Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

Το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας δημοσίευσε πριν από λίγες ημέρες την ετήσια έκθεσή του για το έτος 2014. Στην εν λόγω πολύ λεπτομερή και κατατοπιστική έκθεση, αναλύονται τα ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα της καταγραφής περιστατικών ρατσιστικής βίας και εγκλημάτων μίσους από τις οργανώσεις που συμμετέχουν στο Δίκτυο. Στην έκθεση επίσης, περιλαμβάνονται οι θέσεις του Δικτύου σχετικά με την πρόσβαση των θυμάτων στην αστυνομία και τη δικαιοσύνη. Τέλος, παρατίθεται συγκεκριμένη δέσμη συστάσεων προς την Πολιτεία για την καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους, καθώς και για την αντιμετώπιση της αστυνομικής βίας με ρατσιστικό κίνητρο. 

Οι επιθέσεις συνολικά το 2014

Κατά την περίοδο Ιανουαρίου Δεκεμβρίου 2014, το Δίκτυο κατέγραψε, μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα, 81 περιστατικά ρατσιστικής βίας με περισσότερα από 100 θύματα. Σε 46 περιστατικά στοχοποιήθηκαν μετανάστες/στριες ή πρόσφυγες λόγω εθνικής προέλευσης ή χρώματος, ενώ σε 32 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ΛΟΑΤ άτομα (Ομοφυλόφιλοι, Αμφιφυλόφιλοι - σε 3 τέτοια περιστατικά τα θύματα ήταν αλλοδαποί). Τέλος, σε 3 αντισημιτικά περιστατικά βεβηλώθηκαν ιερός χώρος και σύμβολα. Ο κύριος όγκος των καταγραφών, ως προς τις επιθέσεις κατά προσφύγων και μεταναστών,  προέρχεται από την οργάνωση PRAKSIS και τους Γιατρούς του Κόσμου που προσφέρουν ιατροκοινωνικές υπηρεσίες. Οι περισσότερες καταγραφές ομοφοβικών και τρανσφοβικών επιθέσεων προέρχονται από την οργάνωση Colour Youth -  Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας. 

Γεωγραφική διασπορά των επιθέσεων

43 περιστατικά έλαβαν χώρα στην Αθήνα, κυρίως σε περιοχές του κέντρου όπως ο Άγιος Παντελεήμονας, η Αττική, η πλατεία Αμερικής, το Πεδίο του Άρεως και άλλες περιοχές γύρω από την Ομόνοια. Οι επιθέσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου έλαβαν χώρα στο Σύνταγμα και στις περιοχές πλησίον του κέντρου, όπως το Παγκράτι, ο Κεραμεικός, ο Βοτανικός και το Γκάζι. Άλλες 7 καταγράφηκαν στο νομό Αττικής πέραν του Δήμου Αθηναίων. Επίσης, καταγράφηκαν 17 περιστατικά στην Πάτρα, 3 περιστατικά στη Θεσσαλονίκη, 1 περιστατικό στο παζάρι Μανωλάδας Ηλείας, 1 στον νομό Ηρακλείου και 1 στο νομό Ρεθύμνου Κρήτης, ενώ καταγραφές υπάρχουν επίσης, στην Κόρινθο, στο Κιλκίς, στη Λάρισα και στην Ορεστιάδα. Η πλειονότητα των περιστατικών έλαβε χώρα σε δημόσιους χώρους και 6 περιστατικά έλαβαν χώρα εντός μέσων μαζικής μεταφοράς και ταξί, ενώ για πρώτη φορά καταγράφηκαν επιθέσεις σε χώρους ιδιαίτερης θρησκευτικής και συμβολικής αξίας. Επίσης, καταγράφηκαν 2 περιστατικά σε σχολεία. 6 περιστατικά συνέβησαν σε χώρους κράτησης: 3 περιστατικά που έλαβαν χώρα εντός του Κέντρου Κράτησης της Αμυγδαλέζας (εκ των οποίων τα 2 συνδέονται με ομοφοβικές επιθέσεις), 2 που συνέβησαν στο Α.Τ. Ομονοίας και 1 σε Α.Τ. της Πάτρας. 

Χαρακτηριστικά των επιθέσεων

Στην πλειονότητα των περιστατικών προκλήθηκαν σωματικές βλάβες στα θύματα (49 περιστατικά). Εξ αυτών, καταγράφηκαν 6 περιστατικά, στα οποία τα θύματα υπέστησαν βαριές σωματικές βλάβες, που συνδυάστηκαν με απειλές, εξύβριση, φθορά ξένης περιουσίας και κλοπές. Σε 16 περιστατικά τα θύματα υπέστησαν απλές σωματικές βλάβες, ενώ σε 27 περιστατικά οι απλές σωματικές βλάβες συνδυάστηκαν με εξύβριση, απειλές, κλοπή και διατάραξη οικιακής ειρήνης. Ακόμα, καταγράφηκαν 3 περιστατικά εμπρησμού (2 σε οικία και 1 στο κατάστημα του θύματος). Καταγράφηκαν, επίσης, 24 περιστατικά λεκτικής βίας (εξύβριση, απειλές), εκ των οποίων 2 συνδυασμένα με διατάραξη οικιακής ειρήνης και 1 με φθορά ξένης περιουσίας. 2 περιστατικά εξύβρισης έλαβαν χώρα μέσω Διαδικτύου. 38 περιστατικά τις βραδινές ώρες ή κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ 23 περιστατικά έγιναν κατά τη διάρκεια της ημέρας (στα υπόλοιπα δεν έχει καταγραφεί ώρα συμβάντος). 

