Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η ενθάρρυνση και παρότρυνση προς διάπραξη τρομοκρατικών επιθέσεων στο διαδίκτυο γίνεται πλέον αντικείμενο εντοπισμού και καταπολέμησης από την ΕΕ και συγκεκριμένα από την Κομισιόν. Είναι γεγονός ότι μετά και τις επιθέσεις των Ρώσων χάκερ σε ευρωπαϊκά εδάφη που καλύφθηκαν ακόμη και από υποτιθέμενους ακραίους ισλαμιστές, την συνεχή προπαγάνδα βίας από ορισμένες ακραίες ομάδες, δημιουργούν μία επικίνδυνη τάση στο διαδίκτυο που πλέον δεν ελέγχεται ουσιαστικά από κανέναν.

Θα πρέπει βέβαια, να αποσαφηνιστεί ρητώς τι είναι και τι δεν είναι τρομοκρατία, γιατί από ένα σημείο και μετά τρομοκρατία μπορεί να θεωρηθεί ακόμη και η αντίθετη άποψη, αν αυτή κριθεί πως παροτρύνει τους ανθρώπους σε ενεργή αντίσταση κατά της κρατικής βίας. 

Θέλω να πιστεύω πάντως, πως αυτό που υπονοείται στην συγκεκριμένη περίπτωση ως «τρομοκρατία» αφορά την ενθάρρυνση για τυφλές επιθέσεις κατά ανθρώπων και θεσμών είτε από ακραίους και φανατικούς ισλαμιστές είτε από ομάδες και άτομα που στοχεύουν την τυφλή βία, τον ρατσισμό και τις διακρίσεις, ακόμη και την κακοποίηση παιδιών.

Στο πλαίσιο αυτό, το 2015 η Επιτροπή εγκαινίασε το φόρουμ της ΕΕ για το Διαδίκτυο για την ενίσχυση της εθελοντικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και των διαδικτυακών πλατφορμών. Το φόρουμ επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τις τάσεις και την εξέλιξη της χρήσης του διαδικτύου από τους τρομοκράτες, καθώς και την αντιμετώπιση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο.

Η δέσμευση για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, καθώς και του οργανωμένου εγκλήματος και του κυβερνοεγκλήματος, επιβεβαιώθηκε στη στρατηγική της ΕΕ για την Ένωση Ασφάλειας 2020-2025. Το θεματολόγιο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, που παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2020, έδωσε επίσης έμφαση στην πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης εντός και εκτός διαδικτύου, μεταξύ άλλων με την υποβολή πρότασης κανονισμού για το τρομοκρατικό περιεχόμενο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση του κανονισμού για το τρομοκρατικό περιεχόμενο από τον νομοθέτη της ΕΕ στις 29 Απριλίου 2021.

Για τον εντοπισμό, τη διερεύνηση και την αντιμετώπιση τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο, μεταξύ άλλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η μονάδα της ΕΕ για την αναφορά διαδικτυακού περιεχομένου (EU IRU) ανέπτυξε μια πλατφόρμα της ΕΕ για το παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο (PERCI), ένα ενιαίο σύστημα που συνδέει όλα τα κράτη μέλη ώστε να διευκολύνονται οι αναφορές και οι εντολές αφαίρεσης.

Όλα τα κράτη μέλη συμφώνησαν να χρησιμοποιήσουν το σύστημα αυτό για να διευκολύνουν την εφαρμογή του κανονισμού για το τρομοκρατικό περιεχόμενο.

Η πλατφόρμα PERCI επιτρέπει τον συντονισμό όλο το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα και την ανταλλαγή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο,  διευκολύνει την υποβολή των εκθέσεων διαφάνειας σχετικά με τις δραστηριότητες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού για το τρομοκρατικό περιεχόμενο.

Αυτό περίπου είναι το σκεπτικό της Κομισιόν για την καταπολέμηση των προαναφερόμενων μορφών τρομοκρατίας.

Ας δούμε, όμως, κατά πόσο τα κράτη μέλη έχουν συμμορφωθεί και εντάξει στην εθνική τους νομοθεσία την παραπάνω συμφωνία και απόφαση.

Όπως πληροφορούμαστε από την Κομισιόν, πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, δεν έχουν ακόμη συμμορφωθεί.

