Η Γιώτα Φώτου και «Το Διώροφο της Τσιμισκή» ...στη Μυτιλήνη

Γράφει η Μαριάνθη Βάμβουρα

«Δώδεκα χρόνια πρέπει να πέρασαν από εκείνο το βράδυ που είχα βρεθεί στον σταθμό Λαρίσης περιμένοντας πάλι την αμαξοστοιχία των οχτώ για Θεσσαλονίκη. Στεκόμουν ακριβώς στο ίδιο σημείο, όρθια μπρος στις αποβάθρες, ψάχνοντας στην τσάντα μου τον αναπτήρα. Κάπνιζαν τότε μέσα στο τρένο, αλλά όσο φανατική καπνίστρια κι αν ήμουν, δε μου ήταν εύκολο να σηκώνομαι από τη θέση μου και να ψάχνω το μπαρ όπου αρκετοί επιβάτες με ένα τσιγάρο στο χέρι κι ένα πλαστικό κύπελο με καφέ στο άλλο συνωστίζονταν όρθιοι και ο χώρος έμοιαζε με τεκέ. Στεκόμουν λοιπόν ψάχνοντας εναγωνίως τον αναπτήρα για μια τελευταία ρουφηξιά πριν από το πολύωρο ταξίδι.                                                              «Μου επιτρέπετε;»                                                                                                                                                                Η φωνή γνωστή, αγαπημένη. Το τσιγάρο είχε πέσει από το χέρι μου και όρμησα στην αγκαλιά του.                                                                                                                                        «Σ΄αγαπώ, σ΄αγαπώ, σ΄αγαπώ!» ψιθύρισα κρύβοντας το πρόσωπό μου στον ώμο του Ντανιέλ.                                                                                                                                                               Με έσφιξε χωρίς να πει τίποτα. Δε χρειαζόταν. Όλα είχαν ειπωθεί μέσα στις προηγούμενες σαράντα οχτώ ώρες που είχαμε περάσει μαζί στο διαμέρισμά του , στο Μαρούσι. Είχε επιμείνει θυμάμαι, να με συνοδεύσει στον σταθμό, αλλά του ζήτησα να καλέσει ένα ταξί. Δεν ήθελα να τον ταλαιπωρήσω και εξάλλου ήμουν πλημμυρισμένη από ευτυχία, αγάπη, έρωτα κι άλλα συναισθήματα που δεν είχαν όνομα, που δεν είχα νιώσει άλλη φορά.

«Ήθελα ακόμη δυο λεπτά μαζί σου», μου είχε πει καθώς με απομάκρυνε από την αγκαλιά του, κοιτάζοντάς με στα μάτια....

Έτσι ξεκινά η μυθιστορηματική πλοκή από το «Διώροφο της Τσιμισκή», το νέο βιβλίο της Γιώτας Φώτου που κυκλοφορεί εδώ και μια εβδομάδα από τις εκδόσεις Ψυχογιός και το αφιερώνει στα αδέρφια της Λίλιαν και Νίκο.   Εξ΄αρχής διαφαίνεται η έντονη συναισθηματική φόρτιση,  για να ακολουθήσει η δυνατή πλοκή με τη μεγάλη γκάμα διαφορετικών χαρακτήρων τις  απρόσμενες ανατροπές  και το ζωντανό λόγο που διακρίνει  όλο το συγγραφικό έργο της Γιώτας Φώτου και κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

