==========Bιβλιοκριτική =========

Νίκος Τσιριγώτης: Μνήμη Αργύρη Εφταλιώτη (2022)

Παρουσίαση: Δημήτρης Κωστούλας

(στο ιστολόγιο του: https://diskovolos58.blogspot.com)

     Ο Αργύρης Εφταλιώτης, κατά κόσμον Κλεάνθης Μιχαηλίδης (1849-1923), με καταγωγή από το Μόλυβο της Λέσβου, υπήρξε σημαντική μορφή της νεοελληνικής λογοτεχνίας ενταγμένος στην ακμαία Γενιά του 1880, τη γενιά του Παλαμά και του Ψυχάρη σε μια εποχή που είχε αρχίσει το κίνημα του δημοτικισμού να παίρνει διαστάσεις κοινωνικής εξέγερσης και αντίδρασης στο λόγιο κατεστημένο της Φαναριώτικης Σχολής που είχε προηγηθεί. Ο Εφταλιώτης, δίπλα στον Γιάννη Ψυχάρη και τον Αλέξανδρο Πάλλη, στάθηκε μπροστάρης αυτής της κίνησης, πράγμα που επισφραγίστηκε με την σπουδαία (ημιτελή ωστόσο) μετάφραση της ομηρικής "Οδύσσειας". Παρόλο που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε ξένους τόπους (Αγγλία, Ινδία, Γαλλία), είχε πάντα στενή επαφή με τις εγχώριες πνευματικές εξελίξεις και το λογοτεχνικό του ταλέντο κράτησε ολοζώντανη αυτή την επαφή. Φυσικό ήταν πάντως ο ξενιτεμός να αφήσει ισχυρό το αποτύπωμά του στα κείμενα που μας κληροδότησε, ιδιαίτερα στα πεζογραφήματά του που είναι πλημμυρισμένα από συναισθήματα νοσταλγίας.

      Το πρώτο λογοτεχνικό φανέρωμα του Αργύρη Εφταλιώτη εκδηλώθηκε στο πεδίο της ποίησης και μας άφησε πληθώρα ποιημάτων με έντονα λυρικό χαρακτήρα. Πάντως δεν ευτύχησε όσο άλλοι συγκαιρινοί του ποιητές να περάσει στο χώρο της μελοποιημένης ποίησης, με εξαίρεση το "Τραγούδι της ταβέρνας" που είναι και το μοναδικό, διπλά μάλιστα, μελοποιημένο ποίημά του, πρώτα από τον Γιάννη Σπανό για τη δεύτερη "Ανθολογία" του (1968) και πολύ αργότερα από τον Θεσσαλονικιό τραγουδοποιό Ευγένιο Δερμιτάσογλου για το δίσκο του "Βαρύ φορτίο" (2000). Ωστόσο, μόλις πρόσφατα ολοκληρώθηκε και ήδη έχει ετοιμαστεί προς έκδοση ένας πλήρης κύκλος μελοποιημένων ποιημάτων του Αργύρη Εφταλιώτη που πρόκειται να συνοδεύσει έναν αφιερωματικό τόμο για τα 100 χρόνια από το θάνατό του μέσα στο 2023. Τίτλος του δίσκου είναι "Μνήμη Αργύρη Εφταλιώτη". Τη μουσική υπογράφει ο συμπατριώτης του δραστήριος δημιουργός Νίκος Τσιριγώτης, για τον οποίο έχουμε ξαναμιλήσει εδώ στο Δισκοβόλο με αφορμή την έκδοση του κύκλου τραγουδιών του "Μουσικές νοστωδίες Λεσβίων ποιητών" (2018), ενώ το 2020 είχε επίσης εκδώσει και τα "21 Οργανικά Κομμάτια" του, πάντα σε προσωπικές του παραγωγές εκεί στη Μυτιλήνη με τη σύμπραξη φίλων και τοπικών μουσικών και ερμηνευτών.

