Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)
Τα δικαιώματα προσφύγων και μεταναστών περιορίζονται με τον καιρό και αιτία είναι η αυστηροποίηση της νομοθεσίας για μετανάστες και πρόσφυγες που έχουν διαπράξει παραβάσεις αλλά και εγκλήματα, προερχόμενη από δυσπιστία πολλών ευρωπαϊκών χωρών που επιτίθενται στους υφιστάμενους θεσμούς. 
Η αυστηροποίηση και η πίεση που ασκείται από διάφορα κράτη – μέλη αναμένεται με τον καιρό να αλλάξουν συνολικά το τοπίο. Τα αποτελέσματα θα είναι μάλλον λιγότερα δικαιώματα και αυστηρότερος έλεγχος. 
Παρόλα αυτά, από πολλές άλλες πλευρές εκφράζεται ανάγκη διατήρησης του καθεστώτος προστασίας προσφύγων και μεταναστών, αλλά και η επιτήρηση των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που τελούνται στις χώρες που είναι μέλη. Οι ενστάσεις, όμως, συνεχίζονται και η όλη υπόθεση περιπλέκεται.  
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) που γιορτάζει την 75η επέτειό της, τελεί υπό πίεση. Τη συμμόρφωση με την ΕΣΔΑ εποπτεύει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), το οποίο δέχεται επιθέσεις από πολλές χώρες για τις αποφάσεις του. 
Επιπλέον, οι αποφάσεις του ΕΔΑΔ συχνά δεν εφαρμόζονται. Η ΕΣΔΑ διασφαλίζει σημαντικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στη ζωή, την απαγόρευση των βασανιστηρίων ή την ελευθερία της έκφρασης.
Σε ανοιχτή επιστολή τον Μάιο, εννέα αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρώπης –μεταξύ των οποίων της Δανίας, της Ιταλίας, της Αυστρίας και της Πολωνίας– επέκριναν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την ερμηνεία της ΕΣΔΑ σε θέματα μετανάστευσης, επειδή περιορίζει υπερβολικά το περιθώριο δράσης των κρατών.
Η διευθύντρια του Γερμανικού Ινστιτούτου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (DIMR), Beate Rudolf, εκφράζει την ανησυχία της για το θέμα. «Αυτό είναι ανησυχητικό σε ένα κράτος δικαίου», δήλωσε η Rudolf στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων (dpa). Τα κράτη μπορούν φυσικά να εκφράσουν την κριτική τους προς το Δικαστήριο, αλλά όχι μέσω δημόσιας πίεσης, αλλά συμμετέχοντας στις δικαστικές διαδικασίες.
Ο επικεφαλής του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι διατεθειμένος να συζητήσει
Ο γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, Alain Berset, επέκρινε σε συνέντευξή του στο Αυστριακό Πρακτορείο Ειδήσεων (APA) την «πίεση» που ασκείται στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα, ο Berset έδειξε διατεθειμένος να συζητήσει το αίτημα για απλούστευση της απέλασης αλλοδαπών εγκληματιών. 
«Θα υποβάλω μια πρόταση, αλλά υπάρχουν δύο προϋποθέσεις: η συζήτηση πρέπει να πραγματοποιηθεί στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Και το δεύτερο σημείο, που είναι πολύ σημαντικό: πρέπει να είναι μια πολιτική συζήτηση, δηλαδή να μην ασκείται πίεση στο Δικαστήριο», δήλωσε ο Berset την περασμένη εβδομάδα.
Η Dana Schmalz, ειδική σε θέματα μεταναστευτικού δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ινστιτούτο Max Planck για το Διεθνές Δίκαιο, επιθυμεί μια πιο διαφοροποιημένη συζήτηση σχετικά με τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ. 
Είτε λέγεται ότι το Δικαστήριο είναι ακτιβιστικό και προστατεύει υπερβολικά τους μετανάστες, είτε ότι έχει αλλάξει στάση και δεν προστατεύει πλέον τα ανθρώπινα δικαιώματα, δήλωσε η Schmalz στο dpa. Σύμφωνα με την νομικό, δεν υπάρχει καμία βάση για τα δύο αυτά άκρα.
Ωστόσο, πολύ πιο διαδεδομένη από τις λεκτικές επιθέσεις των πολιτικών είναι η «σιωπηρή αγνόηση των αποφάσεων», η οποία υπονομεύει τη σύμβαση, συνέχισε η Schmalz. 
Το Δικαστήριο διαπιστώνει τακτικά παραβιάσεις της ΕΣΔΑ στα προσφυγικά στρατόπεδα στην Ελλάδα 
Ωστόσο, δεν αλλάζει τίποτα. Η νομικός φοβάται ότι έτσι μειώνεται η πραγματική επίδραση του θεσμού και των αποφάσεών του. «Με κάθε απόφαση που αγνοούν τα κράτη μέλη της ΕΕ, η αυθεντία του Δικαστηρίου υπονομεύεται». Η Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και το Δικαστήριο «δέχονται όλο και περισσότερες επιθέσεις, ιδίως σε σχέση με τη μετανάστευση», δήλωσε ο Αυστριακός ειδικός σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων Manfred Nowak στο μεσημεριανό δελτίο ειδήσεων του Ö1.
46 κράτη υποχρεωμένα να τηρούν τη σύμβαση
Η διευθύντρια του DIMR, Rudolf, ζητά μια σαφή δέσμευση εκ μέρους των κρατών προς το Δικαστήριο. «Πρέπει να είμαστε περήφανοι που στην Ευρώπη έχουμε ένα Δικαστήριο που αποφασίζει με δεσμευτικό και τελικό τρόπο σε περιπτώσεις παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τα κράτη», δήλωσε η διευθύντρια του Ινστιτούτου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Αυτό το έχουμε αναπτύξει σε διάστημα 75 ετών».
Στις 4 Νοεμβρίου 1950, τα πρώτα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης υπέγραψαν τη σύμβαση. Το 1953 τέθηκε σε ισχύ. Εντωμεταξύ, η ΕΣΔΑ δεσμεύει τα 46 κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης, έναν οργανισμό ανεξάρτητο από την ΕΕ.
Η υπουργός Υγείας και Κοινωνικών Υποθέσεων Korinna Schumann τόνισε σε μια ανακοίνωση: «Τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν αποτέλεσμα μόνο όταν γίνονται αισθητά στην καθημερινή ζωή, ειδικά για όσους χρειάζονται υποστήριξη ή είναι κοινωνικά μειονεκτούντες». Η ίση πρόσβαση στην υγεία, τη φροντίδα και την κοινωνική ασφάλιση δεν είναι προνόμιο, αλλά έκφραση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της αλληλεγγύης.
«Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα είναι το θεμέλιο του κράτους δικαίου μας και έκφραση των κοινών ευρωπαϊκών αξιών μας. Όποιος την αμφισβητεί, αμφισβητεί τους θεμέλιους λίθους της δημοκρατίας μας», προειδοποίησε η Agnes Sirkka Prammer, εκπρόσωπος των Πρασίνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Prammer χαρακτήρισε «ντροπιαστικό» το γεγονός ότι η Αυστρία προσχώρησε στην πρωτοβουλία για ευκολότερες απελάσεις.