ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016

ΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΤΕΧΝΕΣ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Επιμέλεια: Παναγιώτης Σκορδάς, Εκδόσεις: Αιολίδα, Μυτιλήνη 2015

Και ερχόμαστε στο «Λεσβιακό Ημερολόγιο» του 2016 που επιμελήθηκε ο ικανότατος φιλόλογος, ερευνητής και βιβλιοκριτικός Παναγιώτης Σκορδάς, άξιος συνεχιστής των Λεσβιακών Ημερολογίων που πρωτοκυκλοφόρησαν στις αρχές του 20ου αιώνα και συνεχίστηκαν τη δεκαετία του 1950 απ' τους αξιόλογους επιστήμονες Δ. Βερναρδάκη και Π. Σαμαρα (1954-1956-1958).

Μετά από την μακρόχρονη διακοπή του την επιμέλεια και φροντίδα ανέλαβε ο πνευματικός εργάτης και Ειδικός Παιδαγωγός Αριστείδης Κουτζαμάνης (1999- 2009) που τον αποχαιρετήσαμε το Μάρτιο του 2009 και πέρασε στην αιωνιότητα με την πένα στο χέρι.

Αντάξιος αυτών των έγκριτων επιστημόνων που αφιέρωσαν αμέτρητες ώρες κοπιαστικής πνευματικής εργασίας και θησαύρισαν τις βιβλιοθήκες μας και τα Λεσβιακά Γράμματα, είναι τώρα ο Παναγιώτης Σκορδάς, Δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, εκπαιδευτικός και δημοσιογράφος, που με την αξιοσύνη του χειρίζεται την εξαιρετικά πολύπλοκη υπόθεση της επιμέλειας και έκδοσης ενός συλλογικού τόμου: συγκέντρωση αδημοσίευτων και ποιοτικών εργασιών, ταξινόμηση, επιλογή κειμένων, στήσιμο, διορθώσεις, εύρεση φωτογραφικού υλικού, κ.λ.π. Δουλειά δεκάδων ωρών και αμέτρητων ματιών ως το τελευταίο δευτερόλεπτο της εκτύπωσης. Και μόλις τελειώσει η μία έκδοση ξεκινάει η δουλειά της άλλης. Ήδη με τους ευγενικούς του στόχους και τις αξιέπαινες προσπάθειές του, συμπλήρωσε την πρώτη γόνιμη πενταετία και διανύει τον 6ο χρόνο της πνευματικής του προσφοράς.

Φίλε Παναγιώτη, από καρδιάς σου ευχόμαστε κι άλλες επιτυχημένες δημιουργικές πενταετίες.

Άλλωστε η Λέσβος μας η "Βασίλισσα του Αιγαίου" απ' τους αρχαιοτάτους χρόνους διακρίθηκε για την πλούσια πνευματική της παράδοση και ανέδειξε σπουδαίους λογοτέχνες, ιστορικούς, καλλιτέχνες και ποιητές, ονόματα με παγκόσμια απήχηση στα γράμματα, στις τέχνες και στον πολιτισμό. "Την ομορφιά διακόνησα, τι πιο μεγάλο θα μπορούσα να κάνω" μας έχει πει, πριν χιλιάδες χρόνια, η Σαπφώ.

Ο Παναγιώτης Σκορδάς ακολουθεί στα «Ημερολόγιά» του τη δομή και την παράδοση του κλασσικού ημερολογίου, με πολλές ανανεωτικές πινελιές. Στο σύντομο πρόλογο του, αναφέρεται στα δύο σημαντικά γεγονότα της χρονιάς που πέρασε (2015) πολιτική κατάσταση και μετανάστευση κλείνοντας ως εξής: «Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, συλλογικότητα, αγώνας, αλληλεγγύη, πίστη στις δυνάμεις μας, επικοινωνία, έμπνευση, κουράγιο, ελπίδα από τα βιβλία, τις τέχνες τον πολιτισμό. Αυτά θα πρέπει να είναι το καταφύγιο μας...»

Ακολουθούν το εορτολόγιο και οι χαιρετισμοί του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μυτιλήνης κ.κ. Ιακώβου και του Δημάρχου Λέσβου Σπύρου Γαληνού.

Το εξώφυλλο κοσμεί φωτογραφία του έμπειρου τεχνίτη Στρατή Τσουλέλλη προέδρου της Φ.Ε.Μ. που δένει με το περιεχόμενο του βιβλίου. Εντυπωσιακές και οι φωτογραφίες με τα ποιητικά του σημειώματα στην ενότητα «Η Λέσβος του Στρατή Τσουλέλλη». Το οπισθόφυλλο κοσμεί εικαστικό έργο του γνωστού Soloup.

Στην ενότητα «Πρώτη γραφή-Πρώτη ανάγνωση» ενδιαφέρουσα η λογοτεχνική καταγραφή του σαλού-οδοιπόρου και ένα ποίημα "Στη Λέσβο" αφιερωμένο στο χαλκέντερο γραμματολόγο Κώστα Μίσσιο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι ενότητες «Ιστορία», «Πρόσωπα», «Εκκλησιαστική Ιστορία» και «Λαογραφία», καταπληκτική η καταγραφή των ρόπτρων στα Λεσβιακά σπίτια. Στην ενότητα με τον τίτλο «Ξένος ήμαν κι ήρθα τώρα κι από μέρος μακρινό», φιλοξενείται ένα αφιέρωμα στη σύγχρονη προσφυγιά με κείμενα και φωτογραφίες του Δημήτρη Γέρου, του Στρατή Μπαλάσκα και του Χριστόδουλου Τσακιρέλλη. Σε όλες τις ενότητες βρίσκουμε σπουδαίες εργασίες πνευματικής προσφοράς στο νησί μας. Κάθε ενότητα έχει τη δική της πνευματική χάρη.

Στην Ελλάδα από το 1860 κυκλοφόρησαν πολλά ημερολόγια, τα οποία είχαν μεγάλη απήχηση και επηρέασαν την πνευματική ζωή του κάθε τόπου. Στα ημερολόγια πρωτοδημοσίευσαν κορυφαίοι λογοτέχνες, δημοσιογράφοι και συνεργάστηκαν σ' αυτά καλλιτέχνες, επιστήμονες, λογοτέχνες και ποιητές της κάθε εποχής. Όπως πανελλαδικά το ετήσιο «Εγκυκλοπαιδικό Ημερολόγιο» του Ιωάννη Βρεττού, σπουδαίου δημοσιογράφου που επί 15 χρόνια εξέδιδε (1909- 1914) από την Κωνσταντινούπολη τον ιστορικό πλέον τόμο και το «Εθνικό Ημερολόγιο» του Κωνσταντίνου Σκόκου, Λογοτέχνη, που απ' το 1886 έως το 1919 φιλοξένησε στις σελίδες τα αξιολογότερα ονόματα της Λογοτεχνικής Αθήνας, έτσι και τα Λεσβιακά Ημερολόγια έχουν τη δική τους θέση στα Νεοελληνικά Γράμματα.

Διακεκριμένοι λογοτέχνες, ιστορικοί, εκπαιδευτικοί, ερευνητές, αρχαιολόγοι, καλλιτέχνες, χαρίζουν την πνευματική τους δουλειά, εμπλουτίζουν τη Λεσβιακή βιβλιογραφία, αφήνοντας σημαντική παρακαταθήκη στις γενιές που θα ακολουθήσουν. Το «Λεσβιακό Ημερολόγιο» έχει χαράξει σταθμό στην πνευματική παράδοση του νησιού μας. Τώρα που οι καιροί είναι πάλι δύσκολοι, ας μείνει μέσα στα εκλεκτά μας βιβλία «για να ακονίζουμε το μυαλό μας και να ανακουφίζουμε την ψυχή μας», όπως καταστάλαξε στη στοχαστική σκέψη του επιμελητή Παναγιώτη Σκορδά. Όλοι οι τόμοι των Λεσβιακών Ημερολογίων συγκροτούν μια πνευματική κιβωτό.

Θερμά συγχαρητήρια, λοιπόν, στον Παναγιώτη Σκορδά που με γνώση και άοκνη πνευματική δουλειά ανέλαβε από το 2011 να συνεχίσει το δύσκολο τούτο έργο, ωφέλιμο όμως για τα Λεσβιακά Γράμματα, τις Τέχνες και τον Πολιτισμό                                        Πέρθα Καλέμη     

*   *   *

                                                                                               Παρουσίαση: Δημήτρης Πατίλας

 Κώστα Γ. Μίσσιου, Η γειτονιά μου ο Άγιος  Συμεών Μυτιλήνης  Ο χώρος και οι άνθρωποι του»

Ο Κώστας Μίσσιος συνεχίζει απτόητος το σπουδαίο συγγραφικό του έργο,  που κατανέμεται σε δυο κύκλους.  Στον πρώτο και ευρύτερο,  τον γραμματολογικό, δεσπόζουν  οι 17 μνημειώδεις τόμοι υπό τον γενικό τίτλο Συμβολή στη Λεσβιακή Γραμματεία,  που διασώζουν και προβάλλουν δρώμενα και μορφές των Λεσβιακών Γραμμάτων. Ο δεύτερος, μικρότερος, αλλά εξίσου ενδιαφέρων,  εκτός από τις ποιητικές συλλογές , περιλαμβάνει κείμενα αναμνηστικά, που  αφορούν πρόσωπα και συμβάντα της προσωπικής του βιογραφίας, αλλά και πρόσωπα και θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος. Σ' αυτόν τον κύκλο ανήκει το πρόσφατο βιβλίο  του: «Η γειτονιά μου ο Άγιος  Συμεών Μυτιλήνης  Ο χώρος και οι άνθρωποι του».

            Στο βιβλίο  τούτο επιχειρεί  μια    ανάπλαση   της γειτονιάς που μεγάλωσε. Αφηγείται στοιχεία από τη ζωή  και τη δράση των  δικών του ανθρώπων,  των γειτόνων και των περιοίκων, ενδιαφέροντα από ανθρωπογνωστική , κοινωνιολογική σκοπιά.  Ανακαλεί  περιστατικά της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας, πρόσωπα και πράγματα, που « πολλά διηγούνται». Ανασταίνει μια εποχή  με τα γραφικά σπίτια και οικοδομήματα, τα ωραία  πλανόδια  επαγγέλματα,  τα ξεχωριστά ήθη και έθιμα. Καταλήγει σε διαπιστώσεις και σκέψεις μέσα από συγκρίσεις του χθες με το σήμερα. Το εξαίσιο μνημονικό ταξίδι  ενισχύεται με  αποσπάσματα   που παρεμβάλλει στη δική του αφήγηση  από  σχετικά γραφτά  των :  Μίμη  Σαραντάκου, Νίκης Τατά, Ειρήνης Μίσσιου -Γιαννακοπούλου, Ασημάκη  Πανσέληνου, Γιαννακού Βόμβα   και Τάκη  Παναγιωτίδη.  

  Ιδού ένα   χαριτωμένο δείγμα : 

Σε όλη τη ζωή μου με παρακολουθεί η γαλήνη εκείνη που απλωνόταν στη γειτονιά του Αη Συμιού όταν είχαν σχολάσει πια τα κορίτσια και  πάβαν να ακούγονται τα τραγούδια τους πίσω από τους τοίχους του σχολείου τραγούδια -μαθήματα γεμάτα μελαγχολία: σε όλα τα μήκη και σε όλα τα πλάτη της γης. 

   Τότε πρόβαλλε από κάποιο σοκάκι κι ο μπάρμπα Γιάννης, ο Βίρας, ο γαλατάς, καβάλα σ' ένα γαϊδούρι φορτωμένο δεξόζερβα με λιόκλαδα και πίσω από το σαμάρι δεμένες δυο τρεις κατσίκες. Οι γυναίκες βγαίναν με τις κατσαρόλες στο χέρι κι ο Γιάνης ο Βίρας άρμεγε μπρος στις πόρτες τους μια κατσίκα πασκίζοντας να γεμίσει τα δράμια του με όσο μπορούσε περισσότερο αφρό. Μια παρακόρη διαμαρτύρεται: 

-Άσε να την αρμέξω εγώ την κατσίκα σου, μπάρμπα Γιάννη, μας γέμισες το κανάτι με αφρό. 