     Πρόκειται για έναν κύκλο με δώδεκα κομμάτια, από τα οποία τα εννέα αποτελούν μελοποιημένα ποιήματα του Αργύρη Εφταλιώτη, ενώ δύο από αυτά ("Μάνα και γιος", "Νανούρισμα") αποδίδονται και σε οργανική εκδοχή. Το εναρκτήριο κομμάτι ("Δοξαστικό") έχει στίχους του Μήτσου Τσιάμη και αποτελεί ένα είδος εισαγωγής στο περιεχόμενο του έργου με μια θαυμάσια μελωδία που παραπέμπει ευθέως σε ηχοχρώματα Σταύρου Κουγιουμτζή! Ο συνθέτης καταφέρνει να αποδώσει με ευθύβολες μελωδίες το πνεύμα των ποιημάτων, άλλοτε με εύθυμους ρυθμούς που ενίοτε κινούνται στο κλίμα των τοπικών ή μικρασιατικών σκοπών, κι άλλοτε με τρυφερά μελωδικά ευρήματα, όλα εύστοχα ενορχηστρωμένα από τον ίδιο, ενώ αξιοποιήθηκαν τα εργαλεία της τεχνολογίας για να αναπαραχθούν κάποια όργανα της ορχήστρας.

      Οι ηχογραφήσεις έγιναν στη Μυτιλήνη και την Αθήνα με την υποστήριξη του ιστορικού παραγωγού της Minos Αχιλλέα Θεοφίλου, ενώ στην τεχνική υποστήριξη της ηχοληψίας συνέβαλε ο Γιάννης Τσιριγώτης. Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Κατερίνα Βασιλείου, Χρύσα Βέκιου, Νίκος Βερβενιώτης, Γιώργος Γέργος, Μιχάλης Δήσσος, Σίμος Ευθυμιάδης, Κώστας Καλδέλλης, Μυρσίνη Κουτσκουδή, Χάρης Μουρατίδης, Ειρήνη Στεφανοπούλου και Αμέρσσα Τσιριγώτη, ενώ συμμετείχε απαγγέλλοντας ο Θοδωρής Προκοπίου. Συμμετέχει επίσης παίζοντας βιολί ο Θέμης Πατίλας.

** * * * * **

Παναγιώτης Ν. Βέης: Το φράγμα (2022)

Παρουσίαση: Δημήτρης Κωστούλας

(στο ιστολόγιό του: https://diskovolos58.blogspot.com) 

       Ο Παναγιώτης Ν. Βέης αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση λογοτέχνη της ελληνικής διασποράς που βρέθηκε να υπηρετεί την τέχνη της γραφής στην ώριμη φάση της ζωής του, αφού πρώτα τη χόρτασε με έντονα βιώματα μέσα από μια περιπετειώδη και δύσκολη διαδρομή, η οποία ωστόσο στη συνέχεια στάθηκε η μόνιμη πηγή έμπνευσής του για τα χειμαρρώδη κείμενα που καταθέτει εδώ και μια δεκαετία ως απόσταγμα βιωματικής πείρας μιας ολόκληρης ζωής.

      Γεννήθηκε το 1946 στο χωριό Μανταμάδος της Λέσβου κι από τα δεκαεπτά του χρόνια βρέθηκε στα μακρινά πελάγη να εργάζεται ως ναυτικός για μια εικοσαετία και σωρεύει μοναδικές εμπειρίες στο οπλοστάσιο της μνήμης του. Στα τριάντα έξι του χρόνια αποφάσισε να γίνει στεριανός και βρέθηκε στην Αυστραλία, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα και συνεχίζει να ζει με την οικογένειά του.

