Του Αριστείδη Καλάργαλη

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι από τα σύγχρονα ιστορικά γεγονότα τα οποία εμπνέουν συγγραφείς και ποιητές. Η αναφορά σ' αυτό, 41 χρόνια μετά, δείχνει το πόσο σημαντικό γεγονός υπήρξε. Ο συμπατριώτης μας συγγραφέας Αλέξανδρος Τσαγκαρέλλης κυκλοφόρησε πρόσφατα τη νουβέλα του «Η τελευταία θυσία», εμπνευσμένο από τα γεγονότα αυτών των ημερών.

«Προσπαθώ να συμβάλλω στη διατήρηση αυτής της ιστορικής μνήμης' που βοηθάει, μέσα απ' τα μονοπάτια της τέχνης, για να μπορέσουν οι νεότεροι να διατηρήσουν (και αν πρέπει να υπερασπιστούν) αυτήν ακριβώς την αξία και το ειδικό βάρος που έχει τούτος ο τόπος», γράφει ο ίδιος για το βιβλίο του. Κι είναι σημαντικός αυτός ο λόγος, γιατί η μνήμη και ειδικά η ιστορική, βοηθά να κατευθύνουμε καλύτερα τη ζωή μας ή αλλιώς να επέλθει η λήθη.

 Στην αρχή του βιβλίου παρουσιάζεται η καθημερινή ζωή δυο συνηθισμένων φοιτητών, της Ελένης και του Ρωμανού. Είναι η ανέμελη φοιτητική ζωή, με τους έρωτές της, τα αισιόδοξα όνειρα για το μέλλον, αλλά και η αποδοχή των νέων απόψεων και της προοδευτικότητας. Αυτά έρχονται σε αντίθεση με τις ιδέες της συντηρητικής, χήρας στρατιωτικού, θείας Ευτέρπης. Απ' την άλλη υπάρχει ο θείος Γιώργος, ένας πολίτης «β΄ κατηγορίας» κατά τους κρατούντες δικτάτορες, είναι ανεπιθύμητος και από την οικογένειά του. Οι σχέσεις της οικογένειας είναι η μικρογραφία της κοινωνίας τότε, αλλά και σήμερα. Κάποιοι είναι προσκολλημένοι στο παρελθόν κι άλλοι ονειρεύονται μια νέα, διαφορετική, πιο ανθρώπινη ζωή. Κάποτε, όπως ο θείος Γιώργος, αποτραβιούνται, κάθονται στο περιθώριο, είναι οι ηττημένοι της εποχής. Όμως όταν δοθεί το έναυσμα, όπως στην περίπτωση του Πολυτεχνείου, αγωνίζονται, συμβάλλουν όπως μπορούν.

Στις σελίδες του βιβλίου παρακολουθούμε μέσω των συμμετεχόντων τις διαφορετικές απόψεις των ατόμων, των κοινωνικών τάξεων, των γενεών. Παράλληλα και τη συμμετοχή τους στα γεγονότα και στην ιστορία. Οι φοιτητές πορεύονται με την αλκή της νεότητάς τους κι ο ηλικιωμένος θείος Γιώργος δίνει τη ζωή του για να προστατεύσει την ανιψιά του και τον αγαπημένο της Ρωμανό. Τότε, μαζί με τον θάνατό του, απλώνει το χέρι της για βοήθεια κι η θεία, παραμερίζοντας το παραταξιακό μίσος.

Αυτή η συνύπαρξη των ατόμων, με μεγαλύτερη συμμετοχή των νέων, είναι η «γενιά» του Πολυτεχνείου. Δεν είναι οι ονομαζόμενοι «επώνυμοι» εξαργυρωτές της συμμετοχής τους. Στη γενιά αυτή ανήκουν όσοι κατέθεσαν το ελάχιστο της ψυχής τους και μετά πορεύτηκαν τη ζωή σαν όλους εμάς. Η «γενιά» του Πολυτεχνείου ήταν ένα ανομοιογενές σύνολο, όπως κι η λογοτεχνική Γενιά του τριάντα. Ήταν νέοι σαν την Ελένη και τον Ρωμανό της νουβέλας του Τσαγκαρέλλη. Άτομα που κάτω από τις συγκεκριμένες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες ξεπέρασαν την εποχή τους, την προηγούμενη γενιά και έδειξαν την ανωτερότητά τους.

Αντί να πετάμε πετριές και να προσπαθούμε να ξεθωριάσουμε τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, ας πούμε το δικό μας Ναι ή Όχι στις προκλήσεις της εποχής.            