 Η υπόθεση που πραγματεύεται το μυθιστόρημα  κινείται σε δυο επίπεδα χρόνου. Ο κύριος μυθιστορηματικός άξονας αφορά τη σύγχρονη εποχή και  συγκεκριμένα  τη γνωριμία δυο γυναικών και την αποχώρηση της μίας εξ αυτών από τον ίδιο της το γάμο. Μέσα από τη γνωριμία αυτή έρχεται ένα ταξίδι στο παρελθόν στην προσπάθεια να φωτισθεί μια ιδιαίτερα μπλεγμένη παλιά ιστορία  και έτσι  ο μύθος  διακλαδίζεται,  απλώνεται σε πολλούς και διαφορετικούς δρόμους για να συγκλίνει πάλι συγκεντρώνοντας δεδομένα που συνδέουν ήρωες και γεγονότα.                                                                                                               Το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ηθογραφικό ή ακόμα ψυχογραφικό αφού διεισδύει στο βάθος της ανθρώπινης ψυχής και συμπεριφοράς, ωστόσο κατά βάθος έχει σα στόχο την ανάδειξη ιστορικών γεγονότων και συσχετισμών που στιγμάτισαν και όρισαν την πορεία της Θεσσαλονίκης και κατ' επέκταση ολόκληρης της Ελλάδας.Η ύπαρξη ενός νεοκλασικού   σπιτιού στην Τσιμισκή συμβολίζει την πόλη και οι ένοικοι του σπιτιού αντιπροσωπεύουν τον πολιτισμικό χάρτη της εποχής 1920- 1945.  Όπως πάντα με ήθος και ευθύνη απέναντι στο έργο της η συγγραφέας  χρησιμοποιεί πραγματολογικά  στοιχεία για να αναπλάσει σημαντικές ιστορικές στιγμές. Ωστόσο η ιστορική πληροφορία  μπαίνει έντεχνα και με μέτρο μέσα από τη δράση των ηρώων και τη διάρθρωση της πλοκής. Οι ήρωες της Γιώτας Φώτου δεν παρακολουθούν απλά τα ιστορικά γεγονότα αλλά δημιουργούν οι ίδιοι την ιστορία, δίνουν προβληματισμούς και πληροφορίες στον αναγνώστη και τον οδηγούν να ανατρέξει αυθόρμητα σε στιγμές που άγγιξαν και αγγίζουν την ψυχή όλων. Η ματιά της  πολύπλευρη,  εξετάζει τη θέση διαφορετικών ατόμων. Αυτών που εμπλέκονται συνειδητά στα γεγονότα, αυτών που στέκονται αδιάφοροι  μακριά ωστόσο επηρεάζονται από αυτά, αυτών  που τρέχουν να τα αποφύγουν αλλά εκείνα και πάλι τους προλαβαίνουν.  Η μετακίνηση των Ποντίων, η μικρασιατική καταστροφή, η εξολόθρευση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί, αλλάζουν το πρόσωπο της Θεσσαλονίκης και προσδιορίζουν το μέλλον της. Και δίπλα σε όλα αυτά μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία δένει οικογένειες με διαφορετική καταγωγή. Οι σκηνοθετικές οδηγίες της Γιώτας Φώτου δημιουργούν κινηματογραφική δυναμική, ενεργοποιούν την φαντασία του αναγνώστη, τον κάνουν συμμέτοχο, τον ταυτίζουν με τους ήρωες .                                                                                                                                                                 Όλοι έχουμε σχετικά ακούσματα, όλοι έχουμε σκύψει άφωνοι μπρος σε στιγμές όπου ο πόνος περίσσευε, τα ερωτήματα έμειναν αναπάντητα και οι  προφανείς ερμηνείες δεν έδειχναν επαρκείς.  Όπως οι ήρωες της ιστορίας έτσι και οι αναγνώστες αντιλαμβάνονται πως οι ζωές όλων ορίζονται από τις πράξεις των προγόνων τους ή από πράξεις κάποιων δυνατών που στόχευαν φαινομενικά σε μια γενιά ωστόσο επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τις επόμενες.

«Το Διώροφο της Τσιμισκή» γίνεται το κοινό σημείο που δίνει  σε βάθος  την ιστορία τριών οικογενειών. Στο παρελθόν ακουμπά  ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της πόλης  και συγκεκριμένα την εγκατάσταση  των ποντίων και μικρασιατών προσφύγων, τη γερμανική κατοχή και την απέλαση των εβραίων.  Εστιάζει σε δυο ενδεικτικές ιστορίες, μία που έχει να κάνει με την τύχη μιας οικογένειας που ζουν με το φρικτότερο τρόπο την καταστροφή της Σμύρνης και την προσφυγιά και μία σχετική με την τύχη μιας οικογένειας ευπόρων εβραίων. Στο παρόν  παρακολουθεί το τέλος μιας αδιέξοδης πολύχρονης ερωτικής σχέσης ανάμεσα σε έναν  Γάλλο με ελληνικές ρίζες και μια Θεσσαλονικιά συγγραφέα. 

