Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

Ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών που φτάνουν στην Ελλάδα αυξάνεται με δραματικούς ρυθμούς ξεπερνώντας πλέον τις 160.000. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που συγκέντρωσε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, ο αριθμός των αφίξεων μέσω θαλάσσης από την 1η Ιανουαρίου έως τις 14 Αυγούστου 2015 έφτασε τις 158.456. Κατά την ίδια περίοδο, 1.716 πρόσφυγες και μετανάστες εισήλθαν στην Ελλάδα μέσω των χερσαίων συνόρων με την Τουρκία, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό των αφίξεων (θαλάσσιων και χερσαίων) στις 160.172.

Ο ρυθμός των αφίξεων αυξάνεται σταθερά τις τελευταίες εβδομάδες. Μέσα στον Ιούλιο έφτασαν στην Ελλάδα περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες (50.242) απ' ό,τι σε όλο το 2014 (43.500). Την περασμένη εβδομάδα (8-14 Αυγούστου) συνολικά 20.843 άνθρωποι έφτασαν μέσω θαλάσσης στην Ελλάδα, σχεδόν οι μισοί από όσους έφτασαν συνολικά το 2014. Η μεγάλη πλειοψηφία των αφίξεων της τελευταίας εβδομάδας ήταν Σύροι (16.997 άνθρωποι ή το 82% του συνόλου), Αφγανοί (2.847 ή 14%) και Ιρακινοί (582 ή 3%), επιβεβαιώνοντας ότι η συντριπτική πλειοψηφία των νεοαφιχθέντων είναι πιθανόν να πληροί τα κριτήρια υπαγωγής στο καθεστώς του πρόσφυγα.

Μαζί με τα τελευταία αυτά στοιχεία από την Ελλάδα, ο συνολικός αριθμός προσφύγων και μεταναστών που διέσχισαν τη Μεσόγειο φέτος ανέρχεται σε 264.500 περίπου, συμπεριλαμβανομένων 158.456 στην Ελλάδα, περίπου 104.000 στην Ιταλία, 1.953 στην Ισπανία και 94 στη Μάλτα.

Να σημειωθεί ότι τουλάχιστον 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους το πρώτο εξάμηνο του 2014, σηματοδοτώντας την περαιτέρω αύξηση του αριθμού των βίαια εκτοπισμένων, σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.

Η πρόσφατη έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.), με τίτλο Τάσεις Α' Εξαμήνου 2014 (Mid-Year Trends 2014), η οποία βασίστηκε σε δεδομένα των κυβερνήσεων και των γραφείων του οργανισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, κατέδειξε ότι, από τα 5,5 εκατ. των νέων εκτοπισμένων, 1,4 εκατ. διέσχισαν διεθνή σύνορα κι έγιναν πρόσφυγες, ενώ οι υπόλοιποι εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της χώρας τους.

Εάν ληφθεί υπόψη ο ήδη εκτοπισμένος πληθυσμός, οι αναθεωρήσεις στοιχείων, οι εκούσιες επιστροφές και τα περιστατικά μετεγκατάστασης, ο αριθμός των ανθρώπων που έλαβαν βοήθεια από την Υ.Α. στα μέσα του 2014 ανήλθε σε 46,3 εκατ., υπερβαίνοντας κατά περίπου 3,4 εκατ. τον αντίστοιχο αριθμό στα τέλη του 2013 και σημειώνοντας νέο ρεκόρ. Τα στοιχεία αυτά που κατέθεσε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες δεν καταδεικνύουν πάντως το σύνολο των αναγκαστικά εκτοπισμένων σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτά τα στοιχεία παρουσιάζονται κάθε Ιούνιο στην ετήσια έκθεση Παγκόσμιες Τάσεις της Υ.Α., η οποία στα τέλη του 2013 κατέληξε ότι οι βίαια εκτοπισμένοι σε ολόκληρο τον κόσμο ανέρχονταν σε 51,2 εκατ. Τα δεδομένα που παρουσιάστηκαν στην έκθεση αντιστοιχούν σε σημαντικό τμήμα του παγκόσμιου συνόλου και αποτελούν σημαντικό δείκτη των παγκόσμιων τάσεων σχετικά με τους πρόσφυγες και τους εσωτερικά εκτοπισμένους.

Στα κύρια συμπεράσματα της έκθεσης σημειώθηκε, μεταξύ άλλων, ότι για πρώτη φορά οι Σύροι αποτελούν το μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό υπό την εντολή της Υ.Α. (οι Παλαιστίνιοι στη Μέση Ανατολή εμπίπτουν στην εντολή της UNRWA), ξεπερνώντας τους Αφγανούς, οι οποίοι διατηρούσαν αυτή τη θέση για περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Καθώς ξεπέρασαν τα 3 εκατ. τον Ιούνιο του 2014, οι πρόσφυγες από τη Συρία πλέον αντιπροσωπεύουν το 23% του συνόλου των προσφύγων, τους οποίους βοηθά η Υ.Α. ανά τον πλανήτη. Παρότι βρίσκονται στη δεύτερη θέση, οι 2,7 εκατ. Αφγανοί πρόσφυγες σε ολόκληρο τον κόσμο παραμένουν ο μεγαλύτερος πληθυσμός σε παρατεταμένη προσφυγική κατάσταση υπό τη φροντίδα της Υ.Α. (ο οργανισμός ορίζει ως «παρατεταμένη» μια προσφυγική κατάσταση διάρκειας τουλάχιστον πέντε ετών).

Μετά τη Συρία και το Αφγανιστάν, οι κυριότερες χώρες προέλευσης προσφύγων είναι η Σομαλία (1,1 εκατ.), το Σουδάν (670.000), το Νότιο Σουδάν (509.000), η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (493.000), η Μιανμάρ (480.000) και το Ιράκ (426.000). Το Πακιστάν, το οποίο φιλοξενεί 1,6 εκατ. Αφγανούς πρόσφυγες, παραμένει η μεγαλύτερη χώρα υποδοχής σε απόλυτους αριθμούς. Άλλες χώρες με μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς είναι ο Λίβανος (1,1 εκατ.), το Ιράν (982.000), η Τουρκία (824.000), η Ιορδανία (737.000), η Αιθιοπία (588.000), η Κένυα (537.000) και το Τσαντ (455.000).