Έτσι η Κομισιόν αποφάσισε να αποστείλει προειδοποιητικές επιστολές σε 22 κράτη μέλη που είναι τα εξής: Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρο, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Αυστρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Φινλανδία και Σουηδία.

Ο λόγος είναι ότι δεν συμμορφώνονται με ορισμένες υποχρεώσεις που απορρέουν από τον κανονισμό σχετικά με τη διάδοση τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο, όπως: την απαίτηση ορισμού της αρχής ή των αρχών που είναι αρμόδια/αρμόδιες για την έκδοση εντολών αφαίρεσης και την κοινοποίηση των εν λόγω αρχών στην Επιτροπή τον ορισμό δημόσιου σημείου επαφής και τη θέσπιση κανόνων και μέτρων σχετικά με τις κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις νομικές υποχρεώσεις.

Τα εν λόγω κράτη μέλη έχουν πλέον προθεσμία δύο μηνών για να ανταποκριθούν και να άρουν τις ελλείψεις που διαπιστώθηκαν από την Επιτροπή. Η Επιτροπή, εάν δεν λάβει ικανοποιητική απάντηση, μπορεί να αποφασίσει να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.

Η συνεχιζόμενη ύπαρξη τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τους πολίτες και την κοινωνία γενικότερα, αναφέρει η Κομισιόν. Οι τρομοκράτες εκμεταλλεύονται το διαδίκτυο για να διαδίδουν τα μηνύματά τους που στοχεύουν στον εκφοβισμό, τη ριζοσπαστικοποίηση, τη στρατολόγηση και τη διευκόλυνση της εκτέλεσης τρομοκρατικών επιθέσεων.

Οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις που διαπράχθηκαν στο έδαφος της ΕΕ, όπως η πλέον πρόσφατη στη Μπρατισλάβα στις 12 Οκτωβρίου 2022, υπενθυμίζουν έντονα τον τρόπο με τον οποίο το τρομοκρατικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο διαδραματίζει ρόλο στον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση τέτοιων επιθέσεων. Για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει σειρά εθελοντικών και νομοθετικών μέτρων και πρωτοβουλιών που συμβάλλουν στον μετριασμό της τρομοκρατικής απειλής.

Αντιμετώπιση της διάδοσης τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο

Ο κανονισμός για το τρομοκρατικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο παρέχει ένα νομικό πλαίσιο που διασφαλίζει ότι οι πάροχοι υπηρεσιών φιλοξενίας, οι οποίοι θέτουν το περιεχόμενο των χρηστών στη διάθεση του κοινού, αντιμετωπίζουν την παράνομη χρήση των υπηρεσιών τους για διάδοση τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο. Ο κανονισμός για το τρομοκρατικό περιεχόμενο εφαρμόζεται από τις 7 Ιουνίου 2022. Οι πάροχοι υπηρεσιών φιλοξενίας υποχρεούνται να αφαιρούν το τρομοκρατικό περιεχόμενο εντός μίας ώρας αφότου λάβουν εντολή αφαίρεσης από τις αρχές των κρατών μελών και να λαμβάνουν μέτρα όταν οι πλατφόρμες τους εκτίθενται σε τρομοκρατικό περιεχόμενο.

Ο κανονισμός για το τρομοκρατικό περιεχόμενο εφαρμόζεται σε όλους τους παρόχους υπηρεσιών φιλοξενίας που παρέχουν υπηρεσίες εντός της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των παρόχων υπηρεσιών μέσων κοινωνικής δικτύωσης, υπηρεσιών ανταλλαγής αρχείων βίντεο, εικόνας και ήχου.

Ο κανονισμός απαιτεί ειδικά μέτρα από τους εν λόγω παρόχους που εκτίθενται σε τρομοκρατικό περιεχόμενο, προβλέπει κυρώσεις για παραβάσεις και περιλαμβάνει ισχυρές διασφαλίσεις για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης.

Περιλαμβάνει, τέλος, σαφείς απαιτήσεις για την αποζημίωση των χρηστών, καθώς και ετήσιες εκθέσεις διαφάνειας από τους παρόχους υπηρεσιών φιλοξενίας και τις εθνικές αρμόδιες αρχές.