      Στο διάστημα 2012-2018 μάς έδωσε τα πρώτα του μυθιστορήματα και συγκεκριμένα μια αυτοβιογραφική τριλογία με τα έργα: "Ως τα τριάντα έξι μου..." (2012), "Από τα 36 έως τα 66" (2014) και "Αυτοί που φύγαν κι αυτοί που μείναν" (2018). Τα τρία αυτά έργα, όπως φανερώνουν και οι τίτλοι τους, έχουν υλικό που αντλείται από τις βιωματικές εμπειρίες του συγγραφέα εμπλουτισμένες με ευφάνταστα μυθοπλαστικά στοιχεία που αποκαλύπτουν την αυθεντική προσωπικότητα του ανδρός, τη στέρεη οπτική του στα πράγματα, την ακλόνητη αριστερή του ιδεολογία και όλα μαζί διαποτισμένα από ένα συναισθηματικό πλούτο και μια επίμονη διάθεση νοσταλγίας.

     Μόλις φέτος ο συγγραφέας εξέδωσε το τέταρτο μυθιστόρημά του με τίτλο "Το φράγμα" που ασφαλώς με μια πρώτη σκέψη μας παραπέμπει στο ομότιτλο σημαντικό μεταπολεμικό μυθιστόρημα του Σπύρου Πλασκοβίτη, το οποίο κυκλοφόρησε το 1960 και γυρίστηκε μάλιστα και σε ταινία το 1982 από τον Δημήτρη Μακρή. Το θέμα του ο Παναγιώτης Βέης το εμπνεύστηκε από πραγματική ιστορία που έζησε ο ίδιος στον μακρινό του τόπο, η οποία είχε τραγική κατάληξη με το θάνατο πολλών ανθρώπων από την κακοδιαχείριση ενός φράγματος που συγκέντρωνε τα μπάζα δύο ποταμών. Παρά το έντονα δραματικό θέμα του έργου και τις τραγικές συνέπειες της αλόγιστης συμπεριφοράς των υπεύθυνων του φράγματος σε βάρος της ανθρώπινης ζωής, ο συγγραφέας φροντίζει να αντισταθμίσει τη συμφορά με παράλληλες ιστορίες ερωτικού πάθους σαν ένα λυτρωτικό αντίδοτο απέναντι στην τραγωδία. Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος το θέμα του έργου του:

     «Το βιβλίο αυτό γράφτηκε μετά τα βιώματα μιας μεγάλης καταστροφής. Μιας μεγάλης πλημμύρας με ανείπωτες καταστροφές, πολλές και επικίνδυνες καταστάσεις που ζήσαμε επί τρία μερόνυχτα. Κυλήσανε δύο χρόνια και ένα σωρό πληγές χάσκουν ακόμα ανοιχτές. Το όλο συμβάν φορτώθηκε στην κλιματική αλλαγή, εκ των υστέρων όμως αποκαλύφθηκε πως το μεγάλο εύρος της τόσης και τέτοιας καταστροφής έγινε, γιατί προήλθε από ένα πλάνο που είχε η εταιρεία που διαχειριζόταν το φράγμα εκμεταλλευόμενη την κακοκαιρία να αδειάσει τα μπάζα που είχαν συσσωρευτεί στον πυθμένα του φράγματος, χωρίς να της κοστίσει δεκάρα. Αφού είχαν κάνει μια μικρή προεργασία, τη δεύτερη μέρα, στον παροξυσμό του καιρού, ανοίξανε όλες τις κάτω πόρτες αδειάζοντας εκατομμύρια τόνους νερά, πέτρες, λάσπες, ξύλα μέσα σε μια νεόχτιστη περιοχή φέρνοντας τόσες καταστροφές. Και 154 θανάτους! Καμία τιμωρία και σε κανέναν. Η κλιματική αλλαγή φταίει και για τις πουστιές τους».

        Επισημαίνω ότι το βιβλίο προλογίζει ο Λέσβιος φιλόλογος Δημήτρης Πατίλας με ένα εκτενές κριτικό κείμενο που αναλύει μεθοδικά και τα τέσσερα μυθιστορήματα του Παναγιώτη Βέη. Και κάτι πολύ ιδιαίτερο: Όλα τα βιβλία του - όπως και το συγκεκριμένο - ο συγγραφέας τα έχει εκδώσει με δικά του έξοδα και τα μοιράζει δωρεάν σε κάθε ενδιαφερόμενο!