Του Φίλιππου Ζάχαρη

Δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να πει κανείς πως δεν δίδονται καθημερινά οι αφορμές για να αντιδράσει αποφασιστικά ο κόσμος  ενάντια σε όλα αυτά που τον καταδυναστεύουν και τον περιορίζουν. Δεν θα ήταν δυνατό να ισχυριστεί κάποιος ότι ευκαιρίες για αποκλιμάκωση του γενικότερου αποσυντονισμού δεν υπάρχουν, ότι με λίγα λόγια ο πολίτης είναι έρμαιο, ότι η εικαζόμενη «φυλακή» δεν έχει τα μυστικά περάσματα απόδρασης. Και όταν λέω απόδραση δεν εννοώ την ψυχαγωγία, αυτή είναι ούτως ή άλλως προκαθορισμένη.

Χρησιμοποιούν κάποιοι την πανδημία για να εξάγουν συμπεράσματα του τύπου «θέλουν να μας εξοντώσουν!», ή «μας έκαναν δούλους των φαρμακοβιομηχανιών..» ή πολλά άλλα που παραπέμπουν σε μία εξαίφνης αποστέρηση των δικαιωμάτων, λες και δεν γίνεται αυτό από δεκαετίες τώρα, λες και ο έλεγχος της δραστηριότητάς μας δεν είχε τεθεί ως βασικός στόχος από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις σε διεθνές επίπεδο.

Θέλουν να μας πείσουν κάποιοι ότι ζούμε -τουλάχιστον εν Ελλάδι- μια νέα χειρότερη χούντα λόγω πανδημίας, ότι αυτό που συμβαίνει δεν είναι παρά μία εκτεταμένη φίμωση. Όχι όμως, δεν ζούμε σε καμία χούντα, αυτό πρέπει να ειπωθεί, καθώς οι πολίτες έχουν ακόμη το δικαίωμα του λόγου και της έκφρασης.

Ας μην συγχέουμε λοιπόν, τις παθογένειες της υφιστάμενης φιλελεύθερης ολιγαρχίας, που έλεγε και ο Κορνήλιος Καστοριάδης, και της απουσίας πραγματικής άμεσης Δημοκρατίας, με τα στρατιωτικά πραξικοπήματα και τους μαζικούς βασανισμούς. Είναι βαριές αυτές οι λέξεις και οι παλαιότεροι το γνωρίζουν. Πολλά πράγματα ξεκινούν από την αγνωσία και την ημιμάθεια. Ευκαιρίες, όμως, για περαιτέρω εκγύμναση του νου υπάρχουν. Μπορεί να έπαψαν οι ιδεολογίες, όμως τανκς ακόμη στους δρόμους δεν υπάρχουν. Προς αποφυγήν λεκτικών παρεξηγήσεων και παρεκβάσεων. 

Αν οι άνθρωποι θελήσουν, μπορούν να δραστηριοποιηθούν κλείνοντας τις τηλεοράσεις και τους υπολογιστές, να αφυπνιστούν, να διαβάσουν, να μάθουν, να μορφωθούν. Στο σημερινό διαδίκτυο, για παράδειγμα, κυκλοφορούν πολλά σκουπίδια που πρέπει να πεταχτούν στον κάλαθο των αχρήστων. Το αν οι κυβερνήσεις δεν κάνουν το παραμικρό για τον περιορισμό της παραπληροφόρησης, αυτό είναι μεγάλο θέμα συζήτησης, που πρωτίστως αφορά και τις ίδιες. Οι ίδιοι οι πολίτες σε διεθνές επίπεδο μπορούν να αλλάξουν νοοτροπίες και καθεστωτικές αντιλήψεις, σε αυτούς και μόνο εναπόκειται η αλλαγή αυτή.

Βλέπουμε τι γίνεται στο Καζακστάν και την προσπάθεια ανασύστασης της πάλαι ποτέ σοβιετικής αυτοκρατορίας. Βλέπουμε, όμως, ότι εκεί οι πολίτες αντιδρούν και μάλιστα μαζικά ενάντια σε ένα πραγματικά στρατοκρατικό καθεστώς, απομεινάρι της σταλινικής επικράτειας. Και σαφώς η Ρωσία δεν αφήνει την ευκαιρία ανεκμετάλλευτη λόγω «παράδοσης». Μόνο που εδώ δεν μιλά κανείς για το γεγονός ότι υπάρχουν εκεί πολίτες που αντιδρούν στην εκμεταλλευτική κοινωνία.

Η περιβόητη «νέα χούντα» δεν εμφανίστηκε ούτε πρόκειται να εμφανιστεί με τα παλαιά χαρακτηριστικά. Η δικτατορία του χρήματος είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός, όπως γεγονός είναι πως συστηματικά οδηγούν τον κόσμο στην πνευματική παράλυση και αδιαφορία. Αυτό από μόνο του αρκεί για να συντελεστεί η κορύφωση της μαζικής αποβλάκωσης που παραπέμπει στον αόρατο άνθρωπο που βρίσκεται εσαεί στην σκιά του εαυτού του.

Και αγεληδόν δύναται να ισχύσει το παραπάνω, καθώς η προστιθέμενη αξία της πνευματικής ολιγαρχίας σηματοδοτεί την απαρχή του ενατενιζόμενου, πλην, όμως, χρονίως ισχύοντος ολοκληρωτισμού και διανοητικής πενίας. Τα πλήθη βέβαια καθορίζουν το εύρος της κοινωνικής αστάθειας, καλλιεργούν και αναπαράγουν την απάθεια, την έλλειψη πολιτικής συγκρότησης. 

Οι ευκαιρίες, όμως, δεν μπορεί κανείς να πει ότι δεν δίδονται καθημερινά, πως η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν δείχνει το πραγματικό της πρόσωπο όταν χρειαστεί, πως η δημοκρατία αυτή δεν υποδεικνύεται από την κομματική αυθαιρεσία και τον γραφειοκρατικό κυκεώνα.

Περί χούντας, όμως, ουδείς λόγος. Θα πρέπει πρώτα να διαβάσει κανείς προσεκτικά την ιστορία, να προσέξει πριν προφέρει αυτή τη λέξη, να αναλογιστεί το μέγεθος και την έκτασή της, αλλά και να σκεφθεί για ποια κοινωνία μιλάμε και υπό ποιες προϋποθέσεις αυτή μπορεί να διαιωνιστεί.

Δυνατότητες για μια μαζική αντίδραση υπάρχουν ακόμη. Αρκεί να μην περιοριστεί κανείς αποκλειστικά και μόνο στο ότι υπάρχει άπλετη πληροφόρηση. Γιατί μαζί με αυτήν συντηρείται και η απροσμέτρητη παραπληροφόρηση. Δείγμα του καθεστώτος φιλελεύθερης ολιγαρχίας.