 Το 1922 η κατάρρευση  του μετώπου στο Αφιόν Καραχισάρ και η διάλυση του ελληνικού στρατού φέρνει τον ελληνικό πληθυσμό σε αδιέξοδο αφού αφενός διαδίδεται πως ο Κεμάλ σκοπεύει να τους απελάσει στο εσωτερικό της Τουρκίας, αφετέρου έχει απαγορευτεί η εκροή πληθυσμού προς την Ελλάδα τη στιγμή που οι Τούρκοι αντάρτες επιτίθενται στον άμαχο πληθυσμό των ελληνικών χωριών καίγοντας σπίτια, καταστρέφοντας περιουσίες και σφάζοντας ανελέητα όποιον βρεθεί εμπρός του.  Το καλοκαίρι του 1922 η Λούλα Δελίογλου  χάνει με φριχτό τρόπο όλη την οικογένειά της (μέσα στο φλεγόμενο σπίτι τους, σε χωριό κοντά στη Σμύρνη που δέχεται επίθεση από τους Τσέτες) περιμαζεύει τον  οκτάχρονο  Αρμένιο Ονίκ Σιρνιάν (γειτονόπουλο του οποίου οι γονείς έχουν σφαγιαστεί την ίδια νύχτα), και μαζί  αφού ζουν τα τραγικά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής, καταλήγουν μετά από μήνες  στη Θεσσαλονίκη. 

.... Ο χρόνος κυλά και δεν ρωτά...

Έτσι, το καλοκαίρι του 2014 η Ειρήνη Δελίογλου, συγγραφέας,   γνωρίζει την Πέρσα Χαραλαμπίδη κατά τη διάρκεια ταξιδιού με  τρένο σε δρομολόγιο Αθήνας- Θεσσαλονίκης η οποία την προσκαλεί στο γάμο της με τον Στέφανο Αρσενίου γιο του πασίγνωστου επιχειρηματία Κωνσταντίνου Αρσενίου. Ο γάμος γίνεται σε κλειστό κύκλο στο σπίτι της οικογένειας στο Πανόραμα.  Σύντομα αποδεικνύεται ότι η Πέρσα είχε επιδιώξει τη γνωριμία με την Ειρήνη στο τρένο, τη χρησιμοποιεί για να το σκάσει από τον ίδιο της το γάμο αμέσως μετά το γαμήλιο χορό και την εμπλέκει σε μια ιστορία, η οποία  όπως τελικά αποδεικνύεται αφορά  τις οικογένειες Χαραλαμπίδη, Αρσενίου και Δελίογλου.                                                                 Η Πέρσα Χαραλαμπίδη έχει ρίζες εβραϊκές από την πλευρά της γιαγιάς της Ρόζας  Ναζάρι. Η οικογένεια του Συμεών Ναζάρι  ζούσε στο διώροφο της Τσιμισκή ....

Αξίζει πιστεύω να δημοσιεύσουμε ένα ακόμη απόσπασμα από «Το Διώροφο της Τσιμισκή».

