Η μουσική συλλογή του Νίκου Τσιριγώτη

Στέφανος Φευγαλάς

Στο Λεσβιακό Ημερολόγιο 2022 περιλαμβάνεται η μουσική συλλογή του Νίκου Τσιριγώτη, στην οποία περιέχονται είκοσι τρία νέα μουσικά κομμάτια που γράφτηκαν και ηχογραφήθηκαν τα δύο τελευταία χρόνια. Ο Νίκος Τσιριγώτης είναι γνωστός για την προσφορά του στη μουσική και καλλιτεχνική ζωή της Λέσβου, εδώ και δεκαετίες. Με την καινούρια συλλογή φωτίζεται μία πλευρά της καλλιτεχνικής του δραστηριότητας, εκείνη της μουσικής σύνθεσης. Ας σημειωθεί ότι το έργο του περιλαμβάνει ήδη εκατοντάδες τραγούδια και οργανικά κομμάτια σε στίχους δεκάδων ποιητών, ενώ έχει συνεργαστεί με πολλούς συγγραφείς, στιχουργούς, τραγουδιστές και οργανοπαίχτες. Στην καινούρια αυτή συλλογή περιλαμβάνονται τόσο οργανικά κομμάτια, όσο και τραγούδια. Πρόκειται για μελοποιημένους στίχους των Α. Βεϊνόγλου, Ά. Αρούρη (Ν. Σαραντάκου), Δ. Βερναρδάκη, Τ. Θωμαΐδου, Α. Θωμόπουλου, Θ. Λευκία, Μ. Ματθαίου, Δ. Νικορέντζου, Γ. Παπάνη και Μ. Τσιάμη. Στις ηχογραφήσεις συμμετείχαν οι τραγουδιστές Χ. Βέκιου, Γ. Γέργος, Μ. Δήσσος, Κ. Καλδέλης, Π. Σκορδομπέκης και Α. Τσιριγώτη, ενώ οι παιδικές φωνές που ακούγονται στο τραγούδι «Με λεν ελπίδα» ανήκουν στην Α. Μυλωνά και στον Χ. Μουρατίδη. Το ηχητικό αποτέλεσμα φέρει τη σφραγίδα του Γιάννη Τσιριγώτη, ο οποίος έχει επιμεληθεί τη μίξη του ήχου.

Μέσα στην καινούρια αυτή συλλογή ξεχωρίζουν τα τρία βασικά χαρακτηριστικά του συνθετικού έργου του Νίκου Τσιριγώτη. Το πρώτο αφορά στη μεγάλη ευελιξία σε υφολογικό επίπεδο. Στα μουσικά κομμάτια και στα τραγούδια διαπιστώνεται μία σπάνια υφολογική και ειδολογική ποικιλία που εκτείνεται από το «έντεχνο», το θεατρικό-κινηματογραφικό ύφος και το παιδικό τραγούδι, ως το λαϊκό τραγούδι και τη δημοτική μουσική. Μάλιστα, η ποικιλία αυτή εκφράζεται αβίαστα, με φυσικό τρόπο. Το δεύτερο χαρακτηριστικό συνδέεται με τη μελέτη και την ενασχόληση του συνθέτη με τη λόγια ευρωπαϊκή μουσική. Γίνεται σαφές ότι η συστηματική επαφή του με το έργο κλασικών συνθετών, του έδωσε τη δυνατότητα να εμβαθύνει σε επιμέρους συνθετικές πρακτικές, διευρύνοντας καθοριστικά την «παλέτα» των δημιουργικών του εργαλείων.