«Αϊ-Στράτης -Θυμήματα εξορίας»

Του Κώστα Βάρναλη

Επιμέλεια-Έρευνα-Σχόλια: Ηρακλής Κακαβάνης

Εκδόσεις :«Καστανιώτης»

Τιμή: 17,04ευρώ

Ο Κώστας Βάρναλης εξαιτίας των αριστερών του φρονημάτων υπέστη διώξεις· παύτηκε από το λειτούργημα του εκπαιδευτικού και εξορίστηκε. Τις εμπειρίες του από τη δίμηνη εκτόπιση στον Αϊ-Στράτη (20 Οκτώβρη 1935 έως 25 Δεκέμβρη 1935) κατέγραψε, αμέσως μετά την απόλυσή του, σε δημοσιεύματα στην εφημερίδα Ανεξάρτητος και λίγο αργότερα στον Ριζοσπάστη. Τα κείμενά του, όπως και η αλληλογραφία με τη σύζυγό του, Δώρα Μοάτσου, περιγράφουν τις συνθήκες διαβίωσης στο νησί, σκιαγραφούν την προσωπικότητά του, αλλά και το πώς επέδρασε στον ποιητή το γεγονός της εξορίας.

Τα ντοκουμέντα αυτά, οι σχετικές μαρτυρίες συνεξορίστων του και οι επιστολές παρουσιάζονται στα δύο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου. Στο τρίτο κεφάλαιο διερευνάται το πότε γράφτηκε το ποίημα «Εξορία», ενώ με τη βοήθεια άλλων μαρτυριών εξετάζονται οι συνθήκες υπό τις οποίες γράφτηκε στον Αϊ-Στράτη το αθησαύριστο ποίημά του «Η ώρα φτάνει».

Η έκδοση συμπληρώνεται με εκτενέστατη εργοβιογραφία του Κώστα Βάρναλη, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το φωτογραφικό και εικαστικό υλικό που συνοδεύει και τεκμηριώνει τα κείμενα.

«Μιλώντας για εμάς και τα προβλήματά μας

Τα δώρα της Ψυχολογίας»

Της Μυρσίνης Κωστοπούλου

Εκδόσεις «Καστανιώτης»

Τιμή: 14,91ευρώ

Γιατί οι γυναίκες πέφτουν πιο εύκολα σε κατάθλιψη;

Γιατί φοβόμαστε τόσο την εγκατάλειψη από τον Άλλο;

Πώς θεραπεύονται οι κρίσεις πανικού;

Γιατί τρώμε πολύ όταν νιώθουμε θλίψη;

Αντέχεται ποτέ η απιστία;

Να πάω σε ψυχολόγο;

Να πάρω αντικαταθλιπτικά;

Τι σημαίνει ψυχική υγεία;

Πώς μπορεί κανείς σήμερα να νιώθει καλά με τον εαυτό του και τους γύρω του; Πώς να ξεφύγει από τις παγίδες της ομαλοποίησης, της ήπιας απόγνωσης, της λήθης του εαυτού;

Tο βιβλίο αυτό αναφέρεται στον ανθρώπινο ψυχισμό. Στον ψυχισμό που ονειρεύεται, πάσχει, απορεί, εξελίσσεται, καθηλώνεται, σωπαίνει, θλίβεται, χαίρεται.

Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν ούτε στα φάρμακα ούτε στα λόγια. Η αλλαγή θα έρθει μέσα από τη βούληση, μέσα από την επιθυμία του ίδιου του ατόμου να δει τον εαυτό του και την ιστορία του κατάματα. Βούληση και επιθυμία όμως συχνά παγιδεύονται. Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να είναι ένας πολύτιμος σύντροφος στο «ξεπαγίδευμα». Αλλά μέχρι εκεί.

Το βιβλίο «Μιλώντας για εμάς και τα προβλήματά μας» επιχειρεί να καταστήσει οικεία τα άγνωστα κομμάτια μας, να κάνει την οδύνη πιο γνώριμη και αντιμετωπίσιμη και να συμβάλει στην ψυχική υγεία του ατόμου αναζητώντας τρόπους που οδηγούν στην ευτυχία του.

«Εκείνη τη μέρα»

Του Λεχεϊν, Ντένις

Εκδόσεις «Κέδρος»

Τιμή: 22 ευρώ

Βοστόνη, τέλος του Α Παγκοσμίου πολέμου.

Μια εποχή πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών. Οι ΗΠΑ στο σταυροδρόμι παρελθόντος και μέλλοντος.