«Είδα ένα όνειρο». Εκμυστηρεύτηκε μια μέρα η Σουσάννα στην αδερφή της. «Ήμασταν σε ένα μέρος που έμοιαζε με κήπο, αλλά δεν είχε λουλούδια, δεν είχε τίποτα. Ήταν εκεί και άλλοι, πολλοί άλλοι.  Μερικοί είχαν αστέρι στο στήθος, άλλοι σταυρό ή σβάστικα, ακόμα και το κόκκινο μισοφέγγαρο. Και όλοι μα όλοι κρατούσαμε μεγάλες μαύρες ομπρέλες.   Είχαμε  κάποιον προορισμό. Άλλοι ήθελαν να βρουν τη συναγωγή, άλλοι έψαχναν την εκκλησία ή το τζαμί. Όμως δεν μπορούσαν να δουν τίποτα γύρω τους. Οι μαύρες ομπρέλες έκρυβαν τη θέα. Ρωτούσε ο ένας τον άλλον αλλά δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν, μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες. Υπήρχε μεγάλος συνωστισμός και καθώς έπεφτε ο ένας επάνω στον άλλον οι βέργες από τις ομπρέλες τους άφηναν γρατσουνιές στα πρόσωπα και στα κορμιά. Κανένας όμως δεν έκλεινε την ομπρέλα του. Όλοι αδιαφορούσαν για τα τραύματα που προκαλούσαν στους άλλους.  Έτρεχε αίμα, πολύ αίμα. Έπεφτε κάτω ανακατευόταν με το χώμα και γινόταν λάσπη, μια κοκκινόμαυρη λάσπη. Και ύστερα κάποια φωνή ακούστηκε Φτάνει πια! Κι ύστερα κι άλλη, κι άλλη. Φωνές αγανάκτησης. Και τότε ξέσπασε ένας δυνατός αέρας. Φύσηξε και σήκωσε τις ομπρέλες, τις σήκωσε ψηλά και στη συνέχεια τις έστειλε πολύ μακριά.  Πάνω στον ουρανό φάνηκε ένας μεγάλος, ολοστρόγγυλος ήλιος. Οι άνθρωποι τότε έβαλαν τα χέρια στα μάτια τους, ώσπου να συνηθίσουν, να συνηθίσουν το φως, τη ζέστη, το χορτάρι και τα άνθη που ξεφύτρωσαν μέσα  από τη λάσπη, το απέραντο γαλάζιο που απλωνόταν γύρω τους. Και ξαφνικά όλοι μιλούσαν την ίδια γλώσσα και δεν είχαν πλέον κανέναν άλλο προορισμό πέρα από αυτόν τον τόπο που είχε μεταμορφωθεί σε κήπο της Εδέμ. Γελούσαν και χόρευαν και ήταν αστείο να βλέπεις ανθρώπους με αστέρια στο στήθος να αγκαλιάζονται με τους άλλους που είχαν τη σβάστικα στο μανίκι. Δεν είχαν πια καμιά σημασία τα σύμβολα, οι γλώσσες, οι θρησκείες. Νιώθαμε όλοι ίσοι και ήμασταν ευτυχισμένοι. Μια χαρούμενη παρέα που απαλλάχτηκε από τις σκιές και βρήκε τον προορισμό της. Βρισκόμασταν όλοι εκεί, εγώ, εσύ, οι γονείς μας , ο Κωνσταντής, ο Αρμένης γείτονας, οι Πόντιοι που έχουν το γαλακτοπωλείο, οι Γερμανοί που μας κατατρόμαξαν προχτές. Και όλοι αποδέχονταν όλους. Η μάνα ήθελε να κάνει τον Κωνσταντή γαμπρό της, ο πατέρας είχε φιλίες με τους Γερμανούς...»

Αυτά λοιπόν και άλλα πολλά δραματίζονται στο νέο μυθιστόρημα «Το Διώροφο της Τσιμισκή»,  της καταξιωμένης στο αναγνωστικό κοινό για το σύνολο του συγγραφικού της έργου, Γιώτας Φώτου το οποίο παρουσίαζεται στη Μυτιλήνη την Παρασκευή 3 Απριλίου.