Το τρίτο χαρακτηριστικό των έργων του Νίκου Τσιριγώτη, αφορά στην παράμετρο της ενορχήστρωσης-ενοργάνωσης, καθώς η εκλεπτυσμένη και ώριμη ενορχήστρωση διαπνέει το σύνολο του συνθετικού του έργου, ανεξάρτητα από τα διαφορετικά είδη. Τα τρία αυτά χαρακτηριστικά, ακριβώς επειδή σχετίζονται με την ευρεία βιωματική επαφή με τη μουσική και την πολύχρονη ενασχόληση του συνθέτη με την ερμηνεία, έχουν ως αποτέλεσμα την πηγαία, φυσική και άμεση μουσική γλώσσα που διατηρεί πάντα το στοιχείο της λυρικότητας. Έτσι, τα ετερόκλητα αυτά στοιχεία παρουσιάζονται εν τέλει ως αφομοιωμένες εμπειρίες που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας του συνθέτη.

Στην παρούσα συλλογή βρίσκονται τραγούδια και οργανικά κομμάτια που παραπέμπουν στους υφολογικούς προσανατολισμούς που αναφέρθηκαν. Ωστόσο, περιλαμβάνονται επίσης τραγούδια και οργανικά κομμάτια που παραπέμπουν ευθέως στη λεσβιακή και μικρασιατική μουσική παράδοση, παρ' όλο που η επαφή του συνθέτη με αυτή έρχεται περισσότερο ως αποτέλεσμα έρευνας παρά ως προσωπικό παιδικό βίωμα. Έτσι, βρίσκουμε τραγούδια και οργανικά κομμάτια που παραπέμπουν σε αυτές τις παραδόσεις σε επίπεδο μελωδίας ή ρυθμού (π.χ. «Στην Προύσα και στ' Αϊβαλί»), σε επίπεδο οργανολογικό (π.χ. το σαντούρι στο «Άρωμα Λέσβου»), ενώ σε κάποια άλλα αξιοποιείται το σατιρικό στοιχείο με έναν ιδιαίτερα διαδεδομένο στη λεσβιακή παράδοση τρόπο (π.χ. «Με λεν Μπενί», σε στίχους του Ά. Αρούρη). Τέλος, σε εναρμόνιση με τη σύγχρονη λεσβιακή πραγματικότητα βρίσκεται το τραγούδι «Με λεν ελπίδα» (σε στίχους του Α. Θωμόπουλου) που αφορά στο ταξίδι των προσφύγων και την υποδοχή τους από τον λεσβιακό λαό. Στη μουσική του τραγουδιού αξιοποιείται το στοιχείο της αφοπλιστικής παιδικής αθωότητας, ώστε να εκφραστεί το αισιόδοξο μήνυμα της Ελπίδας για «μια χωρίς φωτιές πατρίδα».

«Καροποιοί Καραγωγείς του Λεσβιακού κάρου»

Του Σοφοκλή Κουτρή

Εκδόσεις «Αφοί Κυριακίδη»

Τιμή: 25 ευρώ

Μετά από πολλά χρόνια μελέτης, έρευνας και ιδιαίτερης αγάπης για τον τόπο, ο ζωγράφος, χαράκτης και συγγραφέας, λέκτορας του ΑΠΘ ΤΕΦΑΑ Μυτιληνιός Σοφοκλής Κουτρής, κατάφερε να εκδώσει ένα προσεγμένο βιβλίο, παρακαταθήκη για τις νέες γενιές, ανάμνηση για τους παλαιότερους, τους βιοπαλαιστές.

Το βιβλίο λεύκωμα, με τίτλο «Καροποιοί Καραγωγείς του Λεσβιακού Κάρου» των εκδόσεων «Αφοί Κυριακίδη» που κυκλοφορεί εδώ και λίγο διάστημα και πωλείται σε όλα τα βιβλιοπωλεία έναντι 25 ευρώ, είναι ένα δώρο που αξίζει τον κόπο ν' αποκτήσει κάποιος.

Μια εξαιρετική έρευνα, με σχέδια, φωτογραφίες μιας τέχνης και μιας τεχνικής που χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου, στο όνομα της εξέλιξης της βιομηχανοποίησης, της ταχύτητας.