Δύο άνθρωποι, ένας λευκός και ένας μαύρος, παρασύρονται από τον ανεμοστρόβιλο της Ιστορίας. Ο πρώτος, ο αστυφύλακας Ντάνι Κόφλιν, παρότι οργανώνεται στη συνδικαλιστική ομάδα των αστυνομικών, υποχρεώνεται να πάρει μέρος στο κυνήγι επικίνδυνων ριζοσπαστών. Ο δεύτερος, ο Λούθερ Λόρενς, δολοφονεί ένα αφεντικό του εγκλήματος στην Τάλσα και καταφεύγει στη Βοστόνη, όπου βρίσκει εργασία στην οικογένεια Κόφλιν. Την ίδια στιγμή προσπαθεί απεγνωσμένα να βρει τρόπο να επιστρέψει στην έγκυο γυναίκα του.

Μέσα από τη διαδρομή των δύο ηρώων ξεδιπλώνονται τα κρίσιμα γεγονότα που σημάδεψαν την Αμερική του Μεσοπολέμου: η ανάπτυξη του συνδικαλιστικού κινήματος, η σύγκρουση των εργατών με το κεφάλαιο, ο αγώνας για τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών. Η πλοκή κορυφώνεται κατά την απεργία της αστυνομίας της Βοστόνης το 1919, όταν στα γήπεδα του μπέιζμπολ μεσουρανεί ο θρυλικός Μπέιμπ Ρουθ.

Συντηρητικοί και επαναστάτες, αριστοκράτες και λαϊκοί, ντόπιοι και μετανάστες, διεφθαρμένοι πολιτικοί και εκπρόσωποι του νόμου στον καθημερινό μόχθο για την επιβίωση και στη διαπάλη για την εξουσία.

Ένα συναρπαστικό πολιτικοκοινωνικό αστυνομικό μυθιστόρημα που διερευνά

την εξοντωτική βία και τον ανεξέλεγκτο ενθουσιασμό μιας χώρας

που βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο με τον εαυτό της.

«Ο προφήτης είπε...

Επιλογές από τον Προφήτη»

Του Χαλίλ Γκιμπράν

Μετάφραση: Γιώργος Φωκάς

Εκδόσεις «Αιώρα»

Τιμή: 7 ευρώ

Τι μένει αναλλοίωτο στον χρόνο; Τα οικουμενικά θέματα που μας απασχολούν όλους, πέρα από αντιλήψεις και δόγματα: η αγάπη, η ελευθερία, η αυτογνωσία, η φιλία, τα συναισθήματα του πόνου και της ηδονής, της χαράς και της λύπης...

Εκεί στρέφει το βλέμμα μας ο απλός ποιητικός λόγος του Χαλίλ Γκιμπράν, που εδώ κι έναν αιώνα συνεχίζει να εμπνέει και να συγκινεί.

Ας τον ακούσουμε...

Προφήτη του Θεού,

τούτο σου ζητάμε:

να μας μιλήσεις και

να μοιραστείς μαζί μας

την αλήθεια σου.

Κι ο προφήτης είπε...

Όταν η αγάπη σάς καλεί, ακολουθήστε την, παρ' ότι οι δρόμοι της είναι δύσβατοι κι απότομοι. Κι όταν οι φτερούγες της σας τυλίξουν, παραδοθείτε της, παρ' ότι το σπαθί που είναι κρυμμένο στα φτερά της μπορεί να σας πληγώσει. Κι όταν σας μιλήσει, να την πιστέψετε, παρ' ότι η φωνή της μπορεί να σκορπίσει τα όνειρά σας όπως ο βοριάς ερημώνει τον κήπο.

«Το αντίστροφο της ψυχανάλυσης - σεμινάριο 17»

Του Ζακ Λακάν

 Το αντίστροφο της ψυχανάλυσης είναι η εξουσία, ο εξουσιαστικός λόγος, ο «λόγος του κυρίου», όπως τον ονομάζει εδώ ο Ζακ Λακάν. Σε αντίστιξη, ο ψυχαναλυτής αποποιείται τη θέση του κυρίου. Ας μην περιμένουμε ωστόσο ένα αντεξουσιαστικό κήρυγμα. Απέναντι στην εξεγερμένη νεολαία, που σχεδιάζει ανατροπές στον απόηχο του Μάη του 68, ο Γάλλος ψυχαναλυτής δεν διστάζει να πει: «Σαν επαναστάτες προσβλέπετε σ' έναν κύριο, σ' έναν αφέντη. Θα τον έχετε!». Προσγείωση.

