσιμιστικό. Η τρυφερότητα για τα δυο της τ' αγγόνια είναι απέραντη. Γράφει, όχι το χέρι της μηχανικά, αλλά η ψυχή της, το είναι της γλυκά και μητρικά.

Στα ποιήματα «Στοχασμός», «Θύμησες», «Το σπίτι το πατρικό», «Το ναυάγιο» κυριαρχούν νοσταλγικά μοτίβα κι εξαίσιες εικόνες. Κάποια, ελάχιστα, από τα μοτίβα και τις εικόνες, είτε αντικειμενικές, είτε αντιληπτές ως οπτασίες με σύμπραξη της φαντασίας, που μας παρουσιάζει η Βασιλική παρατίθενται: Γοργόφτερο καράβι, απάνεμο λιμάνι, ολόγιομο φεγγάρι, του έρωτα ψαλμωδία, φλοίσβου άκουσμα, πουλιά, βυθος της λησμονιάς, χαρές που σμίξαν...

Τα ποιητικά λόγια για τη Λέσβο και τη Σαπφώ διακρίνονται για την αγάπη την απέραντη, για το νησί της Δέκατης Μούσας.

Στο ποιητικό κείμενο σπουδαία θέση κατέχει και το θρησκευτικό συναίσθημα της δημιουργού της Συλλογής. «Στη Θεία παρουσία», «Στο Θείο Κάλεσμά Σου» και σε άλλα τέσσερα ποιήματα ακόμη, ο αναγνώστης βιώνει κατανυκτικές στιγμές της θρησκείας μας, δονείται από υπαρξιακές εσώψυχες στιγμές. Και σε κάποια, μη ακραιφνώς θρησκευτικά, ποιήματά της η Βασιλική μάς δίνει δείγματα θρησκευτικότητας όπως, για παράδειγμα, στην «ελιά».

Τα τελευταία οκτώ ποιήματα τα καλύπτει ελεγειακή ποιητική γραφή για ανθρώπους της οικογένειάς της, δικούς της, για γνωστούς και φίλους. Εδώ ξεχειλίζει, ο πόνος, η ανθρωπιά, η αγάπη, η ευγένεια ψυχής.

Για ποιο ποίημα να πρωτογράψει κανείς; Για «Το δείλι» με τον «ήλιο» που έγερνε» και « Το δείλι στον ορίζοντα, για το νησί το ζωγραφιστό»; Για « το σπιτάκι» και «το ρημοκκλήσι» και τόσα άλλα; Στα πλαίσια παρουσίασης μιας ποιητικής συλλογής στον ημερήσιο τύπο τα περιθώρια δεν επιτρέπουν καταγραφή όλων των λεπτομερειών που δεοντολογικά πρέπει να παρατεθούν.

Εκείνο που μας εντυπωσιάζει στην ποίηση της Βασιλικής, είναι και η θεματική παρουσίαση με τέτοια λεπτότητα έκφρασης που νομίζεις ότι οραματίζεσαι ωραίους ζωγραφικούς πίνακες. Εξάλλου, η ποιήτριά μας ασχολείται με την αγιογραφία. Στο σημείο αυτό, ο νους μας ταξιδεύει στον Σιμωνίδη τον Κείο ο οποίος, εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια, μας πρόσφερε μια χαριτωμένη παρομοίωση της ποίησης: «Ζωγραφίαν ποίησιν σιωπώσαν προσαγορεύει [ο Σιμωνίδης], τήν δέ ποίησιν ζωγραφίαν λαλούσαν». (Η ζωγραφική είναι ποίηση σιωπώσα, η δε ποίηση είναι ζωγραφική λαλούσα).

 = == = = = = = = = = =

Παγκόσμια ημέρα ποίησης

 Μια ιδιαίτερη ενδιαφέρουσα ποιητική πανδαισία  έζησαν το βράδυ της Κυριακής, όσοι παρέστησαν στην αίθουσα της Λέσχης Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος, που τίμησε την παγκόσμια ημέρα ποίησης.

Τιμώμενο πρόσωπο ήταν ο ποιητής Τάκης Συρέλλης, ποιήματα του οποίου απήγγειλε η ηθοποιός Ντέση Κομνηνού και ο ίδιος, ενώ ακούστηκαν και μελοποιημένοι στίχοι του, τραγουδισμένοι από την Γλυκερία.

Στην ποιητική βραδιά, μετά την σύντομη εισαγωγική ομιλία του προέδρου της Λέσχης, Ξενοφώντα Μαυραγάνη, ακούστηκαν ποιήματα των Οδυσσέα Ελύτη, Γιώργου Σεφέρη, Κικής Δημουλά, Τάσου Λειβαδίτη, Μυρτιώτισας, Αργύρη Εφταλιώτη, Αλεξάνδρας Μπακονίκα, Μαρίας Πολυδούρη, Κώστα Καρυωτάκη, Νικολάου Εμπειρίκου, Κωνσταντίνου Καβάφη, Ντίνου Χριστιανόπουλου, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και Θωμά Γκόρπα.

Όλα τα ποιήματα με θέμα τον έρωτα απήγγειλαν οι: Γεωργία Φράγκου, Δήμητρα Λαγουτάρη, Ρηνούλα Μιχαλέλη, Στρατής Ψαρράς και Ξενοφών Μαυραγάνης.

Ενδιάμεσα ακούστηκε μελοποιημένη ποίηση είτε ηχογραφημένη, είτε τραγουδισμένη από την Ρηνούλα Μιχαλέλη.

 == = = == =

Τα νομίσματα της αρχαίας Λέσβου

Στις 10 Απριλίου, στις 11 το πρωί στην  αίθουσα της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (Ακαδημίας & Γενναδίου 8), ο Απόστολος Γονιδέλλης θα μιλήσει με θέμα: «τα νομίσματα διηγούνται  την ιστορία της αρχαίας Λέσβου».

Πρόκειται για μία διάλεξη με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, για ένα άγνωστο θέμα, που δίνει μία άλλη διάσταση στην ιστορία του νησιού αλλά και στην ιστορία της νομισματοκοπίας στην αρχαία Ελλάδα. Γι' αυτό και αφορά Λέσβιους και μη.

Μέσα από πολλές διαφάνειες θα παρουσιαστούν πάνω από 450 νομίσματα, από όλες τις αρχαίες πόλεις της Λέσβου και από όλες τις περιόδους, από τον 6 αι. π.Χ. μέχρι και τα τέλη του 2ου αι. π.Χ.

Τα νομίσματα της Μυτιλήνης, οι περίφημες έκτες, ήταν πασίγνωστα για την καλλιτεχνία τους, για τα θέματά τους και για την αξία τους. Σήμερα είναι περιζήτητα στους νομισματολόγους και στους συλλέκτες.