Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Εξακολουθούμε να διανύουμε μία από τις πιο αντιφιλοσοφικές περιόδους της ιστορίας. Η εν λόγω εποχή ακατανόητη και πάνω απ' όλα ασαφής- χαρακτηρίζεται από την επιτηδευμένη ευκολία και την ευκαιριακότητα σε όλα τα επίπεδα, από την ανάδειξη του εύπεπτου σε πανηγυρική εκτόνωση δόγμα της εποχής αυτής, και από την υπερνίκηση της τάσης για το διαφορετικό, είτε αυτό έχει να κάνει με τις καθημερινές συνήθειες, είτε με την πολιτική στάση, είτε με την κοινωνική ανατροπή.

Η διαφημιστική βιομηχανία έχει προ πολλού μετατρέψει σε εμπόρευμα αυτήν ακριβώς την τάση για το διαφορετικό, προσπαθώντας με αυτό τον τρόπο να παρακάμψει τις όποιες παρεκκλίσεις από τον κανόνα, διαφεντεύοντας την δημιουργική κριτική σκέψη και τα κίνητρα του ανυποψίαστου μέσου ανθρώπου.

Ο αγώνας της διαφημιστικής βιομηχανίας για την κατοχύρωση του εφικτού, με στόχο την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού για ευτελείς και ιδιοτελείς σκοπούς, έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες με επιτυχή πολλάκις αποτελέσματα, που άλλαξαν κατά πολύ την κοινωνική πόρευση. Με λίγα λόγια, εκατομμύρια πολίτες θυσιάστηκαν για να πετύχουν τα σχέδια που αφορούν την κηλίδωση του εκάστοτε αυθορμητισμού και την μετατροπή του σε στημένο παιχνίδι, γιατί έτσι αποφάσισαν πως πρέπει να είναι η ζωή εφεξής.

Για όλους αυτούς τους παραπάνω λόγους, έχουμε σήμερα ηγέτες - καρικατούρες τύπου Τραμπ, Πούτιν, Μακρόν και λοιπών, που για το μόνο που ξεχωρίζουν είναι για το πόσο ικανοί επιχειρηματίες είναι ή φιλόδοξοι παρτενέρ famous νεανίδων ή κυριών. Γι' αυτό, τα MME επιδίδονται συνήθως σε έναν ασταμάτητο αγώνα για το συνολάκι που φορά η πρώτη κυρία ή τι κινήσεις κάνουν μεταξύ τους τα ζευγάρια αυτά.

Στην ουσία έχουμε να κάνουμε με ανύπαρκτους αχυράνθρωπους, εν πολλοίς αμόρφωτους και αστοιχείωτους, που υπηρετούν τις αναζητήσεις  ενός σαφώς αποπροσανατολισμένου κόσμου, που σε μεγάλα ποσοστά προσπαθεί να οριοθετήσει την ταυτότητά του από όλα αυτά που του έχει φορτώσει η διαφημιστική βιομηχανία.

Αυτό είναι και το πιο βασικό όπλο του ασθμαίνοντος καπιταλισμού, που στην προσπάθειά του να φρενάρει τις ανθρώπινες αντιδράσεις, ενδύεται αυτήν ακριβώς την αντιδραστική τάση και την μετατρέπει δια της πολιτιστικής και άλλου είδους βιομηχανίας σε απόλυτο συμβιβασμό, μέσω υποδείξεων και κανόνων που υποκρύπτουν την βαναυσότητά του.

Το κακό, όμως, δεν σταματά εδώ. Προχωρά και παραπέρα, καθώς οι στόχοι είναι μεγαλόπνοοι. Οι πολίτες πρέπει να σωπάσουν μια και καλή και αυτό απαιτεί την δρομολόγηση και άλλων σχεδίων. Δεν θα έλεγα ότι ο σκοπός αυτός μπορεί να επιτευχθεί με ευκολία, τουναντίον το να πεισθεί ο κόσμος στο σύνολό του πως δεν έχει άλλη επιλογή, είναι μια κοπιαστική διαδικασία, κυρίως διότι ο πολίτης πάντοτε διαμαρτύρεται και παρά τις όποιες προσπάθειες εγκλεισμού του, καταφέρνει και ξεγλιστρά.

Το γεγονός, όμως, αυτό δεν αποδεικνύει πως ζούμε σε εποχές προεπαναστατικών διεργασιών, ούτε σε περιόδους συνειδητοποίησης των κενών της εξουσίας. Η διαφημιστική βιομηχανία έχει αφενός μετατρέψει μεγάλη μάζα των πολιτών σε αδύναμο κρίκο και αφετέρου με την καθοδήγηση των ΜΜΕ σε αδηφάγα και πεινασμένα για εξουσία όντα. Και λαοί που ακολουθούν σιωπηρά την συστημική παρακμή, παραπέμπουν στην επόμενη μαύρη μέρα, καθόλα πραγματοποιημένη και ρεαλιστική σε ότι αφορά το νόημα που επιδιώκεται να δοθεί.

Η λογική του «κατανάλωσε και ό,τι βγει», «παρήγαγε και μη σταματάς», «μην φέρνεις πολλές αντιρρήσεις όσο μεγαλώνεις», αλλά πάνω απ' όλα μην μπαίνεις καν στην διαδικασία της κριτικής, οδηγεί ακριβώς σε αυτή την πλέον αντιφιλοσοφική περίοδο που προανέφερα, στην εποχή όπου όλα τα προϊόντα υπόκεινται στην εσκεμμένη φθορά και την άμεση αντικατάστασή τους από καινούργια, ώστε να διατηρείται το στάτους μιας ίδιας και απαράλλακτης εμπορευματικής κοινωνίας, μιας κοινωνίας χωρίς αμφισβήτηση και προβληματισμό.

Υπάρχει ελπίδα για το διαφορετικό; Υπάρχει, όταν υπάρχουν και οι άνθρωποι που το πρεσβεύουν. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για το αύριο, ούτε καν η παντοδύναμη διαφημιστική βιομηχανία.

Διαπιστώσεις κάνουμε και τις προοπτικές προσπαθούμε να εντοπίσουμε. Να είστε σίγουροι, όμως, πως το παιχνίδι αυτό θα εξακολουθήσει να είναι σκληρό.

Μόνο το γεγονός ότι κάποια στιγμή οι κοινωνίες θα ζητήσουν την ανανέωσή τους, με τους πολίτες να αναγεννώνται από τις στάχτες τους, κομίζει κάποια δόση παρηγοριάς. Αν δεν καταφέρουν και πάλι να τους φιμώσουν με gadget και παραπληροφόρηση, που ανέκαθεν χρησίμευε ως αντίδοτο στην δημιουργική σκέψη. Για να μην σκέπτεται κανείς επί παντός σκεπτού.