Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η Κομισιόν δημοσίευσε την Τετάρτη, τη δεύτερη έκθεση σε επίπεδο ΕΕ για το κράτος δικαίου.

Η έκθεση του 2021 εξετάζει τις νέες εξελίξεις από τον περασμένο Σεπτέμβριο, εμβαθύνοντας στην αξιολόγηση των ζητημάτων που είχαν εντοπιστεί στην προηγούμενη έκθεση και λαμβάνοντας υπόψη τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19.

Συνολικά, η έκθεση δείχνει ότι υπήρξαν πολλές θετικές εξελίξεις στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων αντιμετώπισης προκλήσεων που είχαν εντοπιστεί στην έκθεση του 2020. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται ανησυχίες, οι οποίες, σε ορισμένα κράτη μέλη, έχουν ενισχυθεί, για παράδειγμα όσον αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την κατάσταση των μέσων μαζικής επικοινωνίας.

Όπως θα δούμε και παρακάτω και η χώρα μας συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες αυτές, όπου το σύστημα απονομής δικαιοσύνης είναι αργό και επιδεινώθηκε κατά την διάρκεια της πανδημίας, ενώ την ίδια στιγμή η δημοσιογραφική εργασία αντιμετωπίζει δυσκολίες.

Βασικά σημεία της έκθεσης

Η έκθεση του 2021 βασίζεται στη μεθοδολογία και το πεδίο της προηγούμενης έκθεσης εστιάζοντας σε τέσσερα βασικά στοιχεία:

-τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης·

-το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς·

-την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων μαζικής επικοινωνίας.

Η έκθεση βρίσκεται στο επίκεντρο του μηχανισμού για το κράτος δικαίου. Ο μηχανισμός είναι ετήσιος κύκλος που αποσκοπεί στην προώθηση του κράτους δικαίου και την αποτροπή της εμφάνισης ή της όξυνσης προβλημάτων.

Συστήματα απονομής δικαιοσύνης

Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, πραγματοποιούν μεταρρυθμίσεις σχετικά με τα συστήματά τους απονομής δικαιοσύνης, αν και με διαφορές ως προς την εμβέλεια, τη μορφή και την πρόοδο. Σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν ληφθεί ή λαμβάνονται μέτρα για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης μέσω μεταρρυθμίσεων που σχετίζονται, για παράδειγμα, με τα δικαστικά συμβούλια, τον διορισμό των δικαστών και την ανεξαρτησία και αυτονομία των εισαγγελικών αρχών.

Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη συνέχισαν να πραγματοποιούν μεταρρυθμίσεις που μειώνουν τις διασφαλίσεις τους για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, εγείροντας νέες ανησυχίες ή επιδεινώνοντας τις υπάρχουσες όσον αφορά την αυξημένη επιρροή της εκτελεστικής και της νομοθετικής εξουσίας στη λειτουργία του συστήματός τους απονομής δικαιοσύνης. Επιπλέον, σε ορισμένα κράτη μέλη πολιτικές επιθέσεις και επανειλημμένες απόπειρες υπονόμευσης δικαστών ή δικαστικών θεσμών αποτελούν περαιτέρω πρόκληση για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.

Καταπολέμηση της διαφθοράς

Τα κράτη μέλη της ΕΕ εξακολουθούν να συγκαταλέγονται μεταξύ των χωρών με τις καλύτερες επιδόσεις παγκοσμίως, ενώ δέκα κράτη μέλη ανήκουν στις πρώτες είκοσι από τις χώρες που θεωρούνται λιγότερο διεφθαρμένες. Αρκετά κράτη μέλη εγκρίνουν ή αναθεωρούν επί του παρόντος εθνικές στρατηγικές ή σχέδια δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Πολλά έχουν λάβει μέτρα για την ενίσχυση των πλαισίων για την πρόληψη της διαφθοράς και την ακεραιότητα, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων για τις συγκρούσεις συμφερόντων, τη διαφάνεια των ομάδων συμφερόντων και τη μεταπήδηση από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται προκλήσεις, ιδίως σε σχέση με τις ποινικές έρευνες, τις διώξεις και την επιβολή των κυρώσεων για διαφθορά σε ορισμένα κράτη μέλη.

Ελευθερία & πολυφωνία των μέσων μαζικής επικοινωνίας

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στα μέσα επικοινωνίας στην Ευρώπη υπέστησαν μεγάλη πίεση. Ο αριθμός των προειδοποιήσεων για την ασφάλεια δημοσιογράφων είναι υψηλότερος από ποτέ άλλοτε. Το παρατηρητήριο για την πολυφωνία στα μέσα ενημέρωσης για το έτος 2021 -μια βασική πηγή πληροφοριών για την έκθεση για το κράτος δικαίου- δείχνει ότι υπήρξε γενική επιδείνωση της κατάστασης των δημοσιογράφων σε αρκετά κράτη μέλη.

*Ελλάδα

Δικαστικό σύστημα με πολλά προβλήματα

Το δικαστικό σύστημα στην Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις όσον αφορά τη συνολική αποτελεσματικότητά του, επισημαίνεται στην έκθεση.    

Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι, ιδίως, το σύστημα των πολιτικών δικαστηρίων εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις αποδοτικότητας, καθώς ο χρόνος που απαιτείται για την επίλυση των διαδίκων αστικών και εμπορικών διαφορών σε πρώτο βαθμό συνέχισε να αυξάνεται (637 ημέρες το 2019 σε σύγκριση με 559 ημέρες το 2018).

Επιπλέον, η παραγωγικότητα των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων δεν έχει βελτιωθεί όσον αφορά το ποσοστό εκκαθάρισης αστικών και εμπορικών υποθέσεων (86,2% το 2019 έναντι 86,3% το 2017), κάτι που σημαίνει ότι τα δικαστήρια στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν σαφή κίνδυνο δημιουργίας επιπρόσθετων καθυστερήσεων, εξαιτίας και των μερικών διακοπών εργασίας λόγω της πανδημίας COVID-19.

Ασφάλεια δημοσιογράφων

Μετά τις ανησυχίες που περιγράφονται στην τελευταία έκθεση, όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας και την ασφάλεια των δημοσιογράφων στην χώρα μας, σημειώθηκαν, όπως επισημαίνεται στην έκθεση περαιτέρω επιθέσεις κατά δημοσιογράφων. Δημιουργήθηκαν τέσσερις νέες καταχωρίσεις στην πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία της δημοσιογραφίας και την ασφάλεια των δημοσιογράφων. 

Η πιο πρόσφατη αναφέρεται στη δολοφονία του Έλληνα ερευνητή δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, ο οποίος είχε εκφράσει σοβαρές ανησυχίες σε ότι αφορά την ασφάλεια των δημοσιογράφων και την ανάγκη βελτίωσης της προστασίας τους. Η κυβέρνηση καταδίκασε τη δολοφονία και αμέσως ξεκίνησε έρευνα, αναφέρεται μεταξύ άλλων στην έκθεση.