Κίνητρο των ρατσιστικών επιθέσεων

Στην πλειοψηφία των περιστατικών τα θύματα αναφέρουν ως λόγο της επίθεσης το γεγονός ότι ήταν αλλοδαποί, και ότι στοχοποιήθηκαν λόγω της αλλοδαπότητάς τους ή/και κάποιου άλλου συναφούς χαρακτηριστικού όπως το χρώμα, η εθνοτική προέλευση ή η θρησκεία (26 θύματα ήταν μουσουλμανικής θρησκείας, 12 χριστιανοί ορθόδοξοι, 2 καθολικοί, ενώ σε 37 περιστατικά δεν δηλώθηκε θρησκεία). 

Εγκλήματα μεικτού κινήτρου

Σε 13 καταγεγραμμένα περιστατικά, τα θύματα στοχοποιήθηκαν λόγω ρατσισμού ή προκαταλήψεων σε συνδυασμό και με άλλα κίνητρα. Τα περιστατικά μεικτών κινήτρων που καταγράφηκαν από το Δίκτυο αφορούν: Πρώτον, επιθέσεις προερχόμενες από ένστολους, οι οποίες στοχοποίησαν ως επί το πλείστον αιτούντες άσυλο, αλλά και νόμιμα διαμένοντες αλλοδαπούς. Σε 1 περιστατικό εξ αυτών, το θύμα ήταν αλλοδαπός και ΑμεΑ, γεγονός που περιήλθε σε γνώση του θύτη κατά τη διάρκεια του συμβάντος (βλ. κατωτέρω ενότητα σχετικά με περιστατικά στα οποία εμπλέκονται ένστολοι). Δεύτερον, στις περισσότερες περιπτώσεις μεικτού κινήτρου, στις οποίες ο θύτης ήταν πολίτης, αλλοδαποί στοχοποιήθηκαν λόγω διαφορετικού χρώματος ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Τέλος, σε 1 περιστατικό, ο θύτης ήταν ο εργοδότης του θύματος. Σε αυτή την περίπτωση, το θύμα υπέστη ακραία εργασιακή εκμετάλλευση, σε συνδυασμό με άρνηση πληρωμής, απειλές κατά της ζωής και κλοπή δημοσίων εγγράφων.

Θύματα

Από τα θύματα τα οποία ήρθαν σε επαφή με τα μέλη του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας σε 62 περιστατικά ήταν άνδρες, σε 16 περιστατικά ήταν γυναίκες, εκ των οποίων οι 10 ήταν τρανς. Ο μέσος όρος ηλικίας των θυμάτων είναι τα 27 έτη. Για πρώτη φορά το Δίκτυο κατέγραψε 3 περιστατικά ρατσιστικής βίας κατά της ισραηλιτικής κοινότητας. 

Δράστες

Σε 68 περιστατικά, οι δράστες των επιθέσεων που καταγράφηκαν ήταν άνδρες και σε 4 γυναίκες. Σε 4 περιστατικά οι επιθέσεις προέρχονται από μεικτές ομάδες ανδρών και γυναικών. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις οι δράστες δεν ήταν ορατοί/ αντιληπτοί από τα θύματα (π.χ. περίπτωση βεβήλωσης ιερών χώρων). Στις περιπτώσεις επιθέσεων από ομάδες στις οποίες συμμετέχουν γυναίκες, πρόκειται είτε για άτομα τα οποία διαβιούν πλησίον του θύματος, είτε για ομάδες νέων ανθρώπων. Στην πρώτη περίπτωση εμπίπτει οικογένεια που εκμισθώνει διαμέρισμα σε οικογένεια αλλοδαπών, καθώς και οι περίοικοι στη γειτονιά όπου το θύμα διατηρεί μπαρ. Στη δεύτερη περίπτωση, εμπίπτουν επιθέσεις από ομάδες νεαρών σε μέσα μαζικής μεταφοράς και στο σχολείο κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. Ο μέσος όρος ηλικίας των δραστών, στις περιπτώσεις που τα θύματα ήταν σε θέση να υπολογίσουν κατά προσέγγιση, κυμαίνεται στα 27 χρόνια. Οι δράστες είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία Έλληνες. Καταγράφονται, επίσης, 2 επιθέσεις από μεικτές εθνοτικά ομάδες, όπως π.χ. επίθεση ομάδας με τη συμμετοχή Ελλήνων και Αλβανικής καταγωγής δραστών στο κέντρο της Αθήνας και άλλες 5 επιθέσεις, στις οποίες πιθανολογείται ότι οι θύτες είναι αλλοδαποί. Σε 15 επιθέσεις αναφέρεται ένας μόνο θύτης. Οι 59 επιθέσεις έγιναν από ομάδες των 2-10 ατόμων.  

Καταγωγή θυμάτων

Τα θύματα των περιστατικών που καταγράφηκαν κατά το 2014 προέρχονταν από την Αιθιοπία (2), την Αϊτή (2), την Αλβανία (1), το Αφγανιστάν (18), την Γκάνα (1), τη Γουινέα (3), την Ερυθραία (2), το Ιράν (1), το Καμερούν (2), το Μπαγκλαντές (8), τη Νιγηρία (3), το Πακιστάν (3), τη Ρουάντα (1) και το Σουδάν (1). Επίσης, 1 θύμα ήταν πολίτης της Ρουμανίας.