Το τέλος της Δημοκρατίας;

Λίγες είναι οι πιθανότητες να καταλάβει ένας νοήμων νους ποιες κοινωνίες βιώνουμε, αλλά πάνω απ' όλα ποια διαστροφή κυριαρχεί σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής. Οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων έχουν περάσει σε άλλο επίπεδο, επί του προκειμένου στην επικοινωνιακή ανυπαρξία και το συλλογικό ακατανόητο, την ίδια στιγμή που οι επιλογές του καθενός για τα πολιτικά πρόσωπα εστιάζονται απλά και μόνο στην εξυπηρέτηση των ατομικών σκοπών και στόχων.
Αυτό που κυριαρχεί –στην Ελλάδα τουλάχιστον– είναι το πώς και με ποιο τρόπο θα διαφημίζει κανείς την πονηρία και την ικανότητα διείσδυσής του στα πράγματα, τρόπον τινά πώς και με ποια μέσα θα οδηγηθεί κάποιος τινί τρόπω στην πολυπόθητη επιτυχία και καταξίωση.
Πέραν της αναγωγής του χρήματος σε βασικό παράγοντα ανέλιξης, κάτι που ισχύει από την δεκαετία του ‘60 κει μετά, από τότε που η εμπορευματική κοινωνία ιχνηλάτησε επαρκώς τις μάλλον γενναίες επιθυμίες των καταναλωτών, πέρα από την εξαγορά συνειδήσεων και ιδεών με την προσφορά ενός σύγχρονου αυτοκινήτου και μιας άνετης ζωής με ολοένα και λιγότερες οικογενειακές σκοτούρες αλλά πολλές εργασιακές υποχρεώσεις, υφίσταται ως βραχνάς ένας άτυπος αφομοιωτικός εξαναγκασμός σε ευτελή πρότυπα που λανσάρονται την κατάλληλη στιγμή ως Θείο δώρο και μονόδρομος.
Η φιλοσοφική σχολή της Φρανκφούρτης τα είχε επισημάνει όλα αυτά σχετικά νωρίς από τότε που η πολιτιστική βιομηχανία αποφάσισε να κατακτήσει τις αγορές, αλλά πάνω απ' όλα να μανιπουλάρει τα εύκολα θύματα πολίτες – καταναλωτές.
Τι και αν αναφερόταν επαρκώς ο Γκυ Ντεμπόρ στην κοινωνία του θεάματος για το ενσωματωμένο θεαματικό, τι και αν οι καταστασιακοί περιέγραφαν με μελανά χρώματα την κατάληξη της κοινωνίας των συμβάσεων και τεχνητών απολαύσεων, τι και αν ο Μαρκούζε εστίαζε την σκέψη του στον μονοδιάστατο άνθρωπο και ο Χορκχάιμερ μαζί με τον Αντόρνο έβαζαν τον θεμέλιο λίθο για την μαρξιστικής συνιστώσας κοινωνική κριτική, ο κόσμος συνέχιζε στους ίδιους ρυθμούς, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις και τα γραφόμενα.
Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και τις επιχειρηματολογικές αντιθέσεις των διαφόρων σχολών σκέψης και κοινωνικού προβληματισμού που ανανέωναν το σκεπτικό ραντεβού, αν η σκέψη των Λεφόρ, Καστοριάδη, Αξελού και Μορέν επεσήμανε και απομυθοποιούσε τις ολοκληρωτικού τύπου αριστερές υπαρξιστικές αλχημείες και αναζητήσεις του Σαρτρ και όλων εκείνων που ασπάστηκαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τον σταλινισμό, τότε αν μη τι άλλο μιλούσαμε για έναν πνευματικό οργασμό που παρήγαγε ανοιχτά πεδία σκέψης.
Δυστυχώς, όμως, οι κοινωνίες πορεύθηκαν με γνώμονα την κοινωνία της εγγύησης των απολαύσεων, με οδηγό την λιτότητα παράλληλα με την αφθονία, την υπερκατανάλωση με την αστεγία, τον καθωσπρεπισμό με την ασυδοσία.
Και έτσι ο ευρωπαϊκός χάρτης σχηματίστηκε νοερά αλλά με σαφή προσανατολισμό προς έναν σαφή συντηρητισμό, την ίδια στιγμή που ο αμερικανικός καπιταλιστικός τρόπος ζωής αντιπαρερχόταν την σοβιετική τερατογένεση με όποιο κόστος και τίμημα για τις επιλογές στρατοπέδου από τους πολίτες.
Το σήμερα πάντως χάσκει ως τραγική κατάληξη ενός κακοποιημένου δυτικού μοντέλου δημοκρατίας, με σχετικές και περιορισμένες ελευθερίες, και πάλι όμως, κατά του λίαν επικίνδυνου πανρωσισμού που τείνει να σαρώσει την Ευρώπη, διαλύοντας και τα τελευταία οχυρά ελεύθερης σκέψης και έκφρασης.
Σκέπτομαι πως όλα τούτα που έχουν άμεση επίδραση και στο ελληνικό μοντέλο ζωής που αναδύει και αναδεικνύει διαφορετικές αξίες στη ζωή, το μοντέλο του εύκολου βολέματος και εξυπηρέτησης ατομικών συμφερόντων, θα μπορούσαν να αποτελέσουν το εφαλτήριο για νέους οραματισμούς και πολιτικούς αυτοπροσδιορισμούς, προς μία αυτονομία και μεγαλύτερη ανεκτικότητα σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής.
Οι κοινωνίες που βιώνουμε όμως, μέσα από τον παρατεταμένο τεχνολογικό οργασμό και την κυριάρχηση επί της φύσης δεν αφήνουν περιθώρια για τις σκέψεις αυτές, καθώς η πραγματικότητα είναι αν μη τι άλλο ζοφερή.
Ίσως και να ζούμε την αμφισβήτηση της ίδια της δημοκρατίας και της εναπομένουσας ελεύθερης σκέψης. Ίσως η ίδια αυτή δημοκρατία αφήνει πολλά κενά για να διεισδύσει και πάλι ο ολοκληρωτισμός. Ίσως  ζούμε απλά και μόνο την κατάρρευση ολόκληρων συστημάτων ζωής που βασίστηκαν στην ευκολία της αφθονίας και το εύκολο κέρδος. Ίσως εδώ πάνω πατούν και πάλι ο ολοκληρωτισμός και τα πολλαπλά αυταρχικά καθεστώτα.
Τα κενά της δημοκρατίας μπορούν να τα καλύψουν μόνο οι πολίτες. Είτε λοιπόν θα προβούν σε αυτόνομες πρωτοβουλίες και δράσεις συλλογικού χαρακτήρα και προβληματισμού είτε τα τελευταία ψήγματα δημοκρατίας  θα απορροφηθούν οριστικά από το χωνευτήρι της παγκόσμιας δικτατορίας, που ορέγεται ο κάθε είδους παρανοϊκός.
Και τότε δεν θα υπάρχει καν χώρος να σκεφθεί κανείς σε ποια κοινωνία έχει οδηγηθεί και ποια διαστροφή υφίσταται.