Η ανατρεπτικότητα του δέκατου έβδομου σεμιναρίου εντοπίζεται αλλού. Πρόκειται, όπως υπογραμμίζει ο Ζακ-Αλέν Μιλέρ, για ένα ξεγύμνωμα της ψυχανάλυσης, για μια ριζική κριτική στον πατροκεντρισμό του ιδρυτή της. Μεγάλο μέρος του βιβλίου επανεξετάζει το ζήτημα του πατέρα. Οιδίποδας, Μωυσής, Τοτέμ και ταμπού: τα εμβληματικά ονόματα του φροϊδικού οικοδομήματος συρρικνώνονται εδώ σε επιφάσεις, σ' ένα απλό «όνειρο του Φρόιντ». Όλες αυτές οι μπαρόκ θεωρίες, λέει ο Λακάν, δεν είναι παρά άμυνες απέναντι στην αλήθεια ότι ο πατέρας είναι ευνουχισμένος, ανήμπορος επικυρώνοντας έτσι προφητικά τη σύγχρονη παρακμή του.

Παράλληλα, ο Λακάν δεν διστάζει να ανασκευάσει στοιχεία της δικής του θεωρητικής κατασκευής: η επανάληψη δεν αφορά τόσο την επιστροφή του απωθημένου, όσο την εμμονή της απόλαυσης το σημαίνον δεν εκτοπίζει την απόλαυση στο συμβολικό, την εισάγει η ασυνείδητη γνώση, δηλαδή η σημαίνουσα άρθρωση είναι μέσον της απόλαυσης. Το κλίμα του δέκατου έβδομου σεμιναρίου είναι κάπως πεσιμιστικό: η αλήθεια, που ένας αισιόδοξος Λακάν είχε άλλοτε εκθειάσει, τώρα είναι κάτι που μισο-λέγεται και στηρίζει επιφάσεις. Επίσης, το ομιλούν υποκείμενο είναι δομικά εγκλωβισμένο σε τύπους εκφοράς που είναι προεγγεγραμμένοι, και οι οποίοι εδώ αποκαλούνται discours, «λόγοι χωρίς λόγια».

Οι τέσσερις λόγοι του κυρίου, της υστερικής, του πανεπιστημίου, του αναλυτή πρωτοεμφανίζονται, εξηγούνται και τεκμηριώνονται στο παρόν σεμινάριο. Διατυπωμένοι με απαράμιλλη μαθηματική λιτότητα συνθέτουν ένα μοναδικό εργαλείο πρόσβασης σε ποικίλα κοινωνικά και κλινικά φαινόμενα. Η κριτική στην εγελιανή διαλεκτική κυρίου και δούλου, η αναψηλάφηση της υστερικής προβληματικής, η ανατομία της πανεπιστημιακής χρήσης της επιστήμης είναι μερικά από τα θέματα που απασχολούν εδώ τον Λακάν.

Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, ο Γάλλος ψυχαναλυτής αναλύει την αντίστροφη όψη της σύγχρονης ζωής. Ζούμε στον κόσμο της «αληθόσφαιρας», το σημαίνον κυριαρχεί σε όλο το ανθρώπινο σύμπαν, στο σώμα, στη φύση και στους αιθέρες. Η όσμωση γνώσης και εξουσίας προτείνει στους αμφισβητίες τού σήμερα το πεπρωμένο που τους επιφυλάσσει ο λόγος του πανεπιστημίου προς όφελος του άδηλου κυρίου, του καπιταλιστή. Πρόκειται για μια προφητική και δραματικά επίκαιρη ανάλυση.

«Ο άσος στο μανίκι»

Του Γ. Πλιάγκου

Εκδόσεις «Κέδρος»

Τιμή: 12.50ευρώ

Κάπου στις αρχές της Συγγρού γυρίζει ασταμάτητα ο τροχός μιας ρουλέτας. Ο Παύλος, στον άχαρο ρόλο του κρουπιέρη, παρατηρεί τις μισογκρεμισμένες ζωές των παικτών και παράλληλα αισθάνεται ερωτική έλξη για τη Ναταλία, Ρουμάνα οικονομική μετανάστρια, η οποία εργάζεται στην ίδια λέσχη. Ανάμεσά τους στέκονται εμπόδιο ο Μάριος, η ατέλειωτη νύχτα και η τυραννία του τζόγου. Στο αποπνικτικό σκηνικό της παράνομης λέσχης ξεκινά μια στημένη παρτίδα χωρίς ξεκάθαρους κανόνες, με μοναδικό προορισμό το απόλυτο σκοτάδι.

Πόσα αντέχεις να χάσεις μέχρι να βγεις νικητής; Ο άσος στο μανίκι είναι το φτηνό κόλπο του χαρτοπαίκτη που πασχίζει απεγνωσμένα να παραμείνει στο παιχνίδι - η πικρή περιπέτεια ενός ανθρώπου που κινείται στις παρυφές του υπόκοσμου και μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε παρακμή.