Μέσα από το αφιέρωμα αυτό των 250 σελίδων αναδύεται η μυρωδιά του μόχθου, του κάματου, των υλικών της κατασκευής τους, της ιδιαίτερης τεχνοτροπίας τους, των ξεχωριστών μοτίβων τους.

Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας Σ. Κουτρής:

«Αυτή η εργασία καταγράφει μια πολύτιμη ανθρώπινη κατασκευή. Το μαγικό κάρο που δύο περίπου αιώνες πρόσφερε έργο στο νησί. Το βιβλίο της κας Αναγνωστοπούλου, μου έδωσε την αφορμή να αναζητήσω καθετί που το αφορούσε. Έτσι, ψάχνοντας βρήκα πως υπήρχαν στο νησί 16 καροποιία. Στη Μυτιλήνη 8 και 8 στα χωριά και κωμοπόλεις. Σε αυτό το αποτέλεσμα βασίστηκα και εξελίχθηκε η παρούσα μελέτη και ανάλυση:

Το παρελθόν του κάρου (Λεσβιακού κάρου), τα Λεσβιακά κάρα, τύπο κάρων, κάρα με ρόδες ποδηλάτου, αυτοκινήτου, καραγωγείς, κάρα ιδιωτικά και δημόσιας χρήσης, ανάλυση στα επιμέρους τμήματα της δομής του κάρου, σχέδια κάρων, κεφαλάρια, σύνθεση και υλικά κατασκευής του Λεσβιακού κάρου.

Μελετώντας τα κάρα και την εξέλιξη που είχαν στο παρελθόν στο παγκόσμιο περιβάλλον της καροποιείας (κυρίως στα κάρα 22 χωρών) παρατηρώ πως το λεσβιακό κάρο αποτελεί μοναδική εξαίρεση τόσο στη δομή (κατασκευή), όσο και στο αισθητικό και συμβολικό του περιεχόμενο.

Η ρυθμική εναλλαγή αλλά και η αρμονική διάταξη των μερών στη συνολική του δομική κατασκευή δημιουργεί ένα αισθητικό αποτέλεσμα, μια εικόνα διαχρονική. Η προσπάθεια του τεχνίτη τούτης της πονεμένης γης μού θυμίζει τα χαρίσματα που δίνει η γεωμετρική γνώση, το παιχνίδι της χρυσής τομής, που τόσο πολύ κατά καιρούς χρησιμοποίησαν ζωγράφοι και αρχιτέκτονες.

Ο διάκοσμος, ίσως μοναδικός στον κόσμο, ενσωματώνεται αρμονικά με το δομικό σώμα του κάρου. Οι φωτεινές κυκλικές ροδέλες, βαμμένες κίτρινες σαν χρυσαφένιες, έχουν ένα τριπλό συμβολικό χαρακτήρα. Το λάδι της γης μας, ο τροχός που κυκλικά περιστρέφεται για να δώσει κίνηση, το φωτεινό τοπίο που ο ήλιος χαρίζει, τα τρία αυτά μοναδικά χαρίσματα μάς τα ζωγραφίζουν χωρίς πολυλογία τα μαστόρια του κάρου. Στα κοντινά και μακρινά ταξίδια των καραγωγέων, σε κάποια στιγμή σ' ένα σημείο οι γερμένες ελιές γλυκοχαϊδεύαν τις χρωματιστές κασέλες, γι' αυτό και τα ανθόσπαρτα φυλλαράκια της ελιάς στολίζουν τις χρυσές ροδέλες (πιο ποιητικά «τους ήλιους»).

Τα σύμβολα, το ψάρι, η σημαία, το πουλί, το φίδι, το γράμμα, η γοργόνα, είναι οράματα της ψυχής, είναι μακρινές επιθυμίες με προφητικό περιεχόμενο.

Σε λιγοστές χώρες τα κάρα έχουν διάκοσμο, όπως της Σικελίας και του Μεξικού, όμως η δομική τους υπόσταση χάνεται μέσα στην πανδαισία των χρωμάτων και σχημάτων», καταλήγει.