Η ανεξάντλητη Γιώτα Φώτου φέρει πάνω της το εντυπωσιακό χαρακτηριστικό να μπορεί να γράφει βιβλία για παιδιά, εφήβους και ενήλικες με θέματα τέτοια που να δεσμεύουν έντονα το ενδιαφέρον και να εμπνέουν, όπως ενέπνευσαν τους δασκάλους και μαθητές του 9ου-11ου Δημοτικού Σχολείου Μυτιλήνης, οι οποίοι και την προσκάλεσαν στο σχολείο τους. Έτσι η πολυαγαπημένη συγγραφέας μικρών και μεγάλων κ. Φώτου θα βρίσκεται το πρωί της Παρασκευής 3 Απριλίου ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και μαθητές  του σχολείου της πόλης μας που τη φετινή σχολική χρονιά ασχολήθηκαν με τα βιβλία της όπως «Ο αόρατος Πολ», «Η Βασιλική και η νεράιδα του νερού», τη σειρά με τις υπέροχες Γαβριέλες κ.α για μια σειρά εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων στους χώρους του σχολείου, αλλά και γνωριμίας με τη συγγραφέα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου.

Με αφορμή την πρόσκληση της συγγραφέα από το 9ο-11ο Δημοτικό Σχολείο Μυτιλήνης, η συγγραφέας θα βρίσκεται στην πόλη μας από την Πέμπτη 2 Απριλίου μέχρι και το Σάββατο 4 Απριλίου όπου το ευρύ αναγνωστικό κοινό και οι φίλοι της θα έχουν την ευκαιρία να τη συναντήσουν στον πολυχώρο βιβλιοπωλείο Book and Art στην Κομνηνάκη 5.

Όπως ανέφερα και παραπάνω την Παρασκευή 3 Απριλίου στις 8 το βράδυ η συγγραφέας Γιώτα Φώτου θα βρίσκεται στο Book and Art για να συναντήσει από κοντά τους φίλους αναγνώστες και να παρουσιάσει το νέο της μυθιστόρημα « Το Διώροφο της Τσιμισκή».

Το  Σάββατο 4 Απριλίου στις 12 το μεσημέρι οι μικροί μας φίλοι θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά την αγαπημένη τους συγγραφέα με αφορμή το πασχαλινό βιβλίο που έγραψε γιαυτούς «Το κόκκινο αυγό της Γαβριέλας» και να συμμετέχουν σε μια σειρά από δημιουργικές δραστηριότες.

Και επειδή στις 2 Απριλίου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου με αφορμή τα γενέθλια του περίφημου δανού παραμυθογράφου Χανς Κρίστιαν Άντερσεν η Γιώτα Φώτου θα βρίσκεται στο Book and Art  παρουσιάζοντας το καινούριο της παιδικό τρυφερό βιβλίο «Η μικρούλα η Μιμή ξέρει πάντα τι θα πει». Το βιβλίο αναφέρεται σε παιδάκια 2-4 ετών που θα μάθουν να χρησιμοποιούν κάποιες λεξούλες από αυτές που ξέρουν και λένε οι μεγάλοι κι έτσι όλα γύρω τους θα γίνουν πιο εύκολα.

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

Η ΓΙΩΤΑ ΦΩΤΟΥ γεννήθηκε στο Δροσάτο Καρδίτσας και μεγάλωσε στη Λάρισα, όπου και διαμένει. Σπούδασε αρχικά στην Παιδαγωγική Ακαδημία. Στη συνέχεια συμπλήρωσε τις σπουδές της στο ΑΠΘ και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Εργάστηκε ως Σχολική Σύμβουλος στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Είναι παντρεμένη, μητέρα τριών παιδιών και πρόσφατα απέκτησε το πρώτο της εγγονάκι. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά της ΤΑ ΒΙΟΛΙΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΔΡΑΣ, ΤΟ ΔΑΚΡΥ ΤΟΥ ΚΡΙΝΟΥ, ΣΒΗΣΜΕΝΑ ΦΕΓΓΑΡΙΑ, ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΔΟΣΙΑΣ, ΤΟ ΔΙΩΡΟΦΟ ΤΗΣ ΤΣΙΜΙΣΚΗ, καθώς και δώδεκα βιβλία της για παιδιά. 

vamvouramar@gmail.com