Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η καλλιέργεια πολιτισμού και κοινωνικής συμπεριφοράς  ή προτύπων δεν είναι μόνο δουλειά του ατόμου, αλλά και συνολικά της Πολιτείας. Ένα κράτος σαν την Ελλάδα που αδυνατεί να προσφέρει την Παιδεία και την καλλιέργεια της προσωπικότητας από το σχολείο, όταν ο καθένας και η καθεμιά κάνουν τα πρώτα τους βήματα στη ζωή, όταν η Ελλάδα είναι ουραγός σε ευρωπαϊκό επίπεδο στα διαθέσιμα κονδύλια για πολιτιστικές και επιμορφωτικές δραστηριότητες, δεν μπορεί κανείς να μιλά συνολικά για κάποιου είδους αλλαγή, παρά τις μεμονωμένες πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα, που ενώ είναι χρήσιμες, συνοδεύονται και από το απαραίτητο αντίκρισμα.

Η ιδιωτική πρωτοβουλία έχει κάνει την εμφάνισή της από τότε που το επίσημο κράτος αδυνατεί να καλύψει τα υφιστάμενα κενά.

Μιλάμε για δεκαετίες τώρα που το ελληνικό κράτος διαθέτει κονδύλια για την στρατιωτική άμυνα της χώρας, για τις οικονομικές επενδύσεις στον αγροτικό και επιχειρησιακό τομέα, αλλά πολύ λίγα για δραστηριότητες που στοχεύουν στην ανύψωση του πνευματικού επιπέδου ενός λαού, που ούτως ή άλλως δεν φημίζεται για την πολιτιστική και μορφωτική του δράση.

Φταίει, όμως, άραγε, ο λαός; Η απάντηση είναι, ναι. Ο καθένας και η καθεμία από το μετερίζι του ευθύνεται για το ατομικό του έλλειμμα, για το γεγονός ότι δεν επιθυμεί να συμμετάσχει σε δράσεις που αφορούν τον πολιτισμό και την πνευματική του καλλιέργεια, για το γεγονός ότι αυτό που μετρά περισσότερο στην χώρα δεν είναι παρά το πώς θα βγάλει ο καθένας πιο εύκολα και γρήγορα λεφτά.

Στην Ελλάδα βέβαια, δεν υπήρξε ποτέ Διαφωτισμός, δεν συνέβη ποτέ κάποιου είδους πολιτιστική και πνευματική επανάσταση, που θα ανανέωνε το ενδιαφέρον για τις ιδέες και την ελευθερία. Συχνά ακούει κανείς από τα στόματα πολλών πως και μεταπολεμικά δεν υλοποιήθηκαν προγράμματα για την αναβάθμιση της Παιδείας, από τότε που ο Ελευθέριος Βενιζέλος εισήγαγε κάποιες νομοθετικές διατάξεις και εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που λειτούργησαν προς την σωστή κατεύθυνση.

Έκτοτε πολύ λίγα έγιναν, και οι μεταρρυθμίσεις που έλαβαν χώρα δεν ήταν παρά εικονικές. Ποιος ο λόγος, όμως, που οι Έλληνες πολίτες δεν αντέδρασαν σε αυτή την πενιχρή προσφορά πνευματικού πλούτου από την πλευρά του επίσημου κράτους; Γιατί μέχρι και σήμερα υφίσταται αυτή η καθομολόγηση της εν λόγω ένδειας χωρίς να γίνεται το παραμικρό βήμα προς την αντίθετη κατεύθυνση;

Μπορεί να πει κανείς πολλά για αυτό. Μπορεί να επιχειρηματολογήσει για την ύπαρξη της χούντας, για την δικτατορία του Μεταξά, το πραξικόπημα, την Κατοχή και πιο πίσω για την Τουρκοκρατία.

Τα επιχειρήματα αυτά μπορεί να έχουν κάποια ισχύ και βάση, όμως δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελούν μόνιμη δικαιολογία για το κάθε λογής έλλειμμα. Σε τελική ανάλυση και χρόνος υπήρχε μετά την μεταπολίτευση, όπως χρόνος υπήρξε μεταπολεμικά για την απόλυτη καταστροφή της γραφικής Αθήνας και την κακογουστιά σε όλα τα επίπεδα του εν λόγω αστικού ιστού.

Δεν αποτελεί δικαιολογία αυτού του είδους η επιχειρηματολογία. Και χρόνος υπήρξε και προγράμματα θα μπορούσαν να υλοποιηθούν και συνολικά η κατάσταση της χώρας από εκπαιδευτικής πλευράς θα μπορούσε να είναι τελείως διαφορετική.

Το πρόβλημα λοιπόν, συνεχίζει να είναι το ίδιο και με τον καιρό η κατάσταση επιδεινώνεται. Η πανδημία μάλιστα για να φτάσουμε στο σήμερα- έδωσε την χαριστική βολή με τις ανορθόδοξες απόψεις κάποιων αυτοεπονομαζόμενων αντιεμβολιαστών που προτίμησαν να προτάξουν τους Μεγαλόσταυρους και τις μεσαιωνικές αντιλήψεις περί θεϊκής τιμωρίας για ένα σοβαρό υγειονομικό ζήτημα.

Και εδώ, όμως, η έλλειψη γνώσης, η απάρνηση της επιστήμης και το κυνήγι μαγισσών σε ότι αφορά την εικαζόμενη και λεκτικώς προβαλλόμενη «παγκόσμια συνωμοσία κατά της ανθρωπότητας» είδε και βλέπει το φως της δημοσιότητας.

Και εδώ το ποσοστό των πολιτών που ασπάζονται αυτού του είδους τις θεωρίες είναι αξιοπρόσεκτο.

Τι φταίει, όμως και η αντι-πνευματική πορεία διαιωνίζεται ακάθεκτα; Μήπως το νοσηρό κράτος ή οι αδρανείς πολίτες που καταναλώνουν αμάσητη την τροφή της διαχρονικής απαιδευσίας; Ποιος φταίει που οι Έλληνες δεν διαβάζουν και πέφτουν με τα μούτρα στο Facebook, το Instagram και το Twitter; Ποια δικαιολογία υπάρχει σε αυτό;

Αν οι απαντήσεις ήταν εύκολες, δεν θα επαναλαμβάνονταν τα ερωτήματα. Αν η Ελλάδα είχε πολιτιστική ανάπτυξη και πάνω απ' όλα οι Έλληνες είχαν την απαιτούμενη Παιδεία, οι διαπιστώσεις αυτές μπορεί να φάνταζαν και κακοπροαίρετες.

Δυστυχώς, όμως, η πραγματικότητα είναι ακόμη χειρότερη. Και η χώρα θα συνεχίζει να είναι ουραγός σε όλα τα επίπεδα. Και κάποια μυαλά που ξεχώρισαν στο παρελθόν είχαν προ πολλού μεταναστεύσει στο εξωτερικό. Δυστυχώς, γιατί και το παρελθόν ήταν καταστροφικό από αυτή την πλευρά, αλλά και το σκοτεινό μέλλον ένα «μέλλον φυγείν αδύνατον».

Και όλα αυτά, διότι ούτε σε επίπεδο Πολιτείας, όμως ούτε στους ίδιους τους πολίτες εκτός από τις διαχρονικές οάσεις η Παιδεία, ο πολιτισμός, η Ιστορία και γενικότερα η γνώση είχαν ποτέ κάποια περίοπτη θέση.