-Πάναγια μ' λόγια που λέγ(ει) τούτη η γυναίκα! Αφίνεις μωρή κουπιλλούδα μου εσύ, να πιάνει ο  κάθε άνθρωπος τα βυζιά σου; Τι μπας και θαρρείς πως δεν ντρέπεται η κατσίκα; Φέρε την τσέτουλα μάνι μάνι να χαράξω το γάλα που πήρες...».

     Η ρέουσα αφήγηση, οι καίριες περιγραφές,  ο περιεκτικός λόγος,  διάστικτος από συγκινησιακούς χρωματισμούς, το πλούσιο εικαστικό υλικό,  που πλαισιώνει τα εξιστορούμενα, αποδίδουν ρεαλιστικά και με λυρικές πινελιές  τη νοσταλγική επιστροφή σε ό,τι ωραίο  και αυθεντικό υπήρξε κάποτε.   Μέσα σ' αυτό το «υπήρξε» υφέρπει  μια θλίψη για ό, τι ωραίο πέρασε ανεπιστρεπτί  σε  σύγκριση μάλιστα με ό, τι το αντικατέστησε.

Κώστα Μίσσιου, «Ειρήνη Μίσσιου-Γιαννακοπούλου. Η αισθαντική ποιήτρια και μεταγλωττίστρια της Γαλλικής»

  Ένα ακόμη δείγμα της ποιότητας της   γραμματολογικής  ενασχόλησής του   Κώστα Μίσσιου είναι το δεύτερο πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο του για το  ποιητικό  και μεταφραστικό έργο της αδελφής του Ρηνούλας, καθηγήτριας  γαλλικών,  αισθαντικής ποιήτριας    και  έγκριτης μεταφράστριας (Τύπωσε οχτώ βιβλία).  

Ο συγγραφέας συγκροτεί μια άρτια, επαρκώς τεκμηριωμένη γραμματολογική πραγματεία. Μετά  από τις απαραίτητες κατατοπιστικές βιογραφικές πληροφορίες παραθέτει αποσπάσματα κριτικής,  δείγματα της   μεταφραστικής  εργασίας, ποιήματα και αφηγήματα της αδελφής του για το γενέθλιο τόπο , τη Μυτιλήνη,  για συγγενείς και φίλους που « έφυγαν»,  για τα παιδιά της και ποιήματα που υποβάλλουν δικές της ανησυχίες,  πόθους  και οραματισμούς.

Ενδιαφέρουσες είναι και οι επιστολές  που ανταλλάσσουν τα δυο αδέλφια. Ο Κώστας αποδέκτης των πνευματικών και καλλιτεχνικών αναζητήσεων της αδελφής του και  εμπειρότερος  θεωρητικά και πρακτικά περί  τα ποιητικά  με αδελφική αγάπη και ευγένεια  επισημαίνει,  σχολιάζει, υποδεικνύει:  Λ.χ.:

  «Όσο ταλέντο κι αν έχεις δεν πρόκειται να κάνεις απολύτως τίποτε,  αν δε μελετήσεις. Ο Νίτσε λέγει, «η ιδέα του ποιήματος δεν πέφτει από τον ουρανό σαν από θεία χάρη. Η αλήθεια είναι πως η φαντασία του αγαθού καλλιτέχνη γεννάει ανάκατα καλά, μέτρια, κακά. Μόνο πως η κρίση του ακονισμένη, γυμνασμένη, διώχνει, διαλέγει, συγκεντρώνει». Οι τρεις αυτές αράδες του μεγάλου σοφού είναι, νομίζω,  αρκετά διευκρινιστικές. Καταλήγω λοιπόν σε τούτο, εσύ που έχεις ταλέντο για να το αξιοποιήσεις πρέπει να στρωθείς και στο διάβασμα και στο γράψιμο (μετά πάντοτε

-εννοείται- απ' τα μαθήματά σου). Και -προσοχή- δε χρειάζεται πληθώρα γραψίματος. Ο Χατζάρας έγινε πανελλήνια γνωστός με 19 μόνο